Blog

Classics/Review
Posted on

ಅಲ್‌ ಬಿರೂನಿ ಕಂಡ ಭಾರತ

by Mohammad Nazeer Abbas

ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಂಪ್ರದಾಯ ವಿವಿಧ ಜ್ಞಾನ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ವಿಕಸನಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಿಂತ 1,000 ವರ್ಷಗಳ ಮೊದಲು, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗಿದ್ದ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯ ವಿದ್ವತ್ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಕಿತಾಬುಲ್ ಹಿಂದ್ (ಹಿಂದುಸ್ಥಾನದ ಪುಸ್ತಕ) ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದ ಅನುಸಂಧಾನವನ್ನು ಈ ಬರಹ ನಡೆಸುತ್ತದೆ. 19ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಮುಲ್ಲರ್, ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ವೆಬರ್ ಮೊದಲಾದ ಒರಿಯಂಟಲಿಸ್ಟ್‌ಗಳು ಇಂಡೋಲಜಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಭಾರತವನ್ನು ವಿಶ್ವಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದ, 11ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯ ಅಗಾಧ ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನು ಈ ಬರಹ ಶ್ರುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ.

ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಅಬೂ ರೈಹಾನ್ ಇಬ್ನು ಅಹ್ಮದ್ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಮಹತ್ತರ ವಿದ್ವತ್ ಕಾಣ್ಕೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟ ವಿಶ್ವ ಶ್ರೇಷ್ಟ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು. ಭೌಗೋಳಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ, ಭೌತವಿಜ್ಞಾನ, ಖಗೋಳ ಶಾಸ್ತ್ರ, ಪರಿಸರ ಅಧ್ಯಯನ, ಗಣಿತ, ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ, ಕರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ ಮೊದಲಾದ ಶಿಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಜ್ಞಾನ ಸಂಪಾದನೆಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸಂಚರಿಸಿದ ಸಾಹಸಿ ಯಾತ್ರಿಕ. ಬದುಕಿನ ಬಹುಪಾಲು ಕಾಲವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ಮಹಾನ್ ಚೇತನ. ಅವರ ಅನೂಹ್ಯ ಪ್ರತಿಭೆ ಒಂದು ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದಿರಲಿಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯನ ಬೌದ್ಧಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ವಿವೇಕಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅಭ್ಯಸಿಸುವ ಅಪೂರ್ವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅವರು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ವೈದ್ಯ, ಇತಿಹಾಸಜ್ಞ, ಸಾಹಿತಿ, ಹೀಗೆ ಬಹುಮುಖ ಪ್ರತಿಭೆಯಾಗಿದ್ದರು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ.

ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇಂದಿನ ಉಜ್ಬೇಕಿಸ್ತಾನದ ಕೀವಾ ನಗರದ ಸಮೀಪವಿರುವ ಖವಾರಜ್ಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿ ಅಲ್ಲೇ ಬೆಳೆದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ವಿಶ್ವ ಸಂಚಾರವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ಅವರ ವಿಶ್ವ ಯಾತ್ರೆಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ದೇಶದ್ದಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಜನ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಭಾಷೆ, ವೇಷ, ಅಲ್ಲಿನ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅಲೆದಾಡಿದರು. ಕ್ರಿ.ಶ 973 ರಿಂದ 1050 ರ ವರೆಗೆ 77 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಬದುಕಿದರು.

ಜ್ಞಾನದ ಹಲವು ಶಾಖೆಗಳ ಪಿತಾಮಹನೆಂದು ಎನಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಸುವರ್ಣ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಬದುಕಿದ್ದ ವಿದ್ವಾಂಸ. ಇಂಡೋಲಜಿ, ತೌಲನಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕಾಧ್ಯಯನ, ಜಿಯೊಡಸಿ, ಮಾನವ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮೊದಲಾದ ಶಾಖೆಗಳ ಪಿತಾಮಹನೆಂದು ಅವರನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕ್ರಿ.ಶ 11 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕೀವಾ ನಗರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಾಜಕೀಯ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಾಗಿತ್ತು ಅವರು ತಮ್ಮ ತಾಯಿ ನೆಲವನ್ನು ತೊರೆದು ವಿಶ್ವ ಸಂಚಾರ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದು. ಸಂಶೋಧನೆ, ಅಧ್ಯಯನದ ಅದಮ್ಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಅವರು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಜನರ ಸಂಪರ್ಕದಿಂದಾಗಿ ಅವರ ಜ್ಞಾನ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಹಲವು ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕಲಿತುಕೊಂಡರು. ಕಾಶ್ಮೀರದಿಂದ ಕೇರಳದವರೆಗೆ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಹಲವೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸಿ ಭಾರತೀಯ ಜ್ಞಾನ ಪರಂಪರೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕರಾರುವಾಕ್ಕಾಗಿ ತನ್ನ ಅರಬಿ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಅವರು ಬರೆದರು. ‘ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಕಂಡ ಇಂಡಿಯಾ’ ಅಥವಾ ʼಕಿತಾಬುಲ್ ಹಿಂದ್ʼ ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಗ್ರಂಥವಾದರೂ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಚನಾತ್ಮಕ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ‌. ವಿಧಾನಶಾಸ್ತ್ರದ ನೆಲೆಗಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರೆ ಆಧುನಿಕ ಮಾದರಿಯ ಅಕಾಡಮಿಕ್ ಗ್ರಂಥಗಳ ಜೊತೆ ಹೋಲಿಸಬಹುದಾದ ಈ ಗ್ರಂಥ, ಆ ಕಾಲದ ವಿದ್ವಾಂಸರ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ಕೌಶಲ ಮತ್ತು ಪಾಂಡಿತ್ಯಪೂರ್ಣ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಹೊಳಹುಗಳನ್ನು ತೆರೆದಿಡುತ್ತದೆ.

ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯೊಂದಿಗಿನ ಇತಿಹಾಸದ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಖಚಿತವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿದ್ದರು. ಅವರ ವಿಶ್ವ ಸಂಚಾರದಲ್ಲಿ ಆ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ಜ್ಞಾನ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಗ್ರೀಕ್ ಜ್ಞಾನ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಲು ಗ್ರೀಕ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಕಲಿತು, ವಿವಿಧ ಜ್ಞಾನ ಶಾಖೆಗಳ ಆಳ- ಅಗಲವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ಗಣಿತ, ರಾಜ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ, ಕಾಲ ಗಣನೆ, ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ, ಪರಿಸರ ಶಾಸ್ತ್ರ, ಇತಿಹಾಸ ಮೊದಲಾದ ಶಿಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಬೌದ್ಧಿಕ ಉತ್ಕೃಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದರು. ಗ್ರೀಕ್‌ನಿಂದ ಅನೇಕ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಅರಬಿಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುನರುತ್ಥಾನಕ್ಕೆ ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದ ಅಬ್ಬಾಸಿದ್ ಖಿಲಾಫತ್‌ನ ಸುವರ್ಣ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಆಡಳಿತ ಅಧ್ಯಯನ, ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗೆ ವಿಪುಲ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಗೆ ಅನುಕೂಲಕರ ವಾತಾವರಣವಿತ್ತು. ಪೂರ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಧ್ಯಯನ, ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯನ್ನು ಆಮೂಲಾಗ್ರವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸಿತ್ತು.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಇತಿಹಾಸ, ವಿದ್ವತ್ ಪರಂಪರೆ, ಮಾನವಶಾಸ್ತ್ರ ಅಧ್ಯಯನದ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಅವರು ಭಾರತ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಹಲವೆಡೆ ಸಂಚರಿಸಿ ಘಜ್ನಾದಲ್ಲಿ ತಂಗಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಂದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಕಲಿತು ಭಾರತದ ವಿದ್ವತ್ ಲೋಕವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದರಿಂದ ವೇದ, ಪುರಾಣ ತತ್ವಚಿಂತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಗಾಧ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಘಜ್ನಾದಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾಗ ಇಡೀ‌ ಭಾರತವನ್ನು ಸುತ್ತುವ ಸಾಹಸಿಕ ಯೋಚನೆಯೊಂದು ಅವರಿಗೆ ಹೊಳೆಯಿತು.

ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಅನೇಕ ದುರಿತಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂದರೂ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಇತಿಹಾಸ, ತತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ, ವಿದ್ವತ್ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಮುಂದುವರಿದರು. 1017 ಮತ್ತು 1037 ರ ನಡುವಿನ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯ ಭಾರತ ಸಂಚಾರ ನಡೆದಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಒಪ್ಪುವುದಾದರೆ, ಇದು ಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ತ್ಯಾಗಪೂರ್ಣವಾದ ವಿದ್ವತ್ ತಪಸ್ಸು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ನಾವು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ವಿದ್ವತ್ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಲು 13 ವರ್ಷಗಳ ಅನ್ವೇಷಣಾ ಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ವಿನಿಯೋಗಿಸಿದರು ಎಂದು ಕಿತಾಬುಲ್ ಹಿಂದ್ ಅನುವಾದಕರು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಬ್ಬಾಸಿದ್ ಆಡಳಿತದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದೊಂದಿಗೆ ಆರಂಭಿಸಿದ ಜಗತ್ತಿನ ವಿವಿಧೆಡೆಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಧ್ಯಯನ, ವಿದ್ವತ್ ಪೂರ್ಣ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗೆ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ವಹಿಸಿದ್ದ ವಿದ್ವತ್ ದೌತ್ಯ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಅಧ್ಯಯನ ಶಾಖೆ ಒರಿಯಂಟಲಿಸಂ ಎಂಬ ಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಅಂಗವಾಗಿ ಹುಟ್ಟುವ ಶತಮಾನಗಳ ಮೊದಲೇ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ವಿದ್ವತ್ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ ಭಾರತದುದ್ದಕ್ಕೂ ಅಲೆದಾಡಿದರು. ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯಂಥವರ ವಿದ್ವತ್ ಸೇವೆ ಒಂದು ವರ್ಗಾವಣಾ ಪಕ್ರಿಯೆಯಾಗಬಲ್ಲದು ಎನ್ನುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಕಾಲವು, ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ನಾಗರಿಕತೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿದ್ದ ವಿದ್ವತ್ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿ, ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿ ಮನಷ್ಯ ಕುಲಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಂದರ್ಭವಾಗಿತ್ತು. ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿಯೂ ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಅಧ್ಯಯನ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ವಿದ್ವತ್‌ಪೂರ್ಣ ಕಾರ್ಯಗಳು ಸಮೃದ್ಧವಾದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿವೆ ಎನ್ನುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸಿ, ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಅಲ್ಲಿ‌ನ ಟಿಬೆಟಿಯನ್ನರ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಕಂಡು ಆಕರ್ಷಿತರಾಗಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಅಭ್ಯಸಿಸಿದ ನಂತರ ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಕುರಿತಾಗಿ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಬರೆದರು. ಕಾಶ್ಮೀರದ ಕುರಿತಾಗಿಯೂ ಇಂತಹದ್ದೇ ಗ್ರಂಥವೊಂದನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತೀಯ ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಅರಬಿಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಕ್ರಿ.ಶ 1025 ರಲ್ಲಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ನಾಗಪಟ್ಟಣದಿಂದ ಕೇರಳಕ್ಕೆ ಬಂದದ್ದಾಗಿ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ವರ್ಷ ಏಳು ತಿಂಗಳು ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಇದ್ದು ಅಲ್ಲಿಂದ ಸಿಂಧ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದಾಗಿ ಸ್ವತಃ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯೇ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಚೀನಾಗೆ ಹೊರಡುವ ದಾರಿಯ ಮಧ್ಯೆ ಕ್ಯಾಲಿಕಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಳಿದು ಕೆಲ ದಿನಗಳ ಕಾಲ ತಂಗಿದ್ದರೆಂದು ದಾಖಲೆಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಅವರ ಮೊದಲ ಭೇಟಿ, ಕ್ರಿ.ಶ 1025 ರಿಂದ 1027 ವರೆಗಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಎಂದು ಬಹುತೇಕ ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಅವರು ತನ್ನ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕೇರಳಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದ ಅರಬಿಗಳ ಕುರಿತು ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಮ್ ಧರ್ಮ ಪ್ರಚಾರದ ಕುರಿತೂ ತಪ್ಪು ಧೋರಣೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ, ಚೆರುಮಾನ್ ಪೆರುಮಾಲ್‌ರ ಮಕ್ಕಾ ಯಾತ್ರೆ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರ ವಾಸವನ್ನು 12 ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಮುಂದೂಡುತ್ತಿರುವ ಇಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಇತಿಹಾಸಕಾರರನ್ನು ಕಣ್ಣು ತೆರೆಸಲು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತವೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ವಿವರಗಳಲ್ಲಿನ ಕೇರಳ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅನುವಾದಕರು ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಾರೆ:

ಮಲಬಾರ್‌ನ ವ್ಯಾಪಾರದ ಖ್ಯಾತಿ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಲೆಯೆಬ್ಬಿಸಿದ 11 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಾಗಿತ್ತು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯ ಕೇರಳ ಭೇಟಿ. ಅವರು ಕೇರಳದ ಐದು ಪ್ರಮುಖ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ತಂಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಏಳು ರಾಜರೊಂದಿಗೆ ಸಂಭಾಷಣೆ ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಕೊಲ್ಲಂ ಮತ್ತು ಕೋಝಿಕೋಡ್‌ನ ರಾಜರುಗಳು ಅವರಿಗೆ ಅತ್ಯಮೂಲ್ಯ ಉಡುಗೊರೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದರು. ಕೇರಳದ ಕೃಷಿ ಪದ್ಧತಿ, ವ್ಯವಸಾಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಕುರಿತು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರವಾಸ ಕಥನಗಳಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಕೊಲ್ಲಂ ಮತ್ತು ಚಾಲಿಯಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಅರೆಬಿಕ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ತಜ್ಞರು ಚಿಕಿತ್ಸಾ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ತೆರೆದು ಕೇರಳೀಯರಿಗೆ ಅರೆಬಿಕ್ ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ಕಲಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಜನಜನಿತವಾಗಿದ್ದ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಅವರು ಕಲಿತರೆಂದು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಕೇರಳದ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ಯಮಿಗಳಿಗೆ ಮೂರು‌, ನಾಲ್ಕು ಭಾಷೆಗಳು ತಿಳಿದಿದ್ದವು. ಅವರು ವಿದೇಶಿ ಭಾಷಾ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ದಾಖಸಿದ್ದಾರೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಜನರು ಸಹಬಾಳ್ವೆಯಿಂದ ಬದುಕುವುದನ್ನು ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮಲಬಾರ್‌ನ ಕೆಲವು‌ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಅರಬ್ ಕಾಲನಿಗಳಿದ್ದವು. ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಅರಬಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಕೇರಳದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗುವ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯ ಅಧ್ಯಯನ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅರಬಿಗಳಿಗೆ ಇತರ ಏಶ್ಯನ್ ಸಮೂಹದೊಂದಿಗೆ ಇದ್ದ ಸಾಗರೋತ್ತರ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೊಸ ಮಾದರಿಯ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಗೆ ಅನೂಹ್ಯ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯ ಗ್ರಂಥಗಳು ನೀಡುತ್ತವೆ. ವಿವಿಧ ವಿಷಯಗಳ 180 ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಗ್ರಂಥಗಳು ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನುವಾದ ಕಂಡಿದೆ.

ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯ ಸಂಶೋಧನಾ ವಿಧಾನ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿತ್ತೆಂದು ಈ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಓದುವವರಿಗೆ ವೇದ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂದಿನ ಅಧಿಕೃತ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಸಿಗುವ ಬದ್ಧತೆ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆ, ನಿರಪೇಕ್ಷತೆ ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಮೊದಲು ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಗ್ರಂಥದುದ್ದಕ್ಕೂ ನಮ್ಮ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ದಕ್ಕುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನದ ಅಧ್ಯಯನ ಕೈಗೊಂಡು ಅದನ್ನು ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಲು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಶ್ವಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡೇ ಅದರ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಲು ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿಯ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಕಾರ ಜಾರ್ಜ್ ಸಾಲ್ಟರ್ ʼಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂದೇಶವಾಹಕರಾಗಿ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಸ್ವದೇಶಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ್ದರುʼ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವುದು.

ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ ಕಂಡ ಭಾರತ ಎಂಬ ಕೃತಿಯನ್ನು ಎರಡು ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 30 ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ. ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಜ್ಞಾನ ಪರಂಪರೆಯ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಒಬ್ಬ ಸಂಶೋಧಕ ಎದುರಿಸಬೇಕಾದ ಸವಾಲುಗಳ ಅವಲೋಕನ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ದೇವ ವಿಶ್ವಾಸ ಇಂದ್ರೀಯ ಗೋಚರ ಮತ್ತು ಅಗೋಚರವಾದದ್ದರ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯರ ನಂಬಿಕೆ, ಆತ್ಮ ಮತ್ತು ಜಡ ದೇಹದ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧ, ಅವತಾರ ಸಿದ್ಧಾಂತ, ಲೌಕಿಕ ಬಂಧನದಿಂದ ಮೋಕ್ಷ, ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಜಾತಿಗಳು, ವೇದ, ಪುರಾಣಗಳು ಮೊದಲಾಗಿ ವೃತ್ತ, ವ್ಯಾಕರಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು, ಇತರ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಗ್ರಂಥ ಪರಿಚಯ, ಹಲವು ಜ್ಞಾನ ಶಾಖೆಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಎರಡನೇ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 50 ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ. ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಅಂತರ, ಜಗತ್ತಿನ ಮುಂದುವರಿಯುವಿಕೆ, ಕಾಲ, ಅದರ ಉದ್ಭವ ಹಾಗೂ ಅಂತ್ಯ ಮತ್ತು ಆ ಬಗೆಗಿನ ಇತರ ಭಾರತೀಯ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು,ಭಾರತೀಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲಘಟ್ಟ, ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕೆಲವು ವಿವರಗಳು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ವಿಶೇಷತೆಗಳು, ಅವರ ಕರ್ತವ್ಯಗಳು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರ ಜಾತಿಗಳು, ಅವರ ಆಚರಣೆಗಳು, ತ್ಯಾಗ-ಬಲಿದಾನ, ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಳು, ಧರ್ಮ, ಆಸ್ತಿ ಪಾಲುಗಾರಿಕಾ ವಿಧಾನ, ಸಮ್ಮತ ಮತ್ತು ನಿಷೇಧಿತ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ, ವ್ಯವಹಾರಿಕ ಪದ್ಧತಿ, ವಾರಸುದಾರಿಕೆ, ವ್ರತ ಮತ್ತು ಅದರ ವಿಧಗಳು, ಯೋಗ ವಿವರಣೆ, ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ವಿಧಾನಗಳು, ಅದರ ಕೆಲವು ಮೂಲಭೂತ ತತ್ವಗಳು, ಮೊದಲಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ವಿಶ್ವಾಸ-ಆಚಾರಗಳು, ಚಿಂತನಾಕ್ರಮ ಅಲ್ ಬಿರೂನಿ‌ ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಷದಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿರದೇ ಇದ್ದ ವಿದ್ವತ್ ಸ್ವರೂಪ, ಆಚರಣಾ ಕ್ರಮ, ವಿಶ್ವಾಸ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವ ಈ ಕೃತಿಯು ಆ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ನಿಖರವಾದ ಕೆಲವು ಸಾಮಾನ್ಯ ತಿಳುವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಸಲು ಶಕ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.

ಮಲಯಾಳಂ ಮೂಲ: ಝೈನುದ್ದೀನ್ ಮಂಡಲಂಕುನ್ನು
ಅನುವಾದ: ಝೈನ್ ಮುಈನಿ‌ ಇನೋಳಿ

Articles/Culture
Posted on

ಒಂದು ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ಕಾದಂಬರಿಕಾರರು: ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಮರುರೂಪಿಸುವ ಬಗೆ

by Mohammad Nazeer Abbas

ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಜಗತ್ತನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತದೆ. ಅವು ಒಂದು ಜಾಗದ ಮನೋಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಕಾಲ್ಪನಿಕ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ, ಕಾದಂಬರಿಗಳು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಪ್ರಪಂಚಗಳ ಭಾವವು ಭೂಪಟಗಳ ಹಾಗೆ ಓದುಗರು ವಿಶ್ವವನ್ನು ದರ್ಶಿಸುವ ಪರಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ.

ವಸಾಹತೋತ್ತರ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಆರಂಭಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿಯ ಲೋಕವು ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರವೇ ಆಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅದೇ ಕಾಲದ ನಂತರದ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗಡಿಯೊಳಗೆ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೂ ಸಂಬಂಧಪಡುತ್ತಿತ್ತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕಾದಂಬರಿಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕಥೆಯು ಒಂದು ದೇಶದ ಅನ್ಯೋಕ್ತಿಯಾಗಿ(allegory) ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದು ವಸಾಹತು ವಿರೋಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದರೂ ಅದರ ಭೊಕೇಂದ್ರಿತ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಗಮನ ಸ್ವಭಾವವು ಒಂದು ಮಿತಿಯಾಗಿ ವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ.

ನನ್ನ ಹೊಸ ಕೃತಿ ‘writing ocean worlds’, ಹಳ್ಳಿ ಅಥವಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ರೀತಿಯ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಪುಸ್ತಕವು, ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರವನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದ ಕಥೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಕೆಲವು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಾದ ಅಮಿತಾವ್ ಘೋಷ್, ಅಬ್ದುಲ್ ರಝಾಕ್ ಗುರ್ನಾ, ಲಿಂಡ್ಸೆ ಕಾಲೆನ್ ಹಾಗೂ ಜೋಸೆಫ್ ಕಾನ್ರಾಡ್ ಅವರನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದೆ.

ಈ ನಾಲ್ಕು ಲೇಖಕರೂ ತಮ್ಮ ಬಹುತೇಕ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಗಮನಾರ್ಹರು. ಅವರ ಪೈಕಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಹಿಂದೂ ಮಹಾ ಸಾಗರದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಘೋಷ್ ಮತ್ತು ಗುರ್ನಾ ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ದಿಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದ್ದು ಕಾಲೆನ್‌ ರವರು ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಕಾನ್ರಾಡ್‌ರವರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿಯರ ಹೊರಗಿನ ನೋಟವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಮೂಲತಃ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಯು.ಎಸ್ ನಡುವೆ ನೆಲೆಗೊಳ್ಳುವ ಬರಹಗಾರರಾದ ಘೋಷ್ ರವರ ಕೃತಿಯು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಝಾಂಝಿಬಾರಿನ ಗುರ್ನಾ 2021ರಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ನೋಬೆಲ್ ಪುರಸ್ಕೃತ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರು. ಕಾಲೆನ್ ಮಾರಿಷಸ್ ಮೂಲದ ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ಹೋರಾಟಗಾರ ಮತ್ತು ಜೋಸೆಫ್ ಕಾನ್ರಾಡ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯಲೋಕದ ಪ್ರಮುಖ ಧ್ವನಿ.

ಇವರ ಕೃತಿಗಳು ಚಲನೆ, ಗಡಿ ದಾಟುವಿಕೆ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ-ದಕ್ಷಿಣಗಳ ನಡುವಿನ ಪರಸ್ಪರ ಅಂತರ್ಸಂಬಂಧಗಳಿಂದ ತುಂಬಿರುವ ಹೊರಜಗತ್ತಿಗೆ ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸಿರುವ ಜಗತ್ತನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಿದೆ. ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಒಲವುಳ್ಳ ಕಾನ್ರಾಡರಿಂದ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ವಿರೋಧಿ ಹೋರಾಟಗಾರ ಕಾಲೆನ್‌ವರೆಗೆ ಇವರು ಬಹಳ ಭಿನ್ನಭಿನ್ನರಾಗಿದ್ದರೂ ಭಾಷೆ, ಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ರೂಪಕಗಳ ಮೂಲಕ ಜತೆಯಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರವಿಶಾಲವಾದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪರಸ್ಪರ ಒಳಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿರುವ ಜಾಗತಿಕ ದಕ್ಷಿಣ ಅಥವಾ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ ಸೌತ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ಓದುಗರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಒಡಮೂಡಿರುವ ಜಗತ್ತಿನ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಮರುರೂಪಿಸುವ ಶಕ್ತಿ ಅದಕ್ಕಿದೆ.

ಕೀನ್ಯಾ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಾದ ಯವೂನ್ ಅದಿಯಾಂಬೊ ಒವೂರ್ ಹೇಳಿದಂತೆ, ಪ್ರಪಂಚದೊಂದಿಗಿನ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಂತರ್ಸಂಪರ್ಕದ ಆಖ್ಯಾನಗಳು “ನಮ್ಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರದ ವಸಾಹತೋತ್ತರ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದಂತಿದೆ”. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗವು ಸಮುದ್ರದಡಿಯಲ್ಲಡಗಿದೆ ಎಂದವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಕಳೆದು ಹೋದ ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ಹುದುಗಿಸಿಕೊಂಡ ಕಾದಂಬರಿಯ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಧುಮುಕಲು ಓದುಗರನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ನನ್ನ ಕೃತಿಯು ಹೊಂದಿದೆ.

ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ಸಂಬಂಧ
ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕಾ, ಅರಬ್ ಕರಾವಳಿಗಳು, ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ ತೀರಗಳ ನಡುವಿನ ಬಹುಕಾಲದ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪದವೇ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ ಪ್ರಪಂಚ. ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸಮುದ್ರದಾರಿಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರಯಾಣ ಭೂಮಾರ್ಗಕ್ಕಿಂತ ಬಹಳ ಸುಲಭವಾಗಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಬಹಳ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಬಂದರು ನಗರಗಳು ಹೊರಗಿನ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದ ನಗರಗಳಿಗಿಂತ ಸುಲಭವಾಗಿ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ನಾವಿಂದು ಜಾಗತೀಕರಣವೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿರುವ ಕಲ್ಪನೆಯು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾದದ್ದು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲೆಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮತ್ತು ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಪುರಾವೆಗಳು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಪರಾಮರ್ಶಿಸಿದ ಕಾದಂಬರಿಗಳಿಂದ ರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅಂತರ್ಸಂಪರ್ಕಿತ ಸಮುದ್ರಲೊಕವೂ ಇದುವೇ.

ಎಂ ಜಿ ವಾಸ್ಸಂಜಿ, ಮೈಕಲ್ ಆನ್ಡಾಟ್ಜೆ, ರೊಮೆಶ್ ಗುಣಸೇಖರ ಮತ್ತು ಇತರರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಯು ಸಣ್ಣದಾದರೂ ಸಮೃದ್ಧವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಘೋಷ್, ಗುರ್ನಾ, ಕಾಲೆನ್ ಮತ್ತು ಕಾನ್ರಾಡ್ ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸದ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು ಬಹಳ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಮತ್ತು ಬಿಳಿಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಬಳಸುವ ಯುರೋಪ್ ಅಥವಾ ಯುಎಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತಗೊಂಡಿರುವ ಹಾಗೂ ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನಂತಹ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳಲ್ಲ ಇಲ್ಲಿನ ಹೈಲೈಟ್. ಬದಲಾಗಿ ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾದ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ವಿಶಾಲವಾದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಹೈಲೈಟ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ವರ್ಣ ಆಧಾರಿತ ಕಥಾಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಲಿಂಡಿ, ಮೊಂಬಾಸಾ, ಏಡೆನ್, ಜಾವಾ ಹಾಗೂ ಬಾಂಬೆ ಬಂದರುಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.

ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ‘ಬೈ ದಿ ಸೀ’ ಎಂಬ ಗೂರ್ನಾರವರ ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಝಾಂಝಿಬಾರಿನ ಅಧ್ಯಾಪಕನೊಬ್ಬ ತನ್ನ ವಿಧ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ತಮಗಿರುವ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪೂರ್ವ ಕರಾವಳಿಯ ಸುತ್ತ ದೀರ್ಘವಾದ ಗೆರೆಯನ್ನೆಳೆದು ಬಳಿಕ ಭಾರತವನ್ನು ಸುತ್ತಿ ಮಲಾಯ್ ಮತ್ತು ಇಂಡೊನೇಷಿಯನ್ ದ್ವೀಪಸಮೂಹಗಳ ಮೂಲಕ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಬಳಿಕ ಝಾಂಝಿಬಾರ್ ಮೇಲೆ ಸುತ್ತಿ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಸಮುದ್ರದತ್ತ ಕೈ ತೋರಿಸಿ ಇದೇ ಈಗ ನಾವಿರುವ ಜಾಗವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ತರಗತಿಯ ಹೊರಗಿನ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಹೀಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ:

“ಹಡಗುಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ಹಲಗೆಗಳಂತೆ ಮಲಗಿವೆ. ಅವುಗಳೆಡೆಯಿರುವ ಸಮುದ್ರವು, ಅವುಗಳ ತ್ಯಾಜ್ಯದ ನುಣುಪುಗಳಿಂದ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿದೆ. ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡುತ್ತಾ, ಜಗಳವಾಡುತ್ತಾ, ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಜನರಿಲ್ಲದೆಡೆ ಜತೆಗೂಡಿ ಹಾಡುತ್ತಾ ಚಹಾ ಕುದಿಸುವ ಸೊಮಾಲಿಗಳು ಅಥವಾ ಸುರಿ ಅರಬರು ಅಥವಾ ಸಿಂಧಿಗಳಿಂದ ಬೀದಿಗಳು ತುಂಬಿತುಳುಕಿದೆ.”

ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ಸ್ಥಾನ ಬಗೆಗಿನ ಹಿಗ್ಗಿಸಲಾದ ಸಂವೇದನೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ದಕ್ಷಿಣದ ಕಾಸ್ಮೊಪಾಲಿಟನ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ದಟ್ಟವಾದ ಕಲ್ಪನೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ಸಮೃದ್ಧ ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಇದು ಬಿಡಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ.

ಆಫ್ರಿಕಾ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ
ಈ ಪುನಃಸೃಷ್ಟಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿರುವ ನಾವಿಕರು, ಪ್ರಯಾಣಿಕರೆಲ್ಲರೂ ಯುರೋಪಿಗರಲ್ಲ. ಅನ್ವೇಷಕರನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಗೋಜಿಗೆ ಹೋಗದೆ ಕಳುಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ಜಲಭಯ ಹೊಂದಿರುವ ಖಂಡವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲೂ ಇಲ್ಲ. ಭಾರತೀಯರು ಹಾಗೂ ಅರಬರ ಹಾಗೆ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರೂ ಇಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು, ನಖೋಡಗಳು (ಧೋ ಹಡಗಿನ ಕಪ್ತಾನರು), ಊರುಬಿಟ್ಟವರು, ಖಳನಾಯಕರು, ಹೋರಾಟಗಾರರು, ಧರ್ಮಪ್ರವರ್ತಕರು ಮುಂತಾದ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.

ಇದರರ್ಥ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ ಆಫ್ರಿಕಾವು ಅತಿರಂಜಿತವಾಗಿ ಬಣ್ಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆಯೆಂದಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿ ವಲಸೆ ಬಲವಂತವಾಗಿ ಹೇರಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಸಾಹಸ ಎಂಬ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸದೆ ತ್ಯಾಗದ ಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವು ಮರೀಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಗುಲಾಮಗಿರಿ ರಾರಾಜಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅಂದರೆ, ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ ಪ್ರಪಂಚದ ಆಫ್ರಿಕನ್ ಭಾಗವು ಅದರ ಸುದೀರ್ಘ, ಸಮೃದ್ಧ ಇತಿಹಾಸದ ಮೂಲಕ ವಿಶಾಲ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ.‌

ಮೂಲ ಲೇಖಕರು: ಚಾರ್ನೆ ಲಾವೆರಿ
ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ: ತ್ವಾಹಿರ್‌ ಸಿದ್ದೀಖ್

ಕೃಪೆ: https://theconversation.com/four-novelists-one-ocean-how-indian-ocean-literature-can-remap-the-world-184080

Culture/History/Photo Essay
Posted on

‘ಅರಬ್ಬಿ ಕಡಲಿನ ರಾಜಕುಮಾರಿʼ ಕೊಚ್ಚಿಯ ಸೂಫಿ ಜಾಡು

by Mohammad Nazeer Abbas

ಕೊಚ್ಚಿ ನಗರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅರಿವೆಯನ್ನು ಇಸ್ಲಾಮ್‌ ನ ಸೌಂದರ್ಯದಿಂದ ಸೊಗಸಾಗಿ ಹೆಣೆಯಲಾಗಿದೆ. ‘ಅರಬ್ಬಿ ಕಡಲಿನ ರಾಜಕುಮಾರಿ’ ಎಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಗೊಂಡಿರುವ ಕೊಚ್ಚಿ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅತೀ ಹೆಚ್ಚು ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಆದರೆ, ಕೊಚ್ಚಿಯ ಮೇಲಿನ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್‌ ಪ್ರಭಾವದ ಬಗೆಗೆ ಗಂಭೀರವಾದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆದೇ ಇಲ್ಲ ಎನ್ನಬಹುದು.1

ಅದಾಗ್ಯೂ, ಕೊಚ್ಚಿಯ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸೌಂದರ್ಯವು ಮಬ್ಬಿನಲ್ಲಿ ಮರೆಯಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ ಅದು ಗಮನಾರ್ಹ ಮತ್ತು ಗಂಭೀರ ಚರ್ಚೆಗೆ ಅರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಕೊಚ್ಚಿಯ ಇಸ್ಲಾಮ್‌ ತನ್ನ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸ್ಥಳೀಯ ಗುಣಗಳಿಂದ ವಿಶೇಷವಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಕಾಲದ ಅತ್ಯಂತ ಲವಲವಿಕೆಯ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಬಂದರಿನಲ್ಲಿ ಬದುಕಿದ ಸೂಫಿಗಳಿಂದ ಸಂಪನ್ನವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಈ ಅಂಶವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಡೆಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ವಿದ್ವಾಂಸರು ಹಾಗೂ ಸೂಫಿಗಳು ಬಿಟ್ಟುಹೋದ ಕುರುಹುಗಳ ಮೂಲಕ ಕೊಚ್ಚಿಯ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್‌ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಹಾಗೂ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲು ಈ ಲೇಖನವು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಕೊಚ್ಚಿಯ ಹಳೆಯ ಕಾಲದ ಮರದ ಮಸೀದಿಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆದಾಡುವುದು, ಹಳೆಯ ಕಾಲದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್‌ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ವೈಭವಗಳ ಗತನೆನಪುಗಳನ್ನು ಕಾಣಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಹಾಗೂ ಇಲ್ಲಿನ ಕಡಲ ಕಿನಾರೆಯಲ್ಲಿ, ಕಿರಿದಾದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಅಲೆದಾಡಿದ ಸೂಫಿ, ಸಂತರ ಕಾಲವನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ.

ಕೊಚ್ಚಿಯ ಬೀದಿಗಳು ಯಹೂದ್ಯರು, ಕ್ರಿಸ್ತಿಯನ್ನರು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರ ವಾಸಸ್ಥಾನಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಇಂದು, ಅದರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 42 ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಹಂಚಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ಕಾಲು ಭಾಗವೂ ಮುಸ್ಲಿಮರದ್ದು. ನಗರವು ಯಹೂದಿ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅದರ ಶ್ರೀಮಂತ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಪರಂಪರೆಯು ಮರೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ2. ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಪ್ರಭಾವದ ಮತ್ತೊಂದು ನಗರವಾದ ಕ್ಯಾಲಿಕಟ್‌ ನಂತೆ ಕೊಚ್ಚಿ ಎಂದಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರದಿದ್ದ ಕಾರಣ ಅದರ ಪರಂಪರೆಯು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಮರೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹಲವರು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ3.

ಕೊಚ್ಚಿಯ ಕುರಿತಾದ ಲಿಖಿತ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು, ಸಮುದ್ರಯಾನಿಗಳು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಖ್ಯಾತ ಲೋಕ ಸಂಚಾರಿ ಇಬ್ನ್‌ ಬತೂತ (Ibn Battuta) ತಮ್ಮ ರಿಹ್ಲಾದಲ್ಲಿ (Rihla) ಹೀಗೆ ದಾಖಲಿಸುತ್ತಾರೆ:

“ಜಲಮಾರ್ಗವಾಗಲಿ ಅಥವಾ ನೆಲದ ಮೂಲಕವಾಗಲಿ ಕಿಲೋನ್‌ (ಕೊಲ್ಲಂ- Quilon) ನಿಂದ ಕ್ಯಾಲಿಕಟ್‌ಗೆ ತಲುಪುವ ಪ್ರಯಾಣಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ದಿನಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನಾನು ಜಲಮಾರ್ಗವನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಂಡೆ. ಹಾಗೂ ನನ್ನ ಸರಂಜಾಮುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಓರ್ವ ಮುಸಲ್ಮಾನನನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡೆ. ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವವರು ಮುಸ್ಸಂಜೆಯ ವೇಳೆ ಕರಾವಳಿಯ ಹಳ್ಳಿಗಳ ದಡಕ್ಕೆ ಬಂದು ಮರುದಿನ ಬೆಳಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ, ನಾವೂ ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಡಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನ ಸೇವಕನು ದೋಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಒಬ್ಬನೇ ಮುಸ್ಲಿಮನಾಗಿದ್ದ. ಆದರೆ, ಆತ ಪ್ರತೀ ಬಾರಿ ದೋಣಿ ತೀರ ತಲುಪಿದಾಗಲೂ ಅವಿಶ್ವಾಸಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಶೇಂದಿ ಕುಡಿದು, ನನ್ನ ಕುರಿತು ಗೊಣಗುತ್ತಿದ್ದ. ಇದು ನನ್ನನ್ನು ಚಿಂತೆಗೀಡು ಮಾಡಿತ್ತು. ಐದನೇ ದಿನ, ನಾವು ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿರುವ ಕುಂಞಿ ಕಾರಿಯನ್ನು (Kunji Karī) ಯನ್ನು ತಲುಪಿದೆವು. ಅಲ್ಲಿನ ಜನ, ಕ್ವಿಲೋನ್ ರಾಜನಿಗೆ ಗೌರವವನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವ, ತಮ್ಮದೇ ಸಾಮುದಾಯಿಕ ನಾಯಕನನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯಹೂದಿಗಳು. “

ಚೆಂಬಿಟ್ಟ ಮಸೀದಿ (Chembitta Mosque)

Chembitta Mosque

ಚೆಂಬಿಟ್ಟಾ ಮಸೀದಿ, ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಇದು ಚೆಂಬಿಟ್ಟಾ ಪಳ್ಳಿ ಅಥವಾ ಕಾಪರ್‌ ಮಾಸ್ಕ್‌ (ತಾಮ್ರದ ಮಸೀದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಕೊಚ್ಚಿಯ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್‌ ಪರಂಪರೆಗೆ ಇದೊಂದು ಉತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆ. ಇದನ್ನು ಮಾನ್ಸೂನ್‌ ಮಸೀದಿಯೆಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಲಬಾರ್ ಕರಾವಳಿಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಶೈಲಿ ಹೊಂದಿರುವ ಇದು ಕೊಚ್ಚಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಮಸೀದಿ. ಶಾಫಿ ಜಾಮಿ ಅಥವಾ ಶಾಫಿ ಮಸೀದಿ ಎಂದೂ ಇದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ಮಸೀದಿ ಕಟ್ಟಡವು ಮರದ ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸಭಾಂಗಣಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸ್ತಂಭಾಕಾರದ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರ ಇದೆ. ಹೊರ ಗೋಡೆಗಳು ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ಬಾಗಿಲ ಮೇಲೆ, ಮಸೀದಿ ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗಿನ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಹದೀಸುಗಳ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ಅರೆಬಿಕ್‌ ಮತ್ತು ಹಳೆ ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಈ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಹಿಜರಿ 926 (ಕ್ರಿಸ್ತ ಶಕ 1519) ಕ್ಕೂ ಹಿಂದೆ ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

ಎಲ್ಲಾ ಮಾನ್ಸೂನ್‌ ಮಸೀದಿಗಳಂತೆ ಇದನ್ನೂ ಆದಷ್ಟು ಸೂರ್ಯ ರಶ್ಮಿ ಒಳಬರದಂತೆ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಕತ್ತಲು ಏಕಾಗ್ರತೆ ನಷ್ಟವಾಗದಿರಲು, ಹೆಚ್ಚಿನ ಖುಷೂ (ನಮ್ರತೆ ಮತ್ತು ನೆಮ್ಮದಿ) ಮತ್ತು ತಖ್ವಾ (ದೇವರ ಪ್ರಜ್ಞೆ) ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಒಳಬರದಂತಹ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಮಸೀದಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಖಲ್ವಾ (ಏಕಾಂತ) ದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಆಚರಣೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಇದನ್ನು ನೋಡಬಹುದು.

ಸೂಫಿಗಳು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಕೊಚ್ಚಿಯ ನಿರ್ಮಾಣ

ಮಸೀದಿ ಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಚಲನಶೀಲ (vibrant) ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿಯೂ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ ಹಲವಾರು ಸೂಫಿಗಳ ಮಖ್ ಬರ (ಸಮಾಧಿ) ಗಳು ಮಸೀದಿ ಸಂಕೀರ್ಣದ ಸುತ್ತಲೂ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ. ಸಯ್ಯಿದ್ ಇಸ್ಮಾಯಿಲ್ ಬುಖಾರಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಪುತ್ರ ಸಯ್ಯಿದ್ ಫಕ್ರುದ್ದೀನ್ ಬುಖಾರಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸ ಮತ್ತು ಬೋಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾದರಿಯಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಕೊಚ್ಚಿಯನ್ನು ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಅವರ ಮಖ್ ಬರವೂ ಮಸೀದಿಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಸ್ಥಳೀಯರು ಪದೇ ಪದೇ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಮಖ್ ಬರಗಳಲ್ಲಿ ಇದೂ ಒಂದು.

ಶೇಖ್ ಇಸ್ಮಾಯಿಲ್ ಬುಖಾರಿ ಅವರು ‘ಬುಖಾರಿ ಸೈಯದ್ʼ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗರಾದ ಸಯ್ಯಿದ್ ಅಹ್ಮದ್ ಜಲಾಲುದ್ದೀನ್ ಬುಖಾರಿ ಅವರ ಏಕೈಕ ಪುತ್ರರಾಗಿದ್ದರು (ಪ್ರವಾದಿ ಮುಹಮ್ಮದ್ ﷺ ವಂಶದ ಸಂತ ಜಲಾಲುದ್ದೀನ್ ‘ಸುರ್ಖ್-ಪೋಶ್ʼ ಬುಖಾರಿ ಅವರು ಬುಖಾರಾ ಅಥವಾ ಆಧುನಿಕ ಉಜ್ಬೇಕಿಸ್ತಾನ್ ನಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ 1521/ಹಿಜರಿ 928 ರಲ್ಲಿ ಕೇರಳಕ್ಕೆ ಬಂದರು). ತನ್ನ ಅಧ್ಯಯನದ ನಂತರ, ಸೈಯದ್ ಇಸ್ಮಾಯಿಲ್ ಅವರು ಉತ್ತರ ಕೇರಳದ ತಮ್ಮ ತವರು ವಾಲಪಟ್ಟಣದಿಂದ (ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೆಲವೇ ಮುಸ್ಲಿಮರು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ) ಕೊಚ್ಚಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು. ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಅವರು ಅಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದರು. ಅವರ ಮೂವರು ಪುತ್ರರಾದ ಸಯ್ಯಿದ್ ಅಹ್ಮದ್ ಬುಖಾರಿ, ಸಯ್ಯಿದ್ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಬುಖಾರಿ ಮತ್ತು ಸಯ್ಯಿದ್ ಬಾ ಫಕ್ರುದ್ದೀನ್ ಬುಖಾರಿ ಅವರು ಕೂಡಾ ʼಮುಸ್ಲಿಮ್ ಕೊಚ್ಚಿʼಯ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ ಮಹಾನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಸೂಫಿಗಳು. ಕೇರಳದ ಸಾದಾತ್ (ಪ್ರವಾದಿ ವಂಶಸ್ಥರು/ಸಯ್ಯಿದರ) ವಂಶಾವಳಿಯು ಸಯ್ಯಿದ್ ಫಕ್ರುದ್ದೀನ್ ಅವರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ.

ಶೇಖ್ ಮಖ್ದುಮ್
ವಿದ್ವಾಂಸ ಶೇಖ್ ಮಖ್ದುಮ್ ಅವರನ್ನು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಕೊಚ್ಚಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೂಲತಃ ಯೆಮೆನ್‌ ನವರಾದ ಶೇಖ್ ಝೈನುದ್ದೀನ್ ಅಲ್-ಮಖ್ದುಮ್ ಅಲ್ ಮಬಾರಿ (1465- 1522) ಅವರು ಹದಿನೈದನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ನಾಗೂರಿಗೆ ಮೊದಲು ಬಂದರು. ನಂತರ, ಅಲ್ಲಿಂದ ಕೊಚ್ಚಿಗೆ ತೆರಳಿದರು. ಕೊಚ್ಚಿಯಲ್ಲಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುರುಗಳಾಗಿ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ನಾಯಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅವರ ಮುಖಾಂತರ ಹಲವಾರು ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಇಸ್ಲಾಮಿಗೆ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾದರು. ಝೈನುದ್ದೀನ್ ಅಲ್ ಮಖ್ದೂಮ್ ಅವರು ಚೆಂಬಿಟ್ಟ ಮಸೀದಿ ಆವರಣದಲ್ಲಿರುವ ಮೂಲ ಜಾಮಿ (ಮಸೀದಿ) ಯ ಸ್ಥಾಪಕರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಮಖ್ದೂಮ್‌ ಅವರು ಮಲಬಾರ್ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮೊದಲ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಬರೆದ ಇತಿಹಾಸಕಾರರೂ ಹೌದು.

ಇಬ್ರಾಹಿಂ ಮತ್ತು ಅಲಿ ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರರು ಝೈನುದ್ದೀನ್‌ ಅಲ್‌ ಮಖ್ದೂಮ್‌ ರಿಗೆ ಇದ್ದರು. ಮಖ್ದೂಮ್‌ ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಅವರನ್ನು ಕೊಚ್ಚಿಯಲ್ಲೇ ದಫನಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಮಖ್ದೂಮ್‌ ವಫಾತ್‌ ಬಳಿಕ ಓರ್ವ ಪುತ್ರ ಅಲಿ ಅವರು ಕೊಚ್ಚಿಯ ಖಾಝಿಯಾಗಿಯೇ ಉಳಿದರೆ, ಇನ್ನೋರ್ವ ಪುತ್ರ ಇಬ್ರಾಹಿಂ ಪೊನ್ನಾನಿಗೆ ತೆರಳಿ ಅಲ್ಲಿ ಖಾಝಿಯಾಗಿದ್ದರು4. ಸಯ್ಯಿದ್ ಬಾ ಫಕ್ರುದ್ದೀನ್‌ ಅವರು ಶೈಖ್‌ ಝೈನುದ್ದೀನ್‌ ಮಖ್ದೂಮ್‌ ಅವರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ (ಮುರ್ಷಿದ್/ಮುರಬ್ಬಿ) ಗುರುವಾಗಿದ್ದರು.

ಮುರೀದ್-ಮುರಬ್ಬಿ (ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಗುರು-ಶಿಷ್ಯ) ಸಂಬಂಧವು ಕೇರಳೀಯ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಪ್ರಮುಖ ಅಡಿಪಾಯ ಕಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು, ಕೊಚ್ಚಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಇದರ ಬೀಜಗಳು ಮೊಳಕೆಯೊಡೆದವು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಮಲಬಾರ್‌ನ ಮೆಕ್ಕಾ ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಆರಂಭಿಕ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಪೊನ್ನಾನಿ, ಮನ್ ರೂಮ್ ಕುಟುಂಬದ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಪ್ರಯಾಣಿಸುವ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಕಲಿಕೆಯ ಕೇಂದ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ವಿದ್ವಾಂಸ ಕುಟುಂಬದ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಕೊಚ್ಚಿಯ ಶೇಖ್ ಮಖ್ದುಮ್‌ ರಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದು.

ಕೊಚ್ಚಿಯ ಬುಖಾರಿ ಸಾದತ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಿಯೂ, ನಗರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಇತರ ಕೆಲವು ಸಯ್ಯಿದ್ ಕುಟುಂಬಗಳು ಇವೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಐದಾರಸ್, ಜಮಲುಲ್ಲೈಲ್, ಬಾಫಖೀ ಮತ್ತು ಜೀಲಾನಿ ಕುಟುಂಬಗಳು. ಸಯ್ಯಿದ್ ಅಬ್ದುರಹ್ಮಾನ್ ಅಲ್-ಐದ್ರೋಸ್ ಅವರನ್ನು ಕೊಚ್ಚಿಯ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸೂಫಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಥಕ್ಯಾ ಮಸೀದಿಯ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮಖಬರ ಇದೆ.

ಇವೆಲ್ಲವೂ ಕೇರಳೀಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಹಾಗೂ ಐತಿಹಾಸಿಕ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಚ್ಚಿಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈಗಿನ ಕೊಚ್ಚಿಯು ಕಾಸ್ಮೋಪಾಲಿಟನ್ ಆಗಿರುವುದರಿಂದ5, ಆಫ್ರಿಕಾ, ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದಿಂದ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಚ್ಚಿಯು ಜಾಗತಿಕ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿಯೂ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ ಇದೆ.

“ಕೊಚ್ಚಿಯನ್ನು ಸುಂದರವಾದ ಮತ್ತು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ನೆಲವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಈ ಸೂಫಿಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಹಾಗೂ ಅವರನ್ನು ನಗರದ ಸ್ಥಾಪಕರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕು, ಅವರು ಈ ನಗರದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳು.” ಎಂದು ಸ್ಥಳೀಯರೊಬ್ಬರು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಉಸ್ಮಾನ್ ಡ್ಯಾನ್ ಫೋಡಿಯೊ, ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮುಈನುದ್ದೀನ್ ಚಿಶ್ತಿ ಮತ್ತು ಅನಟೋಲಿಯಾದಲ್ಲಿ ಯೂನುಸ್ ಎಮ್ರೆ ತಮ್ಮ ನೆಲವನ್ನು ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಸೂಫಿಸಮ್ಮಿನ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದಂತೆಯೇ, ಕೊಚ್ಚಿಯ ಸೂಫಿಗಳೂ ಸಹ ಮಾಡಿದರು. ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಸಮ್ಮೋಹನಗೊಳಿಸುವ ಈ ನಗರದಲ್ಲಿನ ಮುಸುಕನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸರಿಸಿದರೆ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಸೂಫಿಗಳ ಪ್ರಭಾವವು ಇನ್ನೂ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ.

ಮೂಲ ಲೇಖಕ: ಮುಹಮ್ಮದ್‌ ಎ ತ್ವಾಹಿರ್‌
ಅನುವಾದ: ಫೈಝ್‌

Footnotes:

1Shokoohy, Mehrdad. “The Town of Cochin and Its Muslim Heritage on the Malabar Coast, South India.” Journal of the Royal Asiatic Society, vol. 8, no. 3, 1998, pp. 351–94. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/25183570. Accessed 5 Sep. 2022.

2 Ibid.

3 Ibid.

4 Shokoohy, Mehrdad, 1998.

5 Pearson, MN and Mahmūd Kūria, Malabar in the Indian Ocean : Cosmopolitanism in a Maritime Historical Region (Oxford University Press, First edition., 2018)

Articles/History
Posted on

ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಜ್ಯಾಮಿತಿ ರಚನೆ: ಕಲೆ ಮತ್ತು ಚರಿತ್ರೆ

by Mohammad Nazeer Abbas

‘ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಬಹಳ ಸೂತ್ರಬದ್ಧವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸುವುದು ಅಲ್ಲಾಹನ ಕಲಾತ್ಮಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ’ (ಪವಿತ್ರ ಖುರ್‌ಆನ್ 27:88).
ಈ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ನಾನು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಕಲೆಯ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸ್ವರೂಪ, ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಅದು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಬೀರಿದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಪ್ರಕೃತಿಯತ್ತ ನಾವು ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸಿದಾಗ ಆಕಾಶಕಾಯಗಳ ಸಮತೋಲನ, ಸಸ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಆಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ, ಭೂಮಿಯ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಜೀವಕೋಶಗಳ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಾಹನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೃಷ್ಟಿವೈಭವದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬವನ್ನು ನೋಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.

‘ISLAMIC HISTORY’ ಎಂಬ ಕೃತಿಯ ಲೇಖಕ ಸ್ವಾಹಿಕ್ ಒಮರ್ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ; ಪ್ರವಾದಿ(ಸ) ರವರು ಹೇಳಿದರು; “ಅಲ್ಲಾಹನು ಸುಂದರನು ಹಾಗೂ ಅವನು ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾನೆ”. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅವನ ಎಲ್ಲ ಸೃಷ್ಟಿಗಳನ್ನು ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸ್ವರ್ಗೀಯ ವೈಭವದಿಂದ ಮತ್ತು ಕ್ರಮೀಕರಣದಿಂದ ಯಾರಿಂದಲೂ ಅನುಕರಿಸಲಾಗದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ  ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸೂಫಿ ಚಿಂತನೆಯ ಸೌಂದರ್ಯಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಿದ ಇಬ್ನ್ ಅರಬಿಯವರ ಪ್ರಕಾರ, ‘ದೇವರನ್ನು ಸುಂದರ ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸುವ ಮತ್ತು ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಪ್ರೇಮದ ಸೌಂದರ್ಯ ಎಂದು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವ ದೈವಿಕ ಸೌಂದರ್ಯವು ಎಲ್ಲದರಲ್ಲೂ ನೆಲೆಸುತ್ತದೆ. ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಬೇರೆ ಯಾವುದೂ ಶಾಶ್ವತವಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ಅವನ ಅನಂತ ಸೌಂದರ್ಯದ ಪ್ರತಿಚ್ಛಾಯೆಯೆಂಬಂತೆ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ವಿಶ್ವ ಮತ್ತು ಅದರ ವಸ್ತುಗಳು ಹಾಗೂ ಘಟಕಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲವೂ ಸುಂದರವಾಗಿದೆ.

ಈ ಆಯತ್‌ನ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ  ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಕಲೆ ಮತ್ತು  ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಗಳು ಕೂಡಾ ಸೇರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ. ಫೆಲೆಸ್ತೀನಿನ ಜೆರೂಸಲೇಮಿನ Dome of rock ನೋಡಿದರೆ ಆ ಕುರಿತು ನಮಗೆ ಮನವರಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ತಳಹದಿಯ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅದರ ಮೇಲೆ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಗುಮ್ಮಟವಿದೆ. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆ ಹೊಂದಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಅದನ್ನು ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಂತ್ಯದಿನದಂದು 8 ದೇವಚರರು ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಹೊತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಖುರ್‌ಆನ್ ಸೂಕ್ತವನ್ನು ಇದು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.

ಇಸ್ಲಾಂ ಮತ್ತು ವಿಗ್ರಹಾರಾಧನೆ ವಿರೋಧ

ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಅನಿಕೋನಿಸಮ್(aniconism) ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆ – ಮಾನವ ಆಕೃತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣದ ನಿಷೇಧ – “ಜೀವಜಾಲಗಳ ರೂಪ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿಕ್ರಿಯೆಯು ದೇವರ ವಿಶೇಷ ಹಕ್ಕು” ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರು ಗಣಿತ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿತ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ (Geometrical) ರೂಪಗಳಾಗಿ ಬೆರೆಸುವ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಒಂದು ಸೌಂದರ್ಯಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು ಇದನ್ನು ಝೆಲ್ಲಿಜ್ (zellij) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಸಂರಚಿಸಲು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಗಣನೀಯವಾದ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದ್ದವು. ಇಬ್ನು ಸೀನಾ ಅವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಎಂದೇ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಮಸೀದಿಗಳಾದ ಡೆಮಾಸ್ಕಸಿನ ಗ್ರೇಟ್ ಮಸೀದಿ, ಗ್ರಾನಡಾದ ಅಲ್ ಹಮ್ರ, ಕಸಬ್ಲಾಂಕಾದ ಹಸನ್ ಮಸೀದಿ ಮತ್ತು ಇರಾನಿನ ಇಸ್ಪಹಾನಿನಲ್ಲಿರುವ ಷಾ  ಮಸೀದಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಸೀದಿಗಳು ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಕರ್ಷಕವಾದ ಬಣ್ಣಗಳಾಗಲಿ, ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ವಿಧಗಳಾಗಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಖುರ್‌ಆನ್ ಮತ್ತು ಹದೀಸ್ ಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಅರಮನೆಗಳು, ಹಣ್ಣಿನ ಮರಗಳು, ಖರ್ಜೂರದ ಮರಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಉದ್ಯಾನವನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ವರ್ಗ ಸಮಾನವಾದ ಅಲಂಕಾರವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಈ ಮೊಸಾಯಿಕ್ (mosaic) ಚಿತ್ರಗಳು ಖಲೀಫರುಗಳ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.

zellij

ಝೆಲ್ಲಿಜ್ (zellij)

ಮೊರೊಕೊ ದೇಶದ ಆಕೃತಿಗಳಾದ ಚೌಕಗಳು, ತ್ರಿಕೋನಗಳು, ನಕ್ಷತ್ರಗಳು, ವಜ್ರಗಳು, ಮತ್ತು ಬಹುಭುಜಾಕೃತಿಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಮತ್ತು ನಿಖರವಾದ ಮೊಸಾಯಿಕ್ ಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವ Tail work ನ ಒಂದು ಮೂರಿಷ್ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ‘ಝೆಲ್ಲಿಜ್’ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಮೊಸಾಯಿಕ್ಸ್ ಗಳು ಧ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಚಿಂತನೆಗೆ ಅನುಕೂಲವಾದ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ.

ಝೆಲ್ಲಿಜ್ ನ ಒಂದು ಹೃಸ್ವ ಚರಿತ್ರೆ

ಹತ್ತನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ರೋಮನ್ ಮತ್ತು ಬೈಝಂಟೈನ್ ಮೊಸಾಯಿಕ್ ಗಳಿಂದ ಸ್ಪೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿದೆ ಎನ್ನಲಾಗುವ ‘ಮೊರೋಕ್ಕೋ ಟೈಲ್’ ಇದೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಉಜ್ವಲವಾದ ಬಣ್ಣಗಳು ಅಥವಾ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವಂತಹ ವಿಶೇಷ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯೋ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಬಿಳಿ ಅಥವಾ ಬೂದು ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ನೀವು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬರುತ್ತೀರೆಂದರೆ ನಿಮಗೆ ಅದೃಷ್ಟ ಖುಲಾಯಿಸಬಹುದು ಎಂಬ ಸ್ಥಿತಿ ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿತ್ತು.

ನಂತರ 11ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ಜ್ಯಾಮಿತಿ ರಚನೆಗಳು ರೂಪುಗೊಂಡವು. ಅಸುಲೇಜೋನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ (ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್- ಮೊರೆಸ್ಕ್ ಕಾಲಘಟ್ಟ) ಮೋರೋಕೋ(ವಾಯುವ್ಯ ಆಫ್ರಿಕಾ),ಅಲ್ ಅಂದಲೂಸ್ (ಈಗಿನ ಸ್ಪೇನ್) ಎಂಬಿತ್ಯಾದಿ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಝೆಲ್ಲಿಜ್ ಕಲೆಯು (art of zellij) ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಕಾಲ ಉರುಳಿದಂತೆ ಝೆಲ್ಲಿಜ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಹೊಂದಿತು. 14ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಾಸರಿ ಮತ್ತು ಮರೀನಿ ರಾಜವಂಶವು ಹಸಿರು, ನೀಲಿ ಮತ್ತು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣಗಳ ಮೊರೊಕೊ ಹೆಂಚುಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅನೇಕ ಜನರು ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಪವಿತ್ರ ಅಥವಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಲೆ ಎಂಬಂತೆ ನೋಡತೊಡಗಿದರು. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ 375 ರಲ್ಲಿ ಪ್ಲೇಟೋ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ನಲ್ಲಿ,”ಜ್ಯಾಮಿತಿಯೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಕುರಿತ ಜ್ಞಾನವಾಗಿದೆ” ಎಂದು ಬರೆದನು.

ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಕಲೆಯ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಈ ಉಲ್ಲೇಖದೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುತ್ತೇನೆ. “ಪ್ರೇಮವು ಯಾವಾಗಲೂ ಸೌಂದರ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮಸೀದಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಯನ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಸುಂದರಗೊಳಿಸುವಾಗ ನಾವು ಅದರತ್ತ ಆಕರ್ಷಿತರಾಗುತ್ತೇವೆ. ಮಾತು ಸೊಗಸಾಗುವಾಗ ನಾವು ಅದರತ್ತ ಆಕರ್ಷಿತರಾಗುತ್ತೇವೆ. ಸೌಂದರ್ಯವು ಪ್ರೇಮವನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರೇಮವು ನಮ್ಮ ಆತ್ಮವನ್ನು ಚಲನಶೀಲವಾಗಿಸುತ್ತದೆ”.

ಮೂಲ: ನಶ್‌ವ ಅಖ್ತರ್
ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ: ಮುಹಮ್ಮದ್ ಯಾಸೀನ್ ಸಿದ್ದಾಪುರ

Articles/History
Posted on

ಅಲ್- ಖೈರುವಾನ್: ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪ್ರಥಮ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ನಗರ

by ತಿಜೋರಿ ಪ್ರಕಾಶನ

ಅಲ್- ಮಗ್‍ರಿಬ್, ಅಲ್- ಅದ್‍ನಾ, ಇಫ್ರೀಖಿಯ್ಯಾ ಎಂಬಿತ್ಯಾದಿ ನಾಮಗಳಿಂದ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅರಬ್- ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಅರ್ಧ ಶತಮಾನಗಳೇ ಹಿಡಿಯಿತು.

‘ಕಾರ್ತೇಜ್’ ( carthage ) ಭದ್ರಕೋಟೆಯನ್ನಾಗಿಸಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ‘ಬೈಸಾಂಟಿಯಾ’ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲಿಯೂ ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರ ಹಸ್ತ ಚಾಚಿತ್ತು. ಒಳನಾಡಿನ ಓಯಸಿಸ್‍ಗಳು ಬೆರ್-ಬೆರ್ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ( Berber Tribes ) ಹಿಡಿತದಲ್ಲಿತ್ತು. ಪೈಗಂಬರ್ (ಸ.ಅ)ರವರ ವಿಯೋಗದ ಹನ್ನೊಂದು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಅಂದರೆ ಸುಮಾರು CE 643 ರಲ್ಲಿ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯಾ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಳುಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅರಬ್ ಜನರಲ್ ಅಂರುಬ್ನ್ ಆಸ್ವ್ ತದನಂತರದ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮದ ಕಡೆಗೇ ಮುಖಮಾಡಿದರು. ಅಳಿಯ ‘ಉಖ್‍ಬತುಬ್ನ್ ನಾಫಿ’ಯೂ ಯಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಜೊತೆಗೂಡಿದರು. ಅರೇಬಿಕ್ ಐತಿಹ್ಯಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಇಬ್ನ್ ಆಸ್ವ್ ತನ್ನ ಸಹೋದರಿ ಪುತ್ರ ನಾಫಿಯನ್ನು ಮಧ್ಯ-ಲಿಬಿಯಾದ ಒಂದು ಮಿಲಿಟರಿ ದಾಳಿಗಾಗಿ ಹುರಿದುಂಬಿಸಿ ಕಳುಹಿಸಿದರು. ಕರಾವಳಿಯ ಬಂದರುಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ನಗರಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಅರಬ್ ಸೈನ್ಯವು ವಿಫಲವಾದರೂ ಇಬ್ನ್ ನಾಫಿಯ ಅನುಭವಗಳು ಮೌಲ್ಯಯುತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.

ಸುಮಾರು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ನಂತರ (೨೭ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ), ಡಮಸ್ಕಸ್‌ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ‘ಖಿಲಾಫತ್’ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾದ ತನ್ನ ಸೇನಾ-ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿತು.

ಒಂದು ಶಾಶ್ವತ ಸೈನಿಕ ನೆಲೆಯ ನಿರ್ಮಾಣವು ಅವರ ಮುಂದಿನ ಗುರಿಗಳಲ್ಲೊಂದಾಯಿತು. ನಿರ್ಮಾಣ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಕೆಲಸದ ಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಖಲೀಫ ‘ಮುಆವಿಯಾ’ ಇಬ್ನ್‌ ನಾಫಿಯವರಿಗೆ ವಹಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಬೈಸಾಂಟಿಯನ್‌ ಸೈನ್ಯದಿಂದ ಅರಬಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರಂತರ ಸಂಘಟಿತ ದಾಳಿಯೆಸಗುತ್ತಿದ್ದ ಬೆರ್-ಬೆರ್‌ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ನೆಲೆಯೂರಿದ್ದ ಗುಡ್ಡಗಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಸುರಕ್ಷಿತ ಅಂತರ ಹೊಂದಿದ ಒಳನಾಡಿನ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನಾಗಿತ್ತು ಇಬ್ನ್‌ ನಾಫಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದ್ದು. ಫಾರ್ಸಿಯಿಂದ ಅರಬೀಕರಿಸಿದ caravan ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಸಿಗುವ ಪ್ರಸ್ತುತ ‘ಮಿಲಿಟರಿ ಶಿಬಿರ’ (garrison camp) ಎಂಬ ಪದಬಳಕೆಗೆ ಸಾಮ್ಯತೆ ಹೊಂದಿರುವ ಅಲ್‌-ಖೈರುವಾನ್‌ ಎಂದಾಗಿತ್ತು ಇಬ್ನ್‌ ನಾಫಿ ಆ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದು. ಗತ ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ರೋಮನ್ನರು ಮತ್ತು ಬೈಜಾಂಟಿಯನ್ನರು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಕಾಲದ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿ ನಾಶವಾಯಿತು ಎಂದು ‘ಆರಂಭಿಕ ಅರಬ್ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು’ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡುತ್ತಾರೆ.

ಖೈರುವಾನಿನಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಮಸೀದಿ ( The Great mosque of khairuvan) ಮತ್ತು ಸವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸರಕಾರಿ ಭವನವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ 12 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರವಾಗಿತ್ತು ಇಬ್ನ್ ನಾಫಿಯ ಅರಬ್ ಸೈನ್ಯ ಪಶ್ಚಿಮದ ಕಡೆ ಚಲಿಸಲಾರಂಭಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಅವರು ಮೊರೋಕ್ಕನ್ ಕರಾವಳಿಯನ್ನು ಸಹ ತಲುಪಿದ್ದರು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಖೈರುವಾನ್ ಮೇಲಿನ ಬೆರ್-ಬೆರ್ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ದಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಇಬ್ನ್ ನಾಫಿ ವಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೂ, ಅವರ ಆ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಗೆಲುವು ಅರಬ್ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಅಧಿಕಾರ ವಿಸ್ತರಣೆಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಭಾವೀ ನಾಯಕರುಗಳಿಗೆ ಉಪಯುಕ್ತವಾಯಿತು. ಅನಂತರದ ಖೈರುವಾನ್ ಮುಖ್ಯ ಆಡಳಿತ ಕಛೇರಿಯು ಉತ್ತರಾಫ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಗಿರುವ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಸಭೆಯ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಆಗಮನ ಮತ್ತು ತದನಂತರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಭಾವವು ಈ ಹಿಂದಿನ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಬೆರಗುಗೊಳಿಸಿತು. ‘ವೆನ್ಡಾಲ್ (vendal)’ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ‘ಅಲ್ ಅಂದ್‌ಲೂಸ್’ ಆಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟ ‘ಐಬೀರಿಯಾ’ದ ಜೊತೆಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಕರಾವಳಿಗೂ , ಸೆನಗಲ್ ನದಿ ‘ಜಲಾನಯನ’ ಪ್ರದೇಶದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಕರಾವಳಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಸಹರಾ ಮರುಭೂಮಿಯ ಓಯಸಿಸ್‌ಗಳಿಗೂ ನೈಜರ್ ನದಿಯ ಸಮೀಪ ಪಟ್ಟಣಗಳಿಗೂ ಅರಬ್ ಪ್ರಭಾವ ವ್ಯಾಪಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.

“ತೀವ್ರ ಪ್ರತಿಕೂಲ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಾಗಿತ್ತು ಖೈರುವಾನ್ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುವುದು. ಹಲವಾರು ರಾಜಮನೆತನಗಳು ಅದನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ಪಡೆಯಲು ಬಯಸಿದವು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಪರಸ್ಪರ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದವು.” ಎಂದು ‘Khairouan Association to safeguard the city’ ಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರೂ, ಸ್ಥಳೀಯ ಇತಿಹಾಸಕಾರರೂ ಆದ ‘ಮುರಾದ್ ರಹ್ಮಾನ್’ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ 1988 ರ ಯುನೆಸ್ಕೋ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣ (unesco World Heritage site) ದ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಖೈರುವಾನ್ ಹೆಸರನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು ಎಂದವರು ಸಂತೋಷ ಪಡುತ್ತಾರೆ.

ಮೂಲತಃ ಇವರು, ಇಬ್ನ್ ನಾಫಿಯ ಆಗಮನದೊಂದಿಗೆ ಖೈರುವಾನ್ ತಲುಪಿದ ಪುರಾತನ ‘ಖೈಸ್’ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಪೂರ್ವಜರಲ್ಲಿ ಹದಿನಾಲ್ಕನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಅಬೂ ಅಬ್ದುರಹ್ಮಾನ್ ರಮ್ಮಾಹ್ ಅಲ್ ಖೈಸ್ ಪಟ್ಟಣದ ಮುಖ್ಯ ಕರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ ಪಂಡಿತರು ಮತ್ತು ಮಸೀದಿಯ ಇಮಾಮ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಬ್ನು ನಾಫಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿಗಳ ವಸತಿನಿಲಯವು ಅಧಿಕ ಸಮಯ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಬಲ ಮತ್ತು ಭವ್ಯತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಗತಕಾಲದ ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಮಸ್ಜಿದ್ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಮುರಾದ್ ರಹ್ಮಾನ್ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಸೀದಿಯಾಗಿದೆ ಇದು. ಆಗಾಗ್ಗೆ ಪುನರ್ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ನವೀಕರಿಸಲಾದ ಈ ಮಸ್ಜಿದ್ ಬಹುತೇಕ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆವಿಷ್ಕರಿಸಲ್ಪಡುವುದು ಸುಮಾರು 19 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಖೈರುವಾನ್ ನಗರದ ಪ್ರಭಾವ ವಲಯದ ನೀಲನಕ್ಷೆಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ‘ಅಗ್ಲಬಿ’ (Aghlabids) ಗಳ ಕಾಲದಲ್ಲಾಗಿತ್ತು.

ಅರಬ್ ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದ ಅಲ್- ಮುಖದ್ದಸಿ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ – ”ನಿಶಾಪುರಿಗಿಂತಲೂ ಆಕರ್ಷಣೀಯವೂ, ಡಮಸ್ಕಸ್‌ಗಿಂತಲೂ ಸಮೃದ್ಧಿಯುತವೂ, ಅಫ್ಸಹಾನಿಗಿಂತಲೂ ಪ್ರಶಂಸನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ ಖೈರುವಾನ್”. ಸ್ವತಃ ವಿಮರ್ಶಕರೂ ಆದ ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ “ಇಲ್ಲಿಯ ನೀರು ಅಷ್ಟು ಶುದ್ಧವಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಮಳೆನೀರನ್ನು ಜಲಾಶಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಮಕಾಲೀನ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ನೀರಾವರಿಗಿಂತ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆಯ ಕುರಿತು ಅಲ್ ಮುಖದ್ದಿಸಿ ಈ ರೀತಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಅಗ್ಲಬಿಗಳು ಖೈರುವಾನ್ ನಗರದ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲಿ ಐವತ್ತಕ್ಕೂ ಮಿಕ್ಕ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಕೊಳಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ, ಮಳೆ ನೀರು ಮತ್ತು (ವಾದಿ) ಯ ಮೂಲಕ ಅದನ್ನು ತುಂಬಿಸುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು. ಅಂದಾಜು 120 ಮೀಟರ್ ವ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಐದು ಮೀಟರಿನಷ್ಟು ಆಳವಿರುವುದಾಗಿತ್ತು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕೊಳಗಳು. ಅದರ ಮಧ್ಯಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜ ಕುಟುಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆಯಲು ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ಗೋಪುರ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇಂದು ನಾಲ್ಕು ‘ನೀರು ತೊಟ್ಟಿಲು’ಗಳು (cistern) ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ನಗರವು ಒಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಾನವನ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಳವೂ ಆಗಿದೆ “.

ಟುನೀಷಿಯಾದ ‘National Heritage Institute ‘ ಇದರ ಮಹಾ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿರುವ ‘ಫೌಝೀ ಮಹ್ ಫೂಲ್ ‘ (Faouzi mahfoudh) ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ ‘ಖೈರುವಾನ್ ಉದ್ವಿಗ್ನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ನಗರವಾದರೂ ಧರ್ಮ, ವಿಜ್ಞಾನ, ನಿಯಮ ಸಂಹಿತೆ, ವಾಸ್ತುಶೈಲಿ ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪ್ರಥಮ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ನೆಲೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಎಂಟನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿರುವ ಖೈರುವಾನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವಾಗಿವೆ ಉತ್ತರಾಫ್ರಿಕದ ಪ್ರಥಮ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ. ಚರಿತ್ರೆಯ ಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಹೆಸರಿಸಲ್ಪಡದಿದ್ದರೂ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅವಿಶ್ರಾಂತ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಉನ್ನತ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿರುವ University of Al-qarawiyyun ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾದದ್ದು ಇದೇ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಆಗಿತ್ತು. ಇದರ ನಿರ್ಮಾತೃ ಫಾತಿಮಾ ಅಲ್ ಫಿಹ್ರಿ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಸರಣಿಗೂ ಒಳಪಡುತ್ತಾರೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪೂರ್ವ ಭಾಗವಾದ ಈಜಿಪ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ 970 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಫಾತಿಮೀ ಆಡಳಿತಗಾರರು ನಿರ್ಮಿಸಿದ University of Al – qarawiyyin ಸ್ಥಾಪಿತ ಪ್ರೇರಣಾ ಶಕ್ತಿ ಖೈರುವಾನ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಗಿತ್ತು. ಬಗ್ದಾದಿನ ಮಾದರಿಯ ಮಲ್ಟೀ ಡಿಸ್ಪನ್ಸರೀ ‘ಬೈತುಲ್ ಹಿಕ್ಮ’ ಜ್ಞಾನ ನಗರಿಯೂ ಒಂಭತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಖೈರುವಾನ್ ನಗರದಲ್ಲಿತ್ತು ಎಂಬ ಸತ್ಯದ ಕಡೆಗೆ ಚರಿತ್ರೆಯ ಪುಟಗಳು ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುತ್ತದೆ.

ಹದಿನಾರನೆಯ ಶತಮಾನದ ನಗರದ ತನ್ನ ಅನುಭವಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಲೂಯಿಸ್ ಡೆಲ್ ಮರ್‌ಮೆಲ್ (Luis del marmal caruajal ) ಈ ರೀತಿ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ: ಫ್ರೆಂಚರು ಪ್ಯಾರಿಸ್ಸಿಗೆ, ಸ್ಪೈ ನ್ ನಾಗರಿಕರು ಸಲಾಮಾನ್‌ಗೆ ಹೋಗುವ ರೀತಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಜನರು ಖೈರುವಾನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕಡೆಗೆ ಧಾವಿಸತೊಡಗಿದರು.

ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಿರಿಯ ಲೇಖಕರು ಮತ್ತು ವೈದ್ಯರುಗಳು ನಾವು- ಅಲ್ಲಿಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಎಂದು ಸ್ವತಃ ಹೆಮ್ಮೆಪಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಮುಂದುವರಿದು ಮಹ್ಫೂಳ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ: ಈ ಸರ್ವ ಸಂಪನ್ನ ವಿನಿಮಯವು ಕೇವಲ ಅರಬ್ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರೊಂದಿಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು.

ಈ ನಗರದ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಕಲಾತ್ಮಕ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವಲ್ಲಿ ವಾಣಿಜ್ಯವು ಬಹು ದೊಡ್ಡ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು ಧರ್ಮಾಚರಣೆಗಳ ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಯಾಗಿತ್ತು ಖೈರುವಾನ್. ಪಶ್ಚಿಮದ ಕಡೆಯಿಂದ ಬೆರ್‌ ಬೆರ್, ಪೂರ್ವದ ಅರಬಿಗಳು ಕ್ರೈಸ್ತರು ಮತ್ತು ಯಹೂದಿಗಳು ಮೊದಲಾದವರಿಗೆ ನಗರವು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಂಶಗಳ ಸಂಗಮ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ಖುರೈಶ್, ರಾಬಿಯಾ, ಮುಲರ್, ಕಹ್‌ತಾನ್ ವಂಶಜರಾದ ಅರಬಿಗಳ, ಖುರಾಸಾನಿನ ಪರ್ಶಿಯನ್ನರ ಮತ್ತು ರೋಮಿನ ಬೆರ್‌ಬೆರುಗಳ ಖೈರುವಾನಿನೊಂದಿಗಿರುವ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಿನಿಮಯ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಕುರಿತು ಅರಬ್ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಅಲ್ ಯಾಖೂಬೀ ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಖೈರುವಾನಿನಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಹೊಂದಿದ್ದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದಾಗ ಸಾಕಷ್ಟು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಮಹ್‌ಫೂಳ್ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ: ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಎರಡು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸೋಣ. ಹತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಮುಖ ವೈದ್ಯ ಮತ್ತು ಫಾರ್ಮಸಿಸ್ಟ ರಾಗಿದ್ದ ‘ಇಬ್ನುಲ್ ಜಸ್ಸಾರ್’ (Ibn al-jazzar) ಸಾಲೇರ್‌ನೋ (Salerno) ಮತ್ತು ಮೋನ್ಟ್‌ಪೇಲಿಯರ್ (Montpellier) ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳ ಮೂಲಕ ಯುರೋಪಿನಾದ್ಯಂತ ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ತೀವ್ರ ಪ್ರಗತಿಗೆ ಕಾರಣನಾದ ‘ಕಾನ್ಸ್ಟೈನ್ಟೈನ್’ (Constantine the African) ಎಂಬುವವರಾಗಿದ್ದರು. ಕಾನ್ಸ್ಟನ್ಟೈನ್ ಎಂಬ ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮದ ವಿಶ್ವಾಸಿ ಇಟಲಿಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ‘ಮೋಂಡಿಕೆಸ್ಸಿನೋ’ (Montecassino Abbey) ಸನ್ಯಾಸಿ ಮಠದಲ್ಲಿ ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಾಪಕನಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಪೂರ್ವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಖೈರುವಾನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಸಿಸಿದ್ದರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಸ್ವತಃ ತನ್ಮೂಲಕ ವಿರಚಿತಗೊಂಡ ಅರಬಿಕ್ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಭಾಷಾಂತರಿಸಲು ತಮ್ಮ ಎಲ್ಲಾ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಕಾರಣ ‘ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದ ಮಹಾ ಗುರು’ ಎಂದು ಜನರಿಂದ ಕರೆಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಒಂದೂವರೆ ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಸಿಸಿಲಿ (siaions) ಗಳು, ಟೋಲಿಡೋ (toledons) ಗಳು, ವೆನೇಷ್ಯಗಳೂ (venetians) ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪಠ್ಯಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಅನುವಾದಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಬುದ್ಧರಾಗುವವರೆಗೆ ಕಾನ್ಸ್ಟನ್ಟೈನಿನ ಅನುವಾದಗಳಿಗೆ ಮೌಲಿಕವಾದ ಪರಿಗಣನೆ ಇತ್ತು.

ಇಂತಹ ವಿಶೇಷತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದಲೇ ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಮತ್ತು ಭೂ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಪಾಲಿಗೆ ಖೈರುವಾನ್ ಸಮಾನ ಪ್ರಮುಖ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮದ ನಾಲ್ಕನೇ ಪವಿತ್ರ ನಗರವಾಗಿದೆ ಎಂದೂ ಕೆಲವರು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ . ಹಲವಾರು ಪೀಳಿಗೆಯ ಪಯಣದ ಗುರಿಯೂ ಇದೇ ಆಗಿತ್ತು. ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ದಾಖಲೆಗಳು ವಿವಿಧ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿನ ನಗರದ ಬದಲಾದ ಚಿತ್ರಣಗಳು, ಅದರ ನಾಗರಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮೃದ್ಧಿಯ ಎತ್ತರಗಳು, ತದನಂತರ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂದ ಏರಿಳಿತಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಚರಿತ್ರೆಯ ಪುಟಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ‘ಜನರಲ್ ಡಿಸ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ಸ್ ಆಫ್ ಆಫ್ರಿಕಾ ‘ ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದ ಲೇಖಕರೂ, ಹದಿನಾರನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಜತಂತ್ರಜ್ಞರೂ ಆದ ಲಿಯೋ ಆಫ್ರಿಕಾನಲ್ ಎಂಬ ನಾಮದಲ್ಲಿ ಚಿರಪರಿಚಿತರಾಗಿದ್ದ ಹಸ್ಸಾನ್ ಅಲ್ ವಸ್ಸಾನ್ (hassan al vazzan ) ತಮ್ಮ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಖೈರುವಾನಿನ ಚೇತರಿಕೆಯ ಕುರಿತು ಈ ರೀತಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ: “ದುಃಖಕರವಾದರೂ ನಗರದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಬಹುತೇಕ ಜನಜೀವನವು ಪುನರ್ – ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಡ ಕರಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲಿ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತಾರೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವರು ಆಡು ಮತ್ತು ಕುರಿಗಳ ಚರ್ಮ ಒಣಗಿಸಿ ಉತ್ಪಾದನಾ ಯೋಗ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಟ್ಟೆಗಳು ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದ ನೊಮೀಡಿಯಾದಂತಹ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಚರ್ಮದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವವರಾಗಿದ್ದರು. ಇದು ಅವರ ದಿನದ ಮೂರು ಹೊತ್ತಿನ ಆಹಾರಕ್ಕಿರುವ ದಾರಿಯೇ ಹೊರತು ಜೀವನ ಪೂರ್ತಿಯಲ್ಲ”.

ಹತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಖೈರುವಾನ್ ನಗರದ ಉನ್ನತಿಯ ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಮಂದಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ಟ್ಯೂನಿಶ್, ಮರಾಖೇಷ್, ಫೆಝ್, ತ್ಲೆಂಸರ್ ಮೊದಲಾದ ನಗರಗಳು ಬಲಾಢ್ಯಗೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಸಹ ವಿನಾಶಕಾರಿಯಾಗಿ ಸಂಭವಿಸಿತು. ಖೈರುವಾನ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ನಿಬಿಢತೆಯು ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿರುವ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಸ್ವತಃ ತೀರ್ಥ ಯಾತ್ರಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ತನ್ನ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡುವಲ್ಲಿ ಸಫಲವಾಯಿತು. ಹತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಫಾತಿಮೀ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಖೈರುವಾನಿನಿಂದ ನೈಲ್ ನದಿ ದಂಡೆಯ ‘ಅಲ್-ಖಾಹಿರ’ (ಕೈರೋ) ನಗರಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದರು. ನಗರದ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಹಿನ್ನಡೆಯ ನೋವಿನ ಜೊತೆಗೆಯೇ ಕೆಲವು ದಶಕಗಳ ನಂತರ ‘ಪ್ಲೇಗ್’ ಹಾವಳಿಯೂ ಹರಡಿತು. ‘ಬಾನಿ ಹಿಲಾಲ್’ ಬುಡಕಟ್ಟು ನಗರದ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಶುರುಮಾಡಿದ 1045 ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಗರ ಪ್ರದೇಶವು ಒಂದು ವಿಶಾಲವಾದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಆರ್ಥಿಕತೆಗೆ ಮರಳುತ್ತದೆ. ಮುರಾದ್ ರಹ್ಮಾನ್ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ: “ತನ್ನ ಗತಕಾಲದ ವೈಭವವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರಳಿ ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದರೂ, ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯುರೋಪನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಶ್ರಮಿಸಿದ್ದು ಅದರ ಪರಂಪರೆಯಾಗಿದೆ.” ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಆಳವು ಪ್ರಾರಂಭವಾದದ್ದು ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ. ಇಂದಿನ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕದಾದ್ಯಂತ ಅವರ ದೈನಂದಿನ ಬದುಕಿನ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ನಿಯಮ ಸಂಹಿತೆಯ ಅನ್ವಯಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಈ ನೈಜತೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಇಸ್ಲಾಮಿನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಮದ್ಸ್ ಹಬ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೂ, ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ‘ಮಾಲಿಕೀ’ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ವಿಕಸನಗೊಂಡದ್ದು ಖೈರುವಾನ್ ನಗರದಿಂದಲೇ ಆಗಿತ್ತು.

ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದು ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಖೈರುವಾನಿನ ‘ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಮಸ್ಜಿದ್’ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಅದರ ಸರಳವಾದ ಆಯತಾಕಾರದ ಗೋಪುರಗಳು, ನಂತರದ ಕಾಲಾವಧಿಯ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದ ರಾಜಧಾನಿಗಳ ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗಿಂತ ಬಲವಾದ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತತೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದಾಗಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಿನ್ಯಾಸಕಾರರನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸಿದ ಮಾದರಿಯಾಗಿತ್ತು ಖೈರುವಾನಿನ ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣ ಶೈಲಿ. ಮೂರು ಚೌಕಾಕಾರದ ಸ್ತಂಭಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ವಿಶಾಲ ಗೋಪುರಗಳು ಹೊಂದಿರುವ ಖೈರುವಾನಿನ ಮಿನಾರಗಳು, ಪ್ರಸ್ತುತ ‘ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್’ ಗೋಪುರಗಳಿಂದಾವೃತವಾದ ಕೊರೊಡೋವಾ ಮತ್ತು ಸ್ಪೈನ್ ನಗರಗಳ ಹದಿನೊಂದನೇ ಶತಮಾನದ ಮಸ್ಜಿದ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಗೋಪುರಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಮ್ಯತೆಗಳಿವೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಟ್ಯುನೀಶಿಯಾದ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಗೋಪುರಗಳು ಇಂದು ಚೌಕಾಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಗ್ರೇಟ್ ಮಸ್ಜಿದ್ ಮೇಲಿನ ಮೂವತ್ತೆರಡು ಮೀಟರ್ ಉದ್ದದ ಸುಂದರ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಗೋಪುರವಾಗಿದೆ ಖೈರುವಾನಿನ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡ. ಪ್ರಾಚೀನ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆಂಬಂತೆ, ಸಾಲು- ಸಾಲಾಗಿ ನಿಂತ ಅಂಗಡಿ ಮುಗ್ಗಟ್ಟುಗಳು ಮತ್ತು ಜನನಿಬಿಡವಾದ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಅವ್ಯಕ್ತವಾದ ದಿಗಂತದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಈ ಭವ್ಯವಾದ ಪರಂಪರೆಯ ಗಾಂಭೀರ್ಯತೆ ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಗೋಚರಿಸುತ್ತವೆ. ನಗರಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರವಾದಷ್ಟು ಮನೆ ಬಾಗಿಲುಗಳು, ಅಂಗಡಿ ಮುಗ್ಗಟ್ಟುಗಳು, ಕೃಷಿಯೋಗ್ಯ ಭೂಮಿಗಳು, ಬಂಜರು ಭೂಮಿಗಳು ಇವೆಲ್ಲದರ ಮಧ್ಯೆ ಮರುಭೂಮಿಯ ದಾರಿದೀಪವಾಗಿ ಈ ಗೋಪುರವು ನೆಲೆ ನಿಂತಿದೆ.

ಆರಾಧನಾ ಸಮಯಗಳ ನಡುವೆ ಮಸ್ಜಿದ್ ಬಳಿ ತಲುಪುವ ಯಾತ್ರಿಕರು ಫೋಟೊಗಳನ್ನು ತೆಗೆಯುತ್ತಾ ಅಲ್ಲಿ ಸಮಯ ಕಳೆಯುತ್ತಾರೆ. ವಿಶ್ವಾಸಿಗಳು ಮುಂದಿನ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ವೇಳೆ ದೃಶ್ಯ ಶಾಂತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟು ಮೂವತ್ತಾರು ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ವಿಶ್ವಪರಂಪರೆಯ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿದ ‘ಯುನೆಸ್ಕೊ’ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಶತಮಾನದ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಅಸಾಧಾರಣ ಸಾಕ್ಷಿಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ಇಂತಹ ಬಿರುದುಗಳು ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಪ್ರಭಾವ ಶಕ್ತಿಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಟ್ಯುನೀಶಿಯಾದ ಕಡಲತೀರದ ರೆಸಾರ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದು ವಿರಾಮಕ್ಕಾಗಿ ತಲುಪುವವರಿಗಿಂತಲೂ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ನಗರಕ್ಕೆ ಸಂದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ತಲುಪುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಮುರಾದ್ ರಹ್ಮಾನ್ ವಿಷಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಮೂಲ: Ana M. Carreno leyva
ಅನುವಾದ: ಅಬ್ದುಸ್ಸಲಾಂ ಮಿತ್ತರಾಜೆ, ಸಾಲೆತ್ತೂರು

Articles/Religion
Posted on

ನೂಬಿಯನ್ ದರ್ವೇಶಿಯ ಅಂತರ್ದೃಷ್ಟಿ

by ತಿಜೋರಿ ಪ್ರಕಾಶನ

1976ರ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನಾನು ಕೈರೋ ತಲುಪಿದ ಕೂಡಲೇ ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯಾ ಗೆ ವೀಸಾ ಪಡೆಯುವ ಶ್ರಮ ನಡೆಸಿದೆನು. ಉದ್ಯಾನ ನಗರಿಯ ಒಂದು ವಿಶಾಲವಾದ ಕಟ್ಟಡ ಸಂಕೀರ್ಣದಲ್ಲಿ ಅಂದು ಸೌದಿಯ ಕಾನ್ಸುಲೇಟ್ ಜನರಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಸೌದಿಯಲ್ಲಿ ತೈಲ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ಕಂಡು ಹಿಡಿಯಲಾದ ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗ, ಹಜ್-ಉಮ್ರಾಗಳ ವೀಸಾ ಪಡೆಯಲು ಸಾವಿರಾರು ಜನರು ಎಂಬೆಸಿಗೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದ್ದರು.
ಜನರ ರೋಷವು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಲೇ ಇತ್ತು. ಗೇಟಿನ ಬಳಿ ಕಾಂಪೌಂಡ್‌ನ ಹೊರಗೂ ಒಳಗೂ ಜನ ಜಮಾಯಿಸಿದ್ದರು. ಬಿಳಿ ಸಮವಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಟೋಪಿ ಧರಿಸಿದ್ದ ಈಜಿಪ್ಟ್‌ ಪೊಲೀಸರು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಬೆಲ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಜನರ ಬಳಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ಜನರ ರೋಷಾಗ್ನಿ ಮತ್ತು ಬೆವರ ಹನಿಯ ವಾಸನೆಯು ನಗರವನ್ನೇ ವ್ಯಾಪಿಸಿತ್ತು. ಗತ್ಯಂತರವಿಲ್ಲದೆ ಗೇಟಿನ ಮೂಲಕ ಒಳಹೋದ ನನಗೆ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವ ಕಿಟಕಿಯವರೆಗೂ ಉದ್ದವಾಗಿದ್ದ ಸರತಿಯ ಸಾಲು ಕಂಡಿತು. ಕೊನೆಯಿಲ್ಲದ ಆ ಕ್ಯೂನಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಿಲುಕಿಕೊಂಡಿದ್ದೆ. ಸದ್ಯಕ್ಕಂತೂ ಆ ಕ್ಯೂ ಮುಗಿಯುವಂತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಜನರು ಬಂದು ಆ ಸರತಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೂರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಯಾರೊಂದಿಗೂ ವಾಗ್ವಾದಕ್ಕಿಳಿಯದೆ ತಾಳ್ಮೆಯಿಂದ ಆ ಸರತಿಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಸರದಿಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಾ ನಿಂತೆನು. ತಾಳ್ಮೆಯು ನನ್ನಲ್ಲಿದ್ದ ದೊಡ್ಡ ಗುಣವೇನೂ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಗತ್ಯಂತರವಿಲ್ಲದೆ ಆ ಸರತಿಯಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದ್ದೆ. ಕೆಟ್ಟ ಗಳಿಗೆಯನ್ನು ಅಲ್ಲಾಹನ ಸ್ಮರಣೆಯ ಮೂಲಕ ಧನ್ಯಗೊಳಿಸಿ, ಸಮಯದ ಸದುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ನಾನು ಅರಿತೆನು. ಸಾವಿರ ಸಲ ಪ್ರವಾದಿಯವರ ಮೇಲೆ ಸ್ವಲಾತ್ ಹೇಳಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆನು. ಮುಖದಲ್ಲಿ ನದಿಯ ಬೆವರ ಹನಿ ಹರಿಯುತ್ತಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ಉಸಿರಾಡುವಾಗ ವಾಕರಿಕೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ನಬಿಯವರ ಮೇಲೆ ಸ್ವಲಾತ್ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ನನ್ನನ್ನು ಸರತಿಯ ಸಾಲು ನಾನರಿಯದೆ ಮುಂದಕ್ಕೆ ತಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು.

ಕ್ಯೂನ ಮುಂದಿನ ಸಾಲು ತಲಯಪಿದಾಗ 990 ಬಾರಿ ಸ್ವಲಾತ್ ಹೇಳಿ ಮುಗಿಸಿದ್ದೆ. ನನ್ನ ಆತಂಕ ಮತ್ತು ನಿರಾಶೆ ಕೊಂಚ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ನಾನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ನಾನು ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಕಿಟಕಿ ಮೂಲಕ ಇಟ್ಟೆನು. ಹಾಗೂ ಆನಂದದಿಂದ ಕಾನ್ಸುಲೇಟ್ ನ ಕಾಂಪೌಂಡ್ ಹೊರಗೆ ಬಂದೆನು. ಅಲ್ಲಿದ ಸೈಯ್ಯಿದ ಝೈನಬ (ರ) ಮಸೀದಿ ಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಹಿಡಿದೆನು. ಆ ಮಸೀದಿಯ ವಠಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾದಿಯವರ ಮೊಮ್ಮಗಳು ಝೈನಬ್ ಅವರ ಮಝಾರ್ ಇದೆ. ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಧ್ಯೆ ಸಾವಿರ ಸ್ವಲಾತ್ ಪೂರೈಸಿದೆನು. ಡ್ರೈವರ್‌ಗೆ ಹಣ ಪಾವತಿಸಿ, ಮಸೀದಿಗೆ ನಡೆದೆನು‌. ಝೈನಬ್ (ರ) ಅವರ ಮಝಾರ್ ಬಳಿ ತಲುಪಿದಾಗ ಬಿಳಿ ಬಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಶಿರವಸ್ತ್ರ ಧರಿಸಿದ್ದ ಓರ್ವ ನೂಬಿಯನ್ ದರ್ವೇಶಿಯೋರ್ವರು ಕುಳಿತಿದ್ದರು. ಏನೋ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದಂತೆ ತಲೆ ತಗ್ಗಿಸಿ ಕುಳಿತಿದ್ದರು. ಆತ ಏನನ್ನೋ ಅರಿತವರಂತೆ ಒಂದು ಕ್ಷಣ ನನ್ನ ಮುಖವನ್ನು ದಿಟ್ಟಿಸಿ ನೋಡಿ, ಜೋರಾಗಿ ‘ಅಲ್ಲಾಹ್, ಅಲ್ಲಾಹ್’ ಎಂದು ಕೂಗಿದರು. ನನ್ನ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದ್ದ ಏನೋ ಒಂದನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಕೈಗಳ ಮೂಲಕ ನನ್ನನ್ನು ಸೆಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಮುಖವು ಹೊಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ನಾನು ನನ್ನ ತಲೆಯಾಡಿಸಿದೆನು. ಅವರು ಭಾವಪರವಶರಾಗಿ ಮಂದಹಾಸ ಬೀರಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ದ್ಸಿಕ್ರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಲ್ಲೀನರಾದರು.

ಒಂದು ವಾರದ ಬಳಿಕ ನಾನು ಸಯ್ಯಿದ ಝೈನಬ ಅವರ ಮಝಾರ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದೆನು. ಆದಿನ ನಾನು ಸೌದಿ ಕಾನ್ಸುಲೇಟ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾರಣ ದ್ಸಿಕ್ರ್-ಸ್ವಲಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಝಾರ್‌ನ ಬಳಿ ನೂಬಿಯನ್ ದರ್ವೇಶಿಯನ್ನು ನೋಡಿದೆ. ಅವರ ಬಳಿ ಹೋಗಿ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತೆನು. ಒಂದು ವಾರದ ಹಿಂದಿನ ಪರಿಚಯ ಇರಬಹುದು ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ಅವರಿಗೆ ಅದರ ಪರಿವೆಯೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ನನ್ನನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿ ದರು. ನಾನು ಅವರ ಗಮನವನ್ನು ನನ್ನತ್ತ ಸೆಳೆಯಲು ಕಸರತ್ತು ನಡೆಸಿದೆನು. ಅಪರಿಚಿತರಂತೆ ನನ್ನ ಕಡೆ ನೋಟವನ್ನು ಬೀರಿ, ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕಳೆದ ವಾರ ಅವರು ನನ್ನನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ದಿಟವಾಯಿತು. ಅವರ‌ ಅಂತರ್ದೃಷ್ಟಿಯ ಮೂಲಕ ನಾನು ಹೇಳಿದ್ದ ಸ್ವಲಾತ್‌ಗಳನ್ನು ಅವರು ಕಂಡಿದ್ದಾಗಿರಬಹುದು. ಅಲ್ಲಾಹನೇ ಬಲ್ಲ!

ಮೈಕಲ್ ಸುಗಿಚ್ ಅವರು ಓರ್ವ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಬರಹಗಾರ. ಮುಸ್ಲಿಂ ಜಗತ್ತಿನ ಬಗ್ಗೆ ಆಳ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವರು. ಈ ಅನುವಾದಿತ ಲೇಖನವನ್ನು ಅವರ Signs of Horizans ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.

-ಮೈಕಲ್ ಸುಗಿಚ್
ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ: ಮುಹಮ್ಮದ್ ಶಮೀರ್ ಪೆರುವಾಜೆ

Articles/History/Series
Posted on

ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ವಕ್ಫ್‌: ಉದ್ದೇಶ ಮತ್ತು ಹಿನ್ನೆಲೆ

by ತಿಜೋರಿ ಪ್ರಕಾಶನ

ಪ್ರವಾದಿಯವರ ಕಾಲದ ಸರಿಸುಮಾರು ಎರಡು ಶತಮಾನಗಳ ನಂತರ, ಒಂಬತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ದತ್ತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ, ಧಾರ್ಮಿಕ ದತ್ತಿಗಳ(ಅವ್ಕಾಫ್/ವಕ್ಫ್) ಹರಡುವಿಕೆ ವ್ಯಾಪಕಗೊಂಡವು. ನಂತರದ ಸಹಸ್ರಮಾನದತ್ತ ಗಮನಿಸಿದರೆ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯವು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳಲ್ಲಿ ‘ವಕ್ಫ್’ ಎಂಬುವುದು ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು.

ಅಂದಾಜು ಪ್ರಕಾರ, ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭ ಘಟ್ಟದ ಕೃಷಿಯೋಗ್ಯ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ತುರ್ಕಿಯ ಮುಕ್ಕಾಲು ಭಾಗ, ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಐದರಲ್ಲೊಂದು ಭಾಗ, ಇರಾನಿನ ಏಳನೇ ಒಂದು ಭಾಗ, ಅಲ್ಜೀರಿಯಾದ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಹಾಗೂ, ಗ್ರೀಸ್- ಟುನಿಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ಭೂಮಿಗಳೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ದತ್ತಿ(ವಕ್ಫ್) ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿದ್ದವು.

ಪ್ರಸ್ತುತ ಶತಮಾನದ ಒಟ್ಟೋಮನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಾರ್ಷಿಕ ಆದಾಯದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಇಪ್ಪತ್ತು ಸಾವಿರದಷ್ಟು ಇದ್ದ ವಕ್ಫ್ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆದಾಯವೇ ಆಗಿತ್ತು. ಇಸ್ಲಾಮ್‌ ಮಾಡಿರುವ ಇಂತಹ ದತ್ತಿ ದಾನಗಳ ಸಾಂಸ್ಥೀಕರಣವು ನಗರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಲ್ಯಾಣ ಕಾರ್ಯಗಳು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಪ್ರಯೋಗ, ಕಲೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಹಾಗೂ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳ ರಚನೆ ಮತ್ತು ದೃಢತೆ, ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆ ಹೀಗೇ ಹತ್ತು ಹಲವು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು.

ಇಸ್ಲಾಮಿನ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮೂಲಾಧಾರವಾಗಿ ವಕ್ಫ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದವು ಎಂದು ನಿಸ್ಸಂಶಯ ಹೇಳಬಹುದು. ಅಧಿಕಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪವಿಲ್ಲದೇ ಪ್ರಜೆಗಳ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ವಕ್ಫ್ ದಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಧ್ಯವಾದವು. ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಈ ‘ಅಡಿಗಲ್ಲು’ ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ರಾಜ್ಯ- ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ (Nation states) ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಸಿಲುಕಿ ಪತನಗೊಳ್ಳತೊಡಗಿತು. ಒಂದು ಅದ್ವಿತೀಯ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದ ವಕ್ಫ್ ಅವನತಿಯ ಹಾದಿ ಹಿಡಿದ ಪರಿಣಾಮ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯೀಕರಣ ಹಾಗೂ ಅನರ್ಥ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ವೇಗ ಪಡೆಯಿತು ಎಂಬುವುದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸತ್ಯ.

ವಖ್ಫ್ ಒಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಳುವಳಿಯಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡದ್ದರ ಹಿಂದೆ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಸರ್ವ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಆಚರಣೆಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಇದೆ. ಧಾನ ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಿ ನಿರ್ಗತಿಕರಿಗೆ ನೆರವಾಗುವುದನ್ನು ಬದುಕಿನ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸುವ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ನೀತಿ ಬೋಧನೆ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ ಒಂದು ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾದರೆ, ಮರಣವೆಂಬ ವಾಸ್ತವಿಕತೆಯ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವಲ್ಲಿ ಬೇಕಾಗುವ ಪೂರ್ವ ಸಿದ್ಧತೆಗಳ ಭಾಗವಾದ ಉಯಿಲು ಮತ್ತು ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರ ವಿಚಾರಗಳು ಮತ್ತೊಂದು ಹಿನ್ನೆಲೆ.

ಪರಸ್ಪರ ಪ್ರೀತಿಸುವುದನ್ನು ಜೀವನದ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸುವಾಗ ಜನನದಿಂದಲೇ ಮಸಲ್ಮಾನನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ನಿಮಿಷವನ್ನೂ ಧನ್ಯಗೊಳಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಧಾನ ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಆತನ ದೇಹದ ಎಲ್ಲಾ ಕೀಲುಗಳಿಗೂ ದಾನ ಧರ್ಮಗಳ ನೆರವೇರಿಸಬೇಕೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಪ್ರವಾದಿಯವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ “ಪ್ರತಿ ದಿನವೂ ಮನುಷ್ಯನ ಕೀಲುಗಳು ಅದರ ದಾನವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕು. ಇಬ್ಬರ ಮಧ್ಯೆ ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿ ವರ್ತಿಸುವುದು, ಒಬ್ಬಾತನಿಗೆ ಆತನ ವಾಹನವನ್ನು ಚಲಾಯಿಸಲು ಹಾಗೂ ಭಾರವನ್ನು ಎತ್ತಲು ನೆರವಾಗುವುದು, ಒಳಿತಿನ ಮಾತು, ದಾರಿಯಲ್ಲಿನ ತೊಡಕುಗಳನ್ನು ನೀಗಿಸುವುದು, ಎಲ್ಲವೂ ನೀನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ದಾನಗಳಾಗಿವೆ”.

ದಯೆಯ ಮಾತುಗಳು, ಕೈ ಹಿಡಿದು ರಸ್ತೆ ದಾಟಿಸುವುದು, ದಾರಿಯನ್ನು ಕಸ ಕಡ್ಡಿಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದು, ಸಂಗಾತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರೀತಿ ತೋರುವುದು, ನಿರ್ಗತಿಕರ ಹೊಟ್ಟೆ ತಣಿಸುವುದು, ಅನ್ಯಾಯದ ವಿರುದ್ಧ ದನಿಯೆತ್ತುವುದು ಹೀಗೇ ಅಲ್ಲಾಹನ ಸಂಪ್ರೀತಿ ಬಯಸಿ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ದಾನದ ವಿವಿಧ ರೂಪಗಳೆಂದು ಇಸ್ಲಾಂ ಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಹಿರಿ- ಕಿರಿದಾದ ಪರೋಪಕಾರ ಕರ್ಮಗಳಿಂದ ಮುಸಲ್ಮಾನನ ದೈನಂದಿನ ಬದುಕು ಧನ್ಯಗೊಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಇಸ್ಲಾಂ ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತದೆ. ದಾನಗೈಯುವುದಕ್ಕೆ ಬಹಳ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯಿರುವ ವಿಶೇಷ ದಿನಗಳು ಮತ್ತು ತಿಂಗಳುಗಳನ್ನು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮುಸ್ಲಿಮರು ವಾರಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಾಗಿ ಸಂಗಮಿಸುವ ಶುಕ್ರವಾರ (ಜುಮುಅಃ) ದಿನವು ದಾನಗಳಿಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯಿರುವ ಪುಣ್ಯ ದಿನವಾಗಿದೆ. ಜುಮಾ ನಮಾಝಿನ ನಂತರ ನಿರ್ಗತಿಕರು ಮತ್ತು ಅತಿಥಿಗಳಿಗೆ ಅನ್ನ ನೀಡುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಮುಸ್ಲಿಂ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಹಿಜರಿ ವರ್ಷಾರಂಭದ ಮುಹರ್ರಂ ಹತ್ತರ ತನಕವಿರುವ ದಿನಗಳು, ಪ್ರವಾದಿ ಜನನವನ್ನು ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುವ ರಬೀಉಲ್ ಅವ್ವಲ್, ಪವಿತ್ರ ರಜಬ್ ತಿಂಗಳು, ಬರಾಅತ್ ರಾತ್ರಿ, ವ್ರತಾಚರಣೆಯ ರಮಳಾನ್, ಎರಡು ಈದ್ ದಿನಗಳು, ಹೀಗೇ ಈ ಕಾರ್ಯವು ನಿಖರವಾದ ಕ್ರಮೀಕರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವಿಶ್ವಾಸಿಗಳು ಪ್ರಸ್ತುತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ನಿರತರಾಗುತ್ತಾ, ಅಲ್ಲಾಹನು ತಮ್ಮ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಮನ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂಬ ಅಚಲ ನಂಬಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಧಾರಾಳವಾಗಿ ದಾನ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತ್ತಾರೆ.

ಒಂದು ಮಗು ಹುಟ್ಟಿ ಏಳು ದಿನಗಳ ಬಳಿಕ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನಿಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆಯೆಂಬಂತೆ ‘ಅಖೀಖತ್’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮಾಂಸ ವಿತರಣೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೀವನದ ಪ್ರಥಮ ಘಳಿಗೆಯಿಂದಲೇ ಪರೋಪಕಾರ ಪೃವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಬಹಳ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆಯಿಂದ ಗಣಿಸುತ್ತಾ, ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಯದಿಂದಲೇ ಕಾರುಣ್ಯ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸುವಂತೆ ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಉದಾತ್ತ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಕಾಣಬಹುದು.

ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆಂದೋಲನ(ವಖ್ಫ್) ಆವಿರ್ಭಾವದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಎರಡನೇ ಕಾರಣ ಮರಣ ಹಾಗೂ ಮರಣಾನಂತರದ ಪರಲೋಕ ಮೋಕ್ಷವೆಂಬ ನಂಬಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ನಿಯಮ ಪ್ರಕಾರವಿರುವ ಉಯಿಲು(ವಸಿಯ್ಯತ್), ವಾರಸುದಾರಿಕೆ(ಮೀರಾಸ್) ಎಂಬಿವುಗಳ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕತೆಯು ಬಹಳ ಜಟಿಲ. ಅದಾಗ್ಯೂ ಒಬ್ಬನ ಮರಣದ ತರುವಾಯ ಆತನ ಸಂಬಂಧಿಕರ ಅಥವಾ ಊರ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮೂಲಕ ಅವುಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಒಬ್ಬಾತನ ಉಯಿಲು ಪತ್ರವು ಆತನ ಆಸ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದಂಶವನ್ನು ಮೀರಬಾರದು. ಈ ನಿರ್ಬಂಧ ಮರಣಶಯ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಆತನ ಆಸ್ತಿಯ ದೊಡ್ಡ ಪಾಲು ವಾರಸುದಾರರ ಕೈಯಿಂದ ತಪ್ಪಿ ಅನರ್ಹರ ವಶವಾಗುವುದನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ.

ಇಸ್ಲಾಮಿನ ವಾರೀಸುದಾರಿಕೆಯ ಕಾನೂನಿನ ನಿಯಂತ್ರಿತವಾದ ಉಯಿಲು ಆಧಾರಿತ ಸಾಮಾನ್ಯ ದಾನಕ್ಕಿಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಯಾವುದೇ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳಿಲ್ಲದೆ ದಾನಿಯ ಪಾರತ್ರಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರಯೋಜನ ನೀಡುವ ಹಾಗೂ ಇಹದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ ದಾನದ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಆವಿಷ್ಕಾರ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಎದುರಿಸಿದ ಸವಾಲುಗಳು ‘ವಖ್ಫ್’ ಎಂಬ ವಿಶಿಷ್ಟ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ರಚನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಹಿಂದಿನ ಕಾಲಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ನಿಶ್ಶರ್ತ ದೇಣಿಗೆ (ಸ್ವದಖ) ಹಾಗೂ ವಿಶೇಷ ಗುರಿಯೊಂದಿಗಿನ ದೇಣಿಗೆಗಳನ್ನು (ವಖ್ಫ್) ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿ ಪ್ರಬಲವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಖ್ಫ್ ಎಂಬ ಮಾನವ ಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ದಾಳಿಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಸ್ವಂತ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಯುರೋಪ್ಯನ್ ಜ್ಞಾನೋದಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವ ಸ್ವಯಂಘೋಷಿತ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸುಧಾರಕರಿಂದಾಗಿ ವಿನಾಶದಂಚಿಗೆ ತಲುಪಿರುವುದು ಅತ್ಯಂತ ವಿಷಾದನೀಯ.

(ಮುಂದುವರಿಯುವುದು)

ಮೂಲ: ಖಲೀಲ್ ಅಬ್ದುರ್ರಶೀದ್
ಅನುವಾದ: ಶಂಸ್ ಗಡಿಯಾರ್

Literature/Story
Posted on

ಬೇಟೆ

by ತಿಜೋರಿ ಪ್ರಕಾಶನ

ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಅಜ್ಞಾತ ವಾಸದ ನಂತರ ಝಕಿಯ್ಯಾ ಮತ್ತೆ ಆ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಳು. ಈ ಬಾರಿ ಅವಳ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಸುಗೂಸಿತ್ತು. ನಿಜ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ, ಅವಳು ಇಲ್ಲಿಂದ ಕಣ್ಮರೆಯಾದದ್ದಾಗಲೀ, ಈಗ ಮತ್ತೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾದದ್ದಾಗಲಿ ಯಾರ ಗಮನಕ್ಕೂ ಬಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಮೊದಲೇ ಲಾಚಾರಾಗಿದ್ದ ಅವಳು ಈಗ ಇನ್ನಷ್ಟು ಲಾಚಾರಾಗಿದ್ದಳು. ಮುಖದ ಸೌಂದರ್ಯ ಕೈಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಎಂದೋ ಬಿಟ್ಟಗಲಿದ್ದ ಯೌವ್ವನದ ಒಂದೆರಡು ಕುರುಹುಗಳಷ್ಟೇ ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿತ್ತು.
ಅಗಸಳಾಗಿದ್ದ ಅವಳ ತಾಯಿ ಸತ್ತ ನಂತರ ಅವಳು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ಮೂರು ಮನೆಗಳ ಪಕ್ಕ ನಿಂತು ಅವುಗಳನ್ನೇ ನೋಡತೊಡಗಿದಳು. ಕ್ರಮೇಣ ಎರಡು ಮನೆಗಳು ಅವಳ ನೋಟದ ಪರಿಧಿಯಿಂದ ಹೊರಬಿದ್ದು ಒಂದು ಮನೆಯಷ್ಟೇ ಉಳಿಯಿತು. ಅದು ಊರುಗೋಲು ಹಾಗೂ ಕೊಡೆಗಳ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಉಸ್ಮಾನ್ ಧಣಿಯ ಮನೆ.
ಝಕಿಯ್ಯಾ ಬಡವಳಾಗಿದ್ದಳು. ಜೀವನಾಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಳು ತುರ್ಕಿ ಕಲ್ಲು ಸಕ್ಕರೆ, ಜೀರಿಗೆ ಮಿಠಾಯಿಗಳಂತಹ ಮಕ್ಕಳ ಸಿಹಿ ತಿನಿಸುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಂಡಳು. ಒಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಸಿಹಿ ತಿನಿಸುಗಳ ಪ್ಯಾಕೇಟುಗಳಿದ್ದ ಡಬ್ಬ ಹಾಗೂ ಇನ್ನೊಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಹಸುಗೂಸನ್ನು ಎತ್ತಿ ಅಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಳು. ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅವಳು ಉಸ್ಮಾನ್ ಧಣಿಯ ಅಂಗಡಿಯ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಓಡಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಉಸ್ಮಾನ್ ಧಣಿ ತನ್ನ ದನಿ ಕೇಳುವಂತೆ, ತನ್ನನ್ನು ಗಮನಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಅವಳು ಶತ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಆದರೆ, ಉಸ್ಮಾನ್ ಅವಳನ್ನು ಕಂಡರೂ ಕಾಣದವನಂತೆ ನಟಿಸುತ್ತಿದ್ದನು.
ಎಷ್ಟು ದಿನ ಅಂತ ನಟಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ? ಒಂದು ದಿನ ಅವನ ಸಹನೆಯ ಕಟ್ಟೆಯೊಡೆಯಿತು. ಸುತ್ತಮುತ್ತಲು ಯಾರೂ ಇಲ್ಲದ ವೇಳೆ ನೋಡಿ ಝಕಿಯ್ಯಾಳನ್ನು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಕರೆದನು.
ಝಕಿಯ್ಯಾ ಆತನನ್ನು ನೋಡಲು ಇಷ್ಟವಿಲ್ಲದವಳಂತೆ ಅನಾಸಕ್ತಿಯ ನೋಟ ಬೀರಿದಳು.
ಉಸ್ಮಾನ್ ಆಕೆಯನ್ನು ಓಲೈಸುವ ಶತ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಮನಸಿನಲ್ಲೇ ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತಿದ್ದನು.
”ಹೇಗಿರುವೆ ಝಕಿಯ್ಯಾ?”
“ದೇವರ ದಯೆ. ಹೀಗಿದ್ದೇನೆ” ಝಕಿಯ್ಯಾಳ ದನಿ ಕರ್ಕಶವಾಗಿತ್ತು.
“ನಿನಗೇನಾದರು ಬೇಕೇ?”
”ಮೂರೊತ್ತಿನ ಅನ್ನವನ್ನು ದೇವರು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ, ಈ ಮಗುವಿಗಂತ ದೇವರು ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ಹಕ್ಕು ಸಿಗಲೇಬೇಕು”
“ಯಾಕೆ ಸುಮ್ಮನೆ ಸುತ್ತು‌ ಬಳಸು ಮಾತು. ನಿನಗೇನು ಬೇಕು ನೇರವಾಗಿ ಹೇಳು”
“ನನಗೇನು ಬೇಕೆಂದೇ ನಾನು ಹೇಳಿದ್ದು. ಅದನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸದ್ಬುದ್ಧಿ‌ ದೇವರು ನಿಮಗೆ ನೀಡಲಿ”
ಝಕಿಯ್ಯಾಳ ಒರಟು ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಉಸ್ಮಾನ್ ನ ಸಿಟ್ಟು ನೆತ್ತಿಗೇರಿತು.
“ನಿನ್ನ ಒಗಟಿನಂತಹ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಪುರುಸೊತ್ತು ನನಗಿಲ್ಲ ತೊಲಗು ಇಲ್ಲಿಂದ. ಅರ್ಹತೆಯಿಲ್ಲದವರನ್ನು ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಕೂರಿಸಿದರೆ ಹೀಗೆಯೇ ಆಗುವುದು” ಎಂದು ಕುದಿಯುತ್ತಾ ಅಂಗಡಿಯೊಳಗೆ ಹೊಕ್ಕನು.
ಆದರೆ, ಝಕಿಯ್ಯಾ ಅವನ ಮಾತಿಗೆ ಸೊಪ್ಪು ಹಾಕದೆ, ಅವನ ಅಂಗಡಿಯ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಓಡಾಡುತ್ತಾ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಆದರೆ, ಆಕೆಯ ಗಮನವಿಡೀ ಉಸ್ಮಾನ್ ಧಣಿಯ ಅಂಗಡಿಯ ಮೇಲೆಯೇ ಇತ್ತು. ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರದಿಂದ‌ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿಯುವ ಯಾವ ಸೂಚನೆಯೂ ಅವಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಉಸ್ಮಾನ್ ಧಣಿಗೆ ತಲೆ ಚಿಟ್ಟು ಹಿಡಿಯತೊಡಗಿತು. ಅಂಗಡಿ ಮೇಲೆ ಗಮನವಿಡುವುದೂ ಕಷ್ಟವಾಯಿತು. ಆತ ನಿಂತಲ್ಲೇ ಚಡಪಡಿಸತೊಡಗಿದನು.
‘ಎಂತಹ ಅವಸ್ಥೆ! ಏಕಾಗ್ರತೆಯಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲವಲ್ಲ’ ಎಂದು ಗೊಣಗತೊಡಗಿದನು.
ಸಮಾಧಾನದಿಂದ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ಹೆಂಡತಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಮಾತನಾಡಿಸಲಾಗದ ದುಃಸ್ಥಿತಿ ಅವನನ್ನು ಕಾಡಿತು. ತಾನು ಹಾಗೂ ಕುಟುಂಬ ಯಾವುದೋ ಜಿನ್ನಿನ(ಯಕ್ಷಿ) ಮಾಯಾವಿ ಹಿಡಿತಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರಬೇಕು ಎಂದು ತನ್ನ ದುರಿತಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಹುಡುಕತೊಡಗಿದನು.
ಒಂದು ದಿನ ಅವನು ಅಂಗಡಿ‌ ಮುಚ್ಚಿ ಮನೆಗೆ ಹೊರಡುವ ವೇಳೆ ಝಕಿಯ್ಯಾಳನ್ನು ಕಂಡು;
“ನೋಡು, ನನ್ನ ಸಹನೆಗೊಂದು ಮಿತಿ ಇದೆ. ನೀನು ಹೀಗೆಯೇ ಮುಂದುವರಿದರೆ ನಿನ್ನನ್ನು ಕೊಂದು ನಿನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ನಾಯಿನರಿಗಳಿಗೆ ಹಾಕುತ್ತೇನೆ” ಎಂದನು. ಆಗ ಅವನ ದನಿ‌ ಸಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಡುಗುತ್ತಿದ್ದುದನ್ನು ಝಕಿಯ್ಯಾ ಗಮನಿಸಿದಳು.
ಆದರೆ, ಅವಳು ಯಾವುದೇ ಭಯವನ್ನು ತೋರ್ಪಡಿಸದೆ ಮಗುವನ್ನು ಹೆಗಲ‌ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿಸಿ ಲಾಲಿ ಹಾಡತೊಡಗಿದಳು.
ಉಸ್ಮಾನ್ ಗೆ ತನ್ನ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನವಿಲ್ಲವೆನಿಸಿತು. ಇವಳು ಹೀಗೆ ತನ್ನ ಅಂಗಡಿಯ ಮುಂದೆ ಎಳೆಗೂಸಿನೊಂದಿಗೆ ಓಡಾಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಜನರು ಗಮನಿಸುತ್ತಿರಬಹುದು ಎಂದು ಅವನಿಗೆ ಆತಂಕವಾಯಿತು. ಅವನು ಸಪ್ಪೆ ಮೋರೆಯೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಗೆಳೆಯನೂ ಆಗಿದ್ದ ಊರ ಮುಖಂಡನ ಬಳಿಗೆ ಹೋದನು‌. ಅವನೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ನಿದ್ದೆ ಗೆಡಿಸುತ್ತಿರುವ ಗುಟ್ಟನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಟ್ಟನು.
“ಸುಮ್ಮನೆ ನನ್ನ ವಿರುದ್ಧ ಆರೋಪ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ನನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಅಪಪ್ರಚಾರ ಮಾಡುವುದು ಅವಳ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿರಬಹುದು”
ಊರ ಮುಖಂಡ ಸಂಶಯ ಎತ್ತದಿದ್ದರೂ, ಅಲ್ಪ ಹೊತ್ತು ಉಸ್ಮಾನ್ ನ ಮುಖವನ್ನೇ ನೋಡುತ್ತಾ ಕುಳಿತನು.
‘ನೋಡು ಉಸ್ಮಾನ್, ಆ ಯುವತಿ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಸತ್ಯವಿರುವುದಾದರೆ ಅದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿ ನಡೆಯುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲವೇ”
“ಇಲ್ಲ, ಇಲ್ಲ, ಅವಳು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ಶುದ್ಧ ಸುಳ್ಳು” ಉಸ್ಮಾನ್ ಪೇಚಿಗೆ ಸಿಕ್ಕವನಂತೆ ಹೇಳಿದನು.
“ಆದರೆ, ಅವಳು ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಗಂಭೀರ ಆರೋಪ ಮಾಡಿ, ಪೇಚಿಗೆ ಸಿಲುಕಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ. ಜನರು ಅದನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನಂಬುತ್ತಾರೆ”
“ಹಾಗಾಗಲು ತಾವು ಬಿಡಬಾರದು”
ಊರ ಮುಖಂಡ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತು ಆಲೋಚಿಸಿ, “ಹಾಗಾದರೆ ಒಂದು ಕೆಲಸ ಮಾಡೋಣ, ನಾನು ಅವಳ‌ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ನೀನು ಈ ಊರು‌ ಬಿಟ್ಟು ಹೋದರೆ ನಿನಗೆ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಇಂತಿಷ್ಟು ಹಣ ಕೊಡುವುದಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ. ಆ ಹಣವನ್ನು ನೀನು ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಅಂದುಕೊಂಡರೆ ಸಾಕು”
“ಸರಿ ನೀನು ಹೇಳಿದಂತೆಯೇ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ಆ ಪೀಡೆ ಇಲ್ಲಿಂದ ತೊಲಗಿದರೆ ಸಾಕು” ಎಂದು ಉಸ್ಮಾನ್ ಧಣಿ ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಟ್ಟನು.
ಮರುದಿನ ಊರ ಮುಖಂಡ ಝಕಿಯ್ಯಾಳನ್ನು ತನ್ನ ಬಳಿ ಕರೆಸಿಕೊಂಡು;
“ನಿನ್ನ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ನಾನು ಪರಿಹಾರ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ” ಎಂದು ಹೇಳಿ, ಮೊದಲೇ ಯೋಚಿಸಿದ್ದ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಹೇಳಿದನು.
“ಇನ್ನೊಂದು ಊರಲ್ಲಿ ಗೌರವಯುತವಾಗಿ ನಿನಗೆ ಬದುಕಬಹುದು. ಆ ಬೀದಿಯ ಶೈಖ್ ರೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತೇನೆ”
ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತು ಯಾರೂ ಮಾತನಾಡಲಿಲ್ಲ. ಚಿಂತೆ, ಭಾವನೆಗಳ ಭಾರವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಮೌನ ಅವರನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿಯಿತು‌.
ತಾನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದ ಉತ್ತರ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಊರ ಮುಖಂಡನಿಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಯಿತು.
”ನಾನು ಹೇಳಿದ್ದು ಕೇಳಿಸಲಿಲ್ಲವೇ?”
“ಕೇಳಿಸಿತು. ಬೇರೆ ಊರು, ಶೈಖ್ ಅಂತ ಏನೇನೋ ಹೇಳಿದ್ರಲ್ಲ. ಆದರೆ, ನಾನಂತೂ ಈ ಊರು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಲಾರೆ”
ಅವಳ ಉಕ್ಕಿನ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಊರ ಮುಖಂಡ ತಬ್ಬಿಬ್ಬಾದನು.
ಆತ ಹಲ್ಲು ಕಡಿದು “ನಿನಗೆ ಹುಚ್ಚು” ಎಂದನು.
“ಇದು ಉಸ್ಮಾನ್ ಧಣಿಯ ಮಗು. ಆದ್ದರಿಂದ‌ ನಿಮ್ಮ ಭಿಕ್ಷೆಯ ಹಣ ನನಗೆ ಬೇಕಿಲ್ಲ”
“ಮತ್ತಿನ್ನೇನು ಬೇಕು‌ ನಿನಗೆ”
“ಆತನ ಕಣ್ಣ ಮುಂದೆಯೇ ಈ ಮಗು ಬೆಳೆಯಬೇಕು. ತಾನು ಮಾಡಿದ ಅಪರಾಧ ಪ್ರತೀ ಕ್ಷಣವೂ ಆತನಿಗೆ ನೆನಪಾಗುತ್ತಿರಬೇಕು” ಎಂದು ಝಕಿಯ್ಯಾ ತನ್ನ ವ್ಯಾಪಾರದ ಕಡೆಗೆ ತಿರುಗಿದಳು.
ಝಕಿಯ್ಯಾಳ ದಿನಚರಿ ಬದಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಮಗುವನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡು‌ ನಿತ್ಯವೂ ಉಸ್ಮಾನ್ ಧಣಿಯ ಅಂಗಡಿಯ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೇ ಓಡಾಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಿದ್ದಳು. ತನ್ನ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಆ ಅಂಗಡಿಯ ಪರಿಸರವನ್ನೇ ಅವಳು ಖಾಯಂ ನೆಲೆಯನ್ನಾಗಿ‌ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಳು‌.
ಅವಳನ್ನು ನೋಡುವಾಗಲೆಲ್ಲಾ ಉಸ್ಮಾನ್ ಧಣಿಗೆ ಬೆಂಕಿ ಉಂಡೆ ಗಂಟಲಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡ ಅನುಭವವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ತಲೆ ಜುಮ್ ಎನ್ನುತ್ತಿತ್ತು.‌ ಚಿಂತೆಯ ಭಾರಕ್ಕೆ ಆತ ಕುಸಿದೇ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದನು. ಇದೇ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಆತ ಕೊಲೆ ಮಾಡುವ ಕುರಿತೂ ಯೋಚಿಸಿದನು.
ಆದರೆ, ಅ ದಿನ ಆತನಿಗೆ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಅದೇನಾಯಿತೋ. ಅಂಗಡಿ ಕೆಲಸವನ್ನು ಅರ್ಧಕ್ಕೇ ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಿ ಅವಸರವಸರವಾಗಿ ಊರ ಮುಖಂಡನ ಬಳಿಗೆ ದೌಡಾಯಿಸಿದನು.
“ಆಕೆಯನ್ನು ನಾನು ಮದುವೆಯಾಗುವೆ. ಮಗುವನ್ನು ನನ್ನ ರಕ್ತವೆಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವೆ. ಆದರೆ, ಒಂದು‌ ನಿಬಂಧನೆ, ಆಕೆ ಈ ಊರು ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೆ ಊರಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕು. ಇಷ್ಟು ಹೇಳಿ ಈಗಲೇ ಆಕೆಯನ್ನು ನೀವು ಒಪ್ಪಿಸಬೇಕು” ಎಂದು ಅಕ್ಷರಶಃ ಅಂಗಲಾಚತೊಡಗಿದನು.
ಉಸ್ಮಾನ್ ನ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿದ ಊರ ಮುಖಂಡ;
“ಉಕ್ಕಿನ ನಿರ್ಧಾರದ ಹೆಣ್ಣವಳು. ಅಂದುಕೊಂಡದ್ದನ್ನು ಮಾಡಿಯೇ ತೀರುವೆ ಎಂಬ ಛಲದೊಂದಿಗೆ ತಿರುಗಿ ಬಂದಿದ್ದಾಳೆ. ಇನ್ನು ಮಾತನಾಡಿ ಪ್ರಯೋಜನವಿಲ್ಲ” ಎಂದು ಕಡ್ಡಿಮುರಿದಂತೆ ಹೇಳಿದನು.

ಮೂಲ: ನಜೀಬ್ ಮಹ್ಫೂಸ್
ಅನುವಾದ: ಸ್ವಾಲಿಹ್‌ ತೋಡಾರ್‌

ನಜೀಬ್ ಮೆಹ್ಫೂಸ್

ನೋಡಲು ನಮ್ಮ ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ್ ಅಯ್ಯಂಗಾರರಂತೆ ಕಾಣಿಸುವ ನಜೀಬ್ ಮೆಹ್ಫೂಝ್ ಅಪ್ಪಟ ಅರಬ್ ಪ್ರತಿಭೆ. ಅರಬ್ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇವರು ಕುತ್ ಬ್ ಮಿನಾರ್. ಮೂಲತಃ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಾದ ಇವರು ಸಾಕಷ್ಟು ಕಥೆಗಳನ್ನೂ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. 1988ರಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ನೋಬೆಲ್ ಗೌರವ ಪಡೆದಿರುವ ಇವರು ಮೂವತ್ತೈದು ಕಾದಂಬರಿ, ಇಪ್ಪತ್ತು ಸಣ್ಣಕಥೆಗಳ ಸಂಕಲನ, ಹದಿನೇಳು ನಾಟಕ ಸಂಕಲನ, ಇಪ್ಪತ್ತಾರು ಚಿತ್ರಕಥೆ ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1956-57ರ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿರುವ Cairo trilogy ಇವರ ಮಾಸ್ಟರ್ ಪೀಸ್ ಕೃತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿದೆ. ಇವರ ಬಹುತೇಕ ಕೃತಿಗಳು‌ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್ ರಿಯಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಕೈರೋ‌ ನಗರದ ಬೀದಿಗಳ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಅರುವತ್ತರ ದಶಕದ ನಂತರ ಇವರು ಸಿಂಬಾಲಿಕ್, ಅಸ್ತಿತ್ವವಾದ ಮಾದರಿಯ ರಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತೊಡಗಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ‌. ಇವರ ಕೆಲವೊಂದು ಮುಕ್ತ ಬರವಣಿಗೆಗಳು ತೀವ್ರ ಟೀಕೆಗಳನ್ನೂ ಎದುರಿಸಿದ್ದಿದೆ. ಪರಿಣಾಮ 1994ರಲ್ಲಿ ಇವರ ಕೊಲೆ ಯತ್ನವೂ ನಡೆಯಿತು. 2006ರ ಆಗಸ್ಟ್ 30ರಂದು ನಜೀಬ್ ಮೆಹ್ಫೂಝ್ ಇಹಲೋಕ ತ್ಯಜಿಸಿದರು.

ಈ ಕಥೆಯನ್ನು ಇವರ ಮರಣಾನಂತರ ಪ್ರಕಟವಾದ whispers of stars ಕೃತಿಯಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.

Articles/History/Literature
Posted on

ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ ಎರಡು ಭಾಷೆಗಳು

by ತಿಜೋರಿ ಪ್ರಕಾಶನ

ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ನಾಗರಿಕತೆ, ದಾರುಲ್-ಇಸ್ಲಾಮ್ (ಇಸ್ಲಾಮಿನ ವಾಸಸ್ಥಾನ), ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಡೋಮ್, ಮಾತೃಭೂಮಿ, ಮುಕ್ತ ಜಗತ್ತು, ಪ್ರಾಮಿಸ್ಡ್ ಲ್ಯಾಂಡ್, ಮೂರನೇ ಪ್ರಪಂಚ, ಮಧ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮುಂತಾದವುಗಳು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಹರೆ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಜನರೇ ಕೊಟ್ಟು ಕೊಂಡಿರುವ ಹೆಸರುಗಳಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಭೌಗೋಳಿಕ‌ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಈ ರೀತಿ ಹೆಸರಿಸುವುದು ಅದರ ಮೇಲೆ ಹೇರಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯೇ ಎನ್ನುವ ಚರ್ಚೆ ಮುನ್ನಲೆಗೆ ಬಂದಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ತಜ್ಞ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಶೆಲ್ಡನ್ ಪೊಲಾಕ್ (Sheldon Pollock) ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಹೆಸರಿರುವ ಸ್ಥಳಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾ, ನಾಲ್ಕನೇ ಶತಮಾನ ಮತ್ತು ಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನಗಳ ನಡುವೆ ದಕ್ಷಿಣ ಏಶ್ಯದ ವಿಶಾಲವಾದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಸರಣವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾ ‘ಸಂಸ್ಕೃತ ಕಾಸ್ಮೊಪೊಲಿಸ್’ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು. ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದ ಕಂದಹಾರ್ (ಗಾಂಧಾರ) ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಶ್ಯದ ಸಿಂಗಾಪುರ (ಸಿಂಘಾಪುರ) ನಡುವಿನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಅಂತರ್ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ಥಳಗಳು‌ ಕೇವಲ‌ ಸಂಸ್ಕೃತ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿವೆ ಎಂದು ಅವರು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಪೊಲಾಕ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಸ್ಕೃತವೆಂದರೆ‌ ಒಂದು ಧರ್ಮವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ನಾಲ್ಕನೇ ಮತ್ತು ಹದಿನಾಲ್ಕನೇ ಶತಮಾನಗಳ‌ ಮಧ್ಯೆ ಮೇಲಿನ‌ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಡಿದ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತವೂ ಸಹ ಇತರ ಕೆಲವು ಭಾಷೆಯಂತೆ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಅದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸ್ಥಳದ ಭಾಷೆ ಅಲ್ಲ. ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜನಾಂಗದ ಜೊತೆ, ಭಾಷಾ ಗುಂಪಿನೊಂದಿಗೆ ಅಥವಾ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶದೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. ಸಂಸ್ಕೃತವು ಪ್ರಾಕೃತಿಕವಾಗಿಯೇ ‘ಕ್ರೌರ್ಜಿಯಾನ್’ ಆಗಿರಬಹುದು ಎನ್ನುವ ಪೊಲಾಕ್ ಅದನ್ನು “ಮನುಷ್ಯರ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿರುವ ದೇವರುಗಳ ಭಾಷೆ” ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕೃತಿಗಳು ವ್ಯಾಕರಣ ನಿಯಮಗಳು, ರಾಜನೀತಿ, ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ, ಬದುಕಿನ ಗುರಿಗಳು, ಸಮಾಜದ ನಿಯಂತ್ರಣ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರದ ಸ್ವಾಧೀನತೆ ಹೀಗೆ ಮಾನವ ಬದುಕಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಜಲುಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಮಾತಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಕೃತಿಗಳ ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರಸರಣೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದ ಜನಾಂಗವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಸೌಂದರ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರ, ಕಲಿಕೆ, ರಾಜಕಾರಣ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂರಚನೆ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಅಂತಹ ಪಠ್ಯಗಳು ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಜಗತ್ತು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ನೈತಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ರಮವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವ ಮತ್ತು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರದ್ಧೆ ವಹಿಸಿತ್ತು.

ಅಲ್ಲದೆ ಈ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂರಚನೆಯನ್ನು ಏಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ಬಲದಿಂದ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಬಲವಾದ ಗಡಿಗಳಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ. ಈ ಪಲ್ಲಟವನ್ನು ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್‌ನ ಮಹಾವಿಜಯದ ನಂತರದ ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಬೇಸಿನ್ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಪ್ರಾಚ್ಯಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಬಹುದು. ಅದೂ ಸಹ ರಾಜಕೀಯ ಗಡಿರೇಖೆಯಿಲ್ಲದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಜನಾಂಗ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಗಳು ಗ್ರೀಕ್ ಭಾಷೆ, ಶಿಲ್ಪ, ನಾಟಕ, ತಿನಿಸು, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ತಮ್ಮದಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು., ನಾವು ಈ ರೀತಿಯ “ಕಾಸ್ಮೊಪೊಲಿಸ್” ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇತರ ಯಾವುದೇ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಆಡಳಿತ ರಚನೆಯೊಂದಿಗೆ, ನಾಗರಿಕರು ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕರಲ್ಲದವರ ನಡುವಿನ ಚೂಪಾದ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಬಲ ಉಳ್ಳವರು ಅಬಲರ ಮೇಲೆ ನಡೆಸುವ ದೌರ್ಜನ್ಯದ ಜೊತೆ ಹೋಲಿಸಬಹುದು.

ಪೊಲಾಕ್ ವಿವರಿಸುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ಜಗತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಏಶ್ಯದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿಯ ಸಂರಚನೆ ಹೊಂದಿದ ಏಕೈಕ ಭಾಷಾ ಪ್ರಪಂಚ. ಹನ್ನೊಂದನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಪರ್ಶಿಯನೇಟ್‌ ಜಗತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ, ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಏಶ್ಯವನ್ನು ಆಲಿಂಗನ ಮಾಡಿತ್ತು. ಪರ್ಷಿಯನ್‌ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಎರಡೂ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಒಂದು ರೀತಿ ಸ್ಥಳಗಳ ಮಿತಿಯನ್ನು ಮೀರಿದ ಗುಣವಿದೆ. ಎರಡೂ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡುವವರಿಗೆ ಸಮಾಜ ಒಂದು ಗಣ್ಯ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡಿತ್ತು. ಎರಡೂ ಭಾಷೆಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು, ವಿಧಿ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಹಾಗೂ ಎರಡೂ ಭಾಷೆ ಆಡಳಿತದ ರೂಪು ರೇಷೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿಕೊಟ್ಟ ಭಾಷೆಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುವ ರಿಚರ್ಡ್ ಎಮ್ ಈಟನ್ ಅವರ India in the Persianate Age: 1000-1765 ಎನ್ನುವ ಪುಸ್ತಕವು ಕ್ರಿ.ಶ 1000 ಮತ್ತು 1800 ರ ನಡುವಿನ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಪರ್ಶಿಯನ್ ಲೋಕಗಳ ನಡುವಿನ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಮತ್ತು ಬಹುಮುಖಿ ಸಂವಹನಗಳ‌ ಮೂಲಕ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎನ್ನುತ್ತದೆ.

ಆದರೆ, ಪರ್ಶಿಯನ್ ಪ್ರಪಂಚವೆಂದರೆ ನಿಖರವಾಗಿ ಏನು ಮತ್ತು ಅದು ಹೇಗೆ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು? ಏಳನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇರಾನಿನ ಮೇಲೆ ಅರಬ್ ಜಗತ್ತು ಸಾಧಿಸಿದ ವಿಜಯದ ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಹಲವಾರು ಪರ್ಶಿಯನ್ ಭಾಷಿಕರು, ಅದರಲ್ಲೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಶ್ರೀಮಂತರು ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಪೂರ್ವದ ಪರ್ಶಿಯನ್ ನಾಗರಿಕತೆ ಮತ್ತೆ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಂಡರು. ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಚಳವಳಿಯ ಭಾಷಾ ಆಯಾಮವು ಇರಾನಿನ ಸಾಸಾನಿಯನ್ ಅವಧಿಯ (AD 224-651) ಸ್ಥಳೀಯ ಮತ್ತು ಅರಬ್ ವಿಜಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇರಾನಿಗೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಅರೆಬಿಕ್ ಭಾಷೆಯ ಸಂಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ಹೊಸ ಭಾಷೆ ಮೊದಲು ಆಡುಮಾತಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇರಾನ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೂಲೆಮೂಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಪರಿಷ್ಕರಿಸಲಾದ ಅರಬ್ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಪರ್ಶಿಯನ್ ಬರಹಗಾರರು ಇಂದಿನ ಈಶಾನ್ಯ ಇರಾನ್, ಪಶ್ಚಿಮ ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಅರಬ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಆಗಮನಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲಿನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ತಂದರು.

ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಮಧ್ಯ ಏಶ್ಯದಲ್ಲಿ (819-999) ಸಮನಿದ್ ರಾಜರ ಆಸ್ಥಾನದಿಂದ ಉತ್ತೇಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು ಮತ್ತು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಬುಖಾರಾ (ಇಂದಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಉಜ್ಬೇಕಿಸ್ತಾನ್‌ನಲ್ಲಿ) ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿ ಮನ್ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಸಮನಿದ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಇರಾನ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್, ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಸಿಲ್ಕ್ ರೋಡ್ ಮೂಲಕ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಚೀನಾದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿತ್ತು. ಅರೆಬಿಕ್ ಮತ್ತು ಟರ್ಕಿಶ್ ಎರಡನ್ನೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಇದು ಬಹುಭಾಷಿಕ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ʼಹೊಸ ಪರ್ಶಿಯನ್ʼ ( ಇನ್ನು ಪರ್ಶಿಯನ್ ಎಂದು ಬಳಸಲಾಗಲಿದೆ) ಆ ಪ್ರದೇಶದ ಸ್ಥಳೀಯ ಇರಾನಿನ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಉಪಭಾಷೆಗಳ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಿಂತುಕೊಂಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭಾಷಿಕರ ನಡುವಿನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂವಹನದ ಭಾಷೆಯಾಗಿ (lingua franca) ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು.

ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳಂತೆಯೇ, ಹನ್ನೊಂದನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ದೊಡ್ಡ ಸಂಗ್ರಹವು ಪಶ್ಚಿಮ, ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಏಶ್ಯದ ಮೂಲಕ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಇರಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಫಿರ್ದೌಸಿ (ಡಿ. 1020), ಜಾರ್ಜಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಿಝಾಮಿ (ಡಿ. 1209), ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಮೀರ್ ಖುಸ್ರು (ಡಿ. 1325) ಮತ್ತು ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ಜಾಮಿ (ಡಿ. 1492) ಮುಂತಾದ ದಿಗ್ಗಜರು ಬರೆದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಆಧಾರಿತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು ಇದಕ್ಕೊಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಒಂದು ದೊಡ್ಡ‌ ಭೌಗೋಳಿಕ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಇವು ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಮತ್ತು ಇವೆಲ್ಲವುಗಳಿಗೆ ಅನೇಕ ದೇಶೀಯ ಆಯಾಮಗಳಿದ್ದರೂ ಸಹ ಒಂದು ವಿಶಾಲವಾದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡಿ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ನ ಬಗೆಗೆ ಒಂದು ಕಲ್ಪನೆ ಹುಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ಕಾಸ್ಮೋಪಾಲಿಟನ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಬೆಳೆಯಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಇಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಪಶ್ಚಿಮ, ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಏಶ್ಯದಾದ್ಯಂತ ‘ಪರ್ಶಿಯಾನೇಟ್ ಪ್ರಪಂಚ’ ವನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಆದರೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಕೃತಿಗಳಂತೆಯೇ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಯಾವುದೇ ಭೌಗೋಳಿಕ ಅಥವಾ ರಾಜಕೀಯ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹದಿಮೂರನೇ ಶತಮಾನದ ನಂತರ ಮಂಗೋಲ್ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರು ಮಧ್ಯ ಏಶ್ಯ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಇರಾನ್‌ಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿ ತಮ್ಮದೇ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ನಂತರ.

ಆ ಹಂತದಿಂದ, ಕಾಕಸಸ್ ಅಥವಾ ಭಾರತದಂತಹ ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಜನರು ಪರ್ಶಿಯನ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಓದಿ, ಬರೆಯುವುದನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರೂ ತಮ್ಮ ದೈನಂದಿನ ಬಳಕೆಗಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗಳ ಮೇಲೆಯೇ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿದ್ದಿರಬಹುದು. ಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಒಂದು ರೋಮಾಂಚಕ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು, ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಂತರ-ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕತೆಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಪರ್ಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಂಗೋಲ್ ಪ್ರಾಬಲ್ಯದ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ, ಇದು ಒಂದು ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅಧಿಕೃತ ವಿದೇಶಿ ಭಾಷೆಯಾಗಿಯೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ವೆನೆಶಿಯನ್ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಾರ್ಕೊ ಪೊಲೊ (ಡಿ. 1324) ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದರು. ಸಿಲ್ಕ್ ರೋಡ್‌ನಲ್ಲಿ ತಾನು ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಯಾಣದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನೇ ಆತ ಬಳಸಿದ್ದರು. ಹದಿನಾಲ್ಕನೇ ಶತಮಾನದದಲ್ಲಿ ಅದೇ ಪ್ಯಾನ್-ಏಶ್ಯನ್ ಸರ್ಕ್ಯೂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದ ಅವರ ಸಮಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ಸಂಚಾರಿ ಇಬ್ನ್ ಬತೂತ (ಡಿ. 1377) ಸಹ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನೇ ಬಳಸಿದರು.

ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತದ ಬದಲಾದ ರಾಜಕೀಯ ಕ್ರಮವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಬರಹಗಾರರು ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರದ ವಕ್ತಾರರ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಿರುವ ವಿಚಾರಗಳು ಮಹತ್ವವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಪರ್ಶಿಯಾ ಭಾಷೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪೋಷಿಸಿರುವ ಅದೇ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಿಸರವು ‘ಯುನಿವರ್ಸಲ್ ದೊರೆ’ ಅಥವಾ ‘ಸುಲ್ತಾನ್’ ಎಂಬ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನೂ ರೂಪಿಸಿತು. ಸುಲ್ತಾನ್‌ ಎನ್ನುವ ಬಿರುದು ಪರ್ಶಿಯನೇಟ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಜನರಿಗೂ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಸುಲ್ತಾನ್ ಅನಿಸಿಕೊಂಡವರು ಎಲ್ಲಾ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯಗಳ ಮೇಲೆ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನೂ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಪರಮಾಧಿಕಾರ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ನಿಷ್ಠೆಯ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿ ಈ ಪದ ಬದಲಾಯಿತು.

ಹತ್ತನೆಯ ಮತ್ತು ಹನ್ನೊಂದನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿನ ಸುಲ್ತಾನ್ ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಎರಡು ಅಂಶಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ:
1.ಮಧ್ಯ ಏಶ್ಯ ಸಹಿತವಿರುವ ಪೌರಾತ್ಯ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್‌ ಜಗತ್ತಿನ ಆಡಳಿತದ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದ ಬಾಗ್ದಾದ್‌ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾದ ಅಬ್ಬಾಸಿದ್ ಖಿಲಾಫತಿನ ಕುಸಿತ

  1. ಪೂರ್ವ ಏಶ್ಯದಿಂದ ನಗರೀಕೃತ ಮಧ್ಯ ಏಶ್ಯ ಮತ್ತು‌ ಇರಾನ್‌ಗೆ ನುಸುಳಿ ಬಂದ ಪ್ರಬಲ‌ ಟರ್ಕಿಶ್ ಜನರ ವಲಸೆ.
    ಈ ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಸರಿದೂಗಿಸಲು, ನೈಋತ್ಯ ಏಶ್ಯದಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಚಿಂತನೆಯು ತೀವ್ರವಾದ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಘಟಕಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ಖಲೀಫರು ಧಾರ್ಮಿಕ‌ ನಾಯಕರಾಗಿ ಮತ್ತು ಸುಲ್ತಾನರು ಆಡಳಿತ ಸೂತ್ರವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳುವಂತಾಯಿತು. ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ಖಲೀಫರ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವ ಯಾವುದೇ ಸರಕಾರ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಸಿಂಧುತ್ವವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದ ಆ ಕಾಲದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸ ಇಮಾಂ ಗಝ್ಝಾಲಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಿಳಿಗೊಳಿಸಿದರು. ಖಲೀಫರು ಕೂಡಾ ತಿರುಗಿ ಅನ್ಯೋನ್ಯತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಲು ತಾವೇ ನೇಮಕ ಮಾಡಿದವರೆಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರುಗಳ ಧಾರ್ಮಿಕೇತರ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು.

ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಇಬ್ನ್ ಬಲ್ಖಿಯು ದಾಖಲಿಸಿದಂತೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ರಾಜನೂ ತನ್ನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗೆ ‘ಸೈನ್ಯವಿಲ್ಲದೆ ರಾಜ್ಯವಿಲ್ಲ, ಸಂಪತ್ತಿಲ್ಲದ ಸೈನ್ಯವಿಲ್ಲ, ಭೌತಿಕ ಸಮೃದ್ಧಿಯಿಲ್ಲದೆ ಸಂಪತ್ತಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯವಿಲ್ಲದೆ ಭೌತಿಕ ಸಮೃದ್ಧಿ ಇಲ್ಲ’ ಎಂಬ ಸೂತ್ರವನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

ಇಬ್ನ್ ಬಲ್ಖಿಯಂತಹ ಪರ್ಶಿಯನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇಸ್ಲಾಮ್ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಇತರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೆ ಸುಲ್ತಾನರ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಹಾಕಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿಲ್ಲ. ಅವರನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸಿದ ಘಟಕ ‘ನ್ಯಾಯ’ ವಲ್ಲದೆ ಬೇರೇನೂ ಅಲ್ಲ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಚರ್ಚ್ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತವನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲೇ, ಅಂದರೆ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಮತ್ತು ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲೇ ಇರಾನ್ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಶ್ಯದ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳು ಅದನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದ್ದರು. ಆಡಳಿತದ ಇಂತಹ ಜಾತ್ಯತೀತ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಭಾರತದಂತಹ ಜನಾಂಗೀಯವಾಗಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ಸುಲ್ತಾನರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಮೇಲೆ ದೂರಗಾಮಿ ಆದರೆ ಧನಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೀರುತ್ತದೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಭಾರತವನ್ನು ತಲುಪುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ‘ಸುಲ್ತಾನ್’ ಎಂಬ ಪದವು ಜನಾಂಗೀಯತೆ ಅಥವಾ ಧರ್ಮದಿಂದ ಎಷ್ಟು ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದರೆ, ಹಿಂದೂ ಆಡಳಿತಗಾರರೂ‌ ಆ ಪದವಿಯನ್ನು ಬಳಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದರು. 1347ರಲ್ಲಿ ದಖ್ಖನ್ ಭೂಭಾಗವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ದೊರೆ ಮಾರಪ್ಪ ʼಭಾರತೀಯ ದೊರೆಗಳ ಸುಲ್ತಾನʼ ಎಂದು ಸ್ವಯಂ ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ.

ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಿರುವ ಪರ್ಶಿಯನೇಟ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತವೂ ಸೇರಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ನ್ಯಾಯದ ತತ್ವವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ, ಭಾಷಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಗಿರುವ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಸಮಾಜವನ್ನು ಆಳಲು ಇಂತಹ ಅಂತರ್ಗತ ರಾಜಕೀಯ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಅಗತ್ಯವೂ ಇತ್ತು‌. ‘ಧರ್ಮ’ದ ಬದಲು ‘ನ್ಯಾಯ’ವೇ ಸಮರ್ಪಕ ಆಡಳಿತದ ಸೂತ್ರವಾಗಿ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಆಡಳಿತಗಾರನ ಸ್ವಂತ ಧರ್ಮ ಲೆಕ್ಕಕ್ಕೆ ಬಾರದೆ ಪರ್ಶಿಯನೀಕೃತ ರಾಜ್ಯಗಳು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬರಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನೇಟ್‌ನ ಇತಿಹಾಸಗಾರನಾಗಿದ್ದ ಝಿಯಾವುದ್ದೀನ್‌ ಬರನಿ “ನ್ಯಾಯಪರನಾಗಿರುವ ಮುಸ್ಲಿಮೇತರ ಆಡಳಿತಗಾರನ ಕೆಳಗೆ ಯಾವುದೇ ದೇಶ ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಹೊಂದಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಆದರೆ, ಅನ್ಯಾಯ ಮಾಡುವ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಆಡಳಿತಗಾರ ಆಳುವ ದೇಶ ಒಮ್ಮೆಯೂ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬರದು” ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದು ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಿಸಬೇಕಿದೆ.

ಪರ್ಶಿಯನ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಬಗ್ಗೆ ಬಹುಶಃ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ, ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನೇಟ್‌ನಂತಹ ಪರ್ಶಿಯನ್ ರಾಜ್ಯಗಳ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅಂತಹ ರಾಜ್ಯಗಳ ಆಚೆಗೆ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೂ ಅದರ ಪ್ರಮುಖ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಎಷ್ಟು ಸುಲಭವಾಗಿ ಹರಡಿವೆ ಎಂಬುದು. ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕತೆ, ನೈತಿಕತೆ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಕೆಲವು ಹಿಂದೂ‌ ರಾಜರಿರುವ ಆಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನೂ ಆಕರ್ಷಿಸಿತ್ತು. ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಅಥವಾ ಹದಿಮೂರನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ತೆಲುಗು ಕವಿ ಬದ್ದೇನಾ, ವಾರಂಗಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಕಾಕತೀಯ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡು
“ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಲು: ಜನರನ್ನು ಸಮೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸು. ಜನರ ಏಳಿಗೆಗೆ: ನ್ಯಾಯವೇ ಸಾಧನ.
ಓ ಕೀರ್ತಿ ನಾರಾಯಣ! ನ್ಯಾಯವು ರಾಜರ ಖಜಾನೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ” ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದರು.

ಸಂಪತ್ತು, ಸಮೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಇಬ್ನ್ ಬಲ್ಖಿಯ ಬರಹವನ್ನೇ ಇದು ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಪರ್ಶಿಯನ್ ರಾಜಕೀಯ ಚಿಂತನೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾದ ನ್ಯಾಯದ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಬದ್ದೇನಾ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಎರವಲು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಹೇರಲಾಗಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಬದ್ದೇನಾ ಅವರು ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರಿಂದ ಬಹಳ ದೂರದಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಸಹ, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಕ್ರಮದ ಪರ್ಶಿಯನ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಹರಳುಗೊಳಿಸಿದ್ದರು ಎನ್ನಬಹುದು.

ಹದಿಮೂರನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರ ಭಾರತವನ್ನು ಟರ್ಕಿಯು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ರಾಜಕೀಯ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಇತರ ಅಂಶಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಏಶ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ, ಉಡುಗೆ, ಸಂಗೀತ, ಪಾಕಪದ್ಧತಿ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಶಬ್ದಕೋಶಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಪರ್ಶಿಯನ್ ಅಕ್ಷರಗಳ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯು ವಿಸ್ತರಿಸಿದಂತೆ, ನಿಘಂಟುಗಳ ರಚನೆಯೂ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಅದರ ಸಂಕಲನಕಾರರು ಪರ್ಶಿಯನ್ ಮಾತಾಡುವ ಪ್ರಪಂಚದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾದ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಗ್ರಾಹ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ, ಇರಾನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಭಾಷೆಯ ನಿಘಂಟುಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು ಎಂಬ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸತ್ಯವು, ಭಾರತವು ಪರ್ಶಿಯನ್ ಜಗತ್ತನ್ನು ಯಾವ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ ಪರ್ಶಿಯನ್ ದಕ್ಷಿಣ ಏಶ್ಯದಾದ್ಯಂತ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಆಡಳಿತ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು ಮತ್ತು ಅದರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಆ ನಂತರ ಮೊಘಲರು (1526-1858) ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನೇ ಬಳಸಿದರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಏಶ್ಯದ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳ ಶಬ್ದಕೋಶದಲ್ಲಿ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಪದಗಳ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ನುಸುಳಿತು.

ಇವೆಲ್ಲವೂ ನಮ್ಮನ್ನು periodizationಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ಇತ್ತೀಚಿನ ತಲೆಮಾರಿನ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಹಳೆಯ ತ್ರಿಪಕ್ಷೀಯ ಹಿಂದೂ-ಮುಸ್ಲಿಮ್-ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪ್ರಾಚೀನ-ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ-ಆಧುನಿಕ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ್ದಾರೆ. ‘ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ ಪರ್ಯಾಯ ಪದ ನೀಡುವ ಬದಲು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು 1000-1800 ಅವಧಿಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಥವಾ ಭಾಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ಬಂಗಾಳ, ಗುಜರಾತ್, ಮಲಬಾರ್, ಒರಿಸ್ಸಾ, ಪಂಜಾಬ್, ಡೆಕ್ಕನ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿ, ದೆಹಲಿ ಪ್ರದೇಶ, ತಮಿಳು ದೇಶ ಮುಂತಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮೇಲೆ ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಈ ಅಧ್ಯಯನದ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ಇಡೀ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸಿದಾಗ ‘ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ’ ಎಂಬ ಪದವು ಅಪ್ರಸಕ್ತವಾದಂತೆ ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ದಾವೂದ್ ಅಲಿ ಹೇಳುವಂತೆ “ಮಧ್ಯಯುಗ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಇತಿಹಾಸಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಅಂಶಗಳಿಲ್ಲದ ವರ್ಗವಾಗಿ ಕ್ರಮೇಣ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಗಳ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಕ್ಯಾಕೊಫೋನಿ ರೀತಿ ವರ್ತಿಸಿದೆ. ಹೊಸ ಅಶ್ವದಳದ ಆಗಮನ ಆಗುವವರೆಗೆ ಇದು ಮುಂದುವರಿಯಲಿದೆ”.
ಅಲಿಯವರ “ಅಶ್ವದಳ” ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಒಂದು ಹೊಸ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಹ್ಯಾಂಡಲ್‌ ಆಗಿ ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು. ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾದ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಯುಗ ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದ ಬೇರೆಯೇ ಅರ್ಥವನ್ನು ‘ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ’ ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ ನೀಡಬಲ್ಲದು.

ಅಂತಹ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಚೀಲವೊಂದು ಈಗಾಗಲೇ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ ಎನ್ನುವುದು ನನ್ನ ವಾದ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ‘ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ’ ಎಂದು ಲೇಬಲ್ ಮಾಡಲಾದ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದ ಅವಧಿಯು ಪರ್ಶಿಯನೇಟ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಸರಣಗೊಂಡು ಅದರ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪ್ರತಿರೂಪದೊಂದಿಗಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧಿಸಿದ ಕಾಲಸಂಧಿಯೊಂದಿಗೆ ತಾಳೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಪ್ರಪಂಚದ ನಡುವಿನ ಮುಖಾಮುಖಿ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೀಮಂತ ಮತ್ತು ಅಷ್ಟೇ ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿದೆ.

( ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಪ್ರೆಸ್‌ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ರಿಚರ್ಡ್ ಎಂ. ಈಟನ್ ಅವರ from India in the Persianate Age: 1000-1765 ರ ಆಯ್ದ ಭಾಗ)

ಅನುವಾದ: ಫಾತಿಮಾ ರಲಿಯಾ ಹೆಜಮಾಡಿ

Series
Posted on

ಮುಸ್ಲಿಮ್ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು

by ತಿಜೋರಿ ಪ್ರಕಾಶನ

ಇಬ್ನು ಸೀನಾ (ಅವಿಸೆನ್ನಾ)

ಭಾಗ – 1

ಅವಿಸೆನ್ನಾರ ಪೂರ್ವಿಕರು

ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಮೊದಲ ದಾರ್ಶನಿಕ ಪರ್ಷಿಯಾದ ‘ಇರಾನ್‌ಶಹ್ರಿ’ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ತರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು; ಪೂರ್ವವನ್ನು ಅಲ್-ಫಾರಾಬಿಯಿಂದ ಸುಹ್ರವರ್ದಿಯವರೆಗಿನ ಆನಂತರದ ಅನೇಕ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು ತತ್ವಚಿಂತನೆಯ ಉಗಮಸ್ಥಾನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಅವರನ್ನು ‘ಮುಸ್ಲಿಂ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಸ್ಥಾಪಕ’ ಎಂದು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಅರ್ಹವಾದ ಯಾವುದೇ ಗ್ರಂಥರಚನೆಗಳೂ ಸಿಗದಿರುವುದರಿಂದ ಇಂದು ಅವರ ಹೆಸರು ಮಾತ್ರ ಉಳಿದಿದೆ. ಬದಲಾಗಿ, ‘ಮಶ್ಶಾಯಿ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಒಂದು ಪರಿವ್ರಾಜಕ  ತತ್ವಚಿಂತನೆಯು (Peripatetic) ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅದು ಅಳಿದುಳಿದ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಷ್ಟೇ. ಅರಬ್ಬರ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಎಂದು ಖ್ಯಾತರಾದ ‘ಅಬೂ ಯೂಸುಫ್ ಯಾಖೂಬ್ ಅಲ್ ಕಿಂದಿ’ ಯನ್ನು ಆ ಪಂಥದ ಸ್ಥಾಪಕರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯನ್ನು ಅಂತಹ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ವಿಭಾಗಗಳ ಸ್ಥಾಪಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಹುರುಳಿದೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯನ್ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ -ವಿಶೇಷತಃ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಆಫ್ರೋಡಿಸಿಯಾಸ್ ಹಾಗೂ ಥೆಮಿಸ್ಟಿಯಾಸ್ ಅವರಿಂದ- ಅರಿಸ್ಟಾಟಲಿಯನ್ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ನಿಯೋಪ್ಲಾಟೋನಿಸಂನೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ಮುಂದೆ ಅದು ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌ನ ತತ್ವಗಳ ಅನುವಾದಗಳ ಮೂಲಕ, ‘ಥಿಯಾಲಜಿ ಆಫ್ ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌’ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ‘ಸ್ಯೂಡೋ ಅರಿಸ್ಟಾಟಲಿಯನ್’ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ‘ಲಿಬರ್ ಡಿ ಕೋಸಿಸ್’ ನ ಮೂಲಕ, ಪ್ರೊಕ್ಲಸ್‌ನ ‘ಎಲಿಮೆಂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಥಿಯಾಲಜಿ’ ಯ ಸಾರಾಂಶದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಬಳಿಗೆ ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ವರ್ಗೀಕರಣದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಂತೆಯೇ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಅದರ ಒಂದು ಶಾಖೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯಂತೆಯೇ ಈ ಪಂಥದ ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳಾಗಿರುವ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅಬು ಸುಲೈಮಾನ್ ಅಲ್-ಸಿಜಿಸ್ತಾನಿಯವರಂತೆ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು ವಿಜ್ಞಾನದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದವರು ಆ ಪೈಕಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಅಥವಾ ಅಲ್-ಬೆರೂನಿಯವರಂತೆ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕಿಂತ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸಿದವರೂ ಇದ್ದರು.

ಈ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ-ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಪಂಥದ ಸ್ಥಾಪಕರಾದ ಅಲ್-ಕಿಂದಿ, ಹಿ.185/801 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಬಸ್ರಾ ಪಟ್ಟಣದ ಕಿಂದಾ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಶ್ರೀಮಂತ ಅರಬ್ ಕುಟುಂಬವೊಂದರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆ ಕೂಫಾದ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದರು. ಮೊದಲು ಬಸರಾದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ನಂತರ ಅಬ್ಬಾಸಿದ್ ಖಲೀಫರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ವಿಜ್ಞಾನ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಬಾಗ್ದಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಅವರು ನಂತರ ಅರೇಬಿಕ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅವುಗಳೆಲ್ಲ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಪೋಣಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಕಲಿಕೆಯ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಅವರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಅವರನ್ನು ಖಲೀಫರಾದ ಅಲ್-ಮಾಮೂನ್ ಮತ್ತು ಅಲ್-ಮುಅ್‌ತಸಿಮ್ ಅವರ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆಯುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ಖಲೀಫಾರ ಮಗನ ಅಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಅವರು ತನ್ನ ಕಾಲದ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂತರಿಗೆ ಕೈಗೆಟುಕದ ನಿಧಿಯಂತಿದ್ದ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನವನ್ನೂ ಅಲಂಕರಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯ ಈ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಸಾಮೀಪ್ಯವು ಹೆಚ್ಚು ದಿನ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಬದುಕಿನ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ, ಖಲೀಫಾ ಅಲ್ ಮುತವಕ್ಕಿಲ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ತೀವ್ರ ಅವಮಾನಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಹಿ. 252/866 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ನಿಗೂಢವಾಗಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು.

ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯ ಹೆಸರು ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದರೂ, ಮೂವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇಸ್ತಾಂಬುಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಶೋಧಿಸುವವರೆಗೆ ಅರೇಬಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೆಲವು ಗ್ರಂಥಗಳಷ್ಟೇ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದವು. ಆ ನಂತರ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅವರ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಅವರ ಸ್ವಂತ ಮಾತುಗಳಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು. ಉಳಿದಿರುವ ಅವರ ನಲವತ್ತು ಅಥವಾ ಐವತ್ತು ಗ್ರಂಥಗಳು ಅವರ ಅಗಾಧವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಾಶಿಯ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಅಂಶವಷ್ಟೇ. ಕೇವಲ ಅವರ ಕೃತಿಗಳ ಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಅವರು ಅದೆಷ್ಟೋ ಅಮೂಲ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಬರೆದಿರಬೇಕೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಇಬ್ನ್‌ ಅಲ್-ನದೀಮ್ ಅವರ ‘ಫಿಹ್ರಿಸ್ತ್’ ನಲ್ಲಿ ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯವರ ಸುಮಾರು ಇನ್ನೂರ ನಲವತ್ತರಷ್ಟು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈಗ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿರುವ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೆಟಾಫಿಸಿಕ್ಸ್ (ತತ್ವ ಮೀಮಾಂಸೆ), ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿವಿಧ ಕೃತಿಗಳು, ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ವರ್ಗೀಕರಣ, ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌‌ನ ಕೃತಿಗಳ ಕುರಿತ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳೆಲ್ಲ ಸೇರಿವೆ. ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯ ಕುರಿತಾದ ಅವರ ಒಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗ್ರಂಥವು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ‘ಡಿ ಇಂಟೆಲೆಕ್ಟು’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಅವಿಸೆನ್ನಾರಂತಹ ನಂತರದ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳ ಮೇಲೆ ಆಳವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದ ಕೃತಿಯದು. ಅಳಿದುಳಿದ ಅವರ ಕೆಲವು ರಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಬ್ಬಾಸಿದ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅವಧಿಯ ಕುರಿತು ಅವರು ಪ್ರವಚಿಸಿದ ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ, ನೈಸರ್ಗಿಕ ಹಾಗೂ ಗಣಿತ ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ಮೇಲೆ ಮಾಡಿರುವ ವಿವಿಧ ಸಂಶೋಧನೆಗಳೂ ಸೇರಿವೆ.

ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯ ಖ್ಯಾತಿಯು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೆಲವು ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಅನುವಾದದ (ಲ್ಯಾಟಿನ್) ಮೂಲಕ ಹರಡಿತು. ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಮುಸ್ಲಿಂ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದ ಅವರು ವಿಶೇಷತಃ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಿವಾದವಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟವರು. ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯದ ಒಂಬತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆಂದು ಅವರನ್ನು ಅನೇಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಖ್ಯಾತಿಯು ಎಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿತ್ತೆಂದರೆ ಅದು ಒಂದು ಮಹಾ ನವೋತ್ಥಾನದತ್ತ (Renaissance) ಕೊಂಡೊಯ್ದಿತು. ಕಾರ್ಡನಸ್‌ನಂತಹ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬರಹಗಾರರು ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯನ್ನು ಮಾನವ ಇತಿಹಾಸದ ಹನ್ನೆರಡು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿ ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.

ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ನಂತರದ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ-ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಆಗಲೇ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದ್ದವು. ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ, ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ, ವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ, ಹಾಗೆಯೇ ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಆಸಕ್ತಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದ ಅಲ್-ಕಿಂದಿ ಧರ್ಮನಿಷ್ಠ ಮುಸಲ್ಮಾನರಾಗಿಯೂ ಜೀವಿಸಿ ತೋರಿಸಿದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಎಲ್ಲ ಮೂಲಗಳಲ್ಲಿ ಸತ್ಯವನ್ನು ಶೋಧಿಸುತ್ತಲೂ ಇದ್ದರು. ಮೆಟಾಫಿಸಿಕ್ಸ್ ಕುರಿತಾದ ಅವರ ಪ್ರಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಅವರೇ ಹೇಳುವಂತೆ, “ಸತ್ಯವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಮೂಲದಿಂದ ಬಂದಿದ್ದರೂ ಅದನ್ನು ಸಮಾನಮನಸ್ಕತೆಯಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಸಂಕೋಚಪಡಬಾರದು. ಒಂದು ವೇಳೆ ಅದು ಹಿಂದಿನ ತಲೆಮಾರುಗಳಿಂದ ಬಂದಿರಬಹುದು, ಅಥವಾ ವಿದೇಶೀಯರಿಂದ ನಮ್ಮ ಬಳಿಗೆ ಬಂದಿರಬಹುದು. ಸತ್ಯಶೋಧಕನಿಗೆ ಸತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಮೌಲ್ಯಯುತವಾದುದು ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ; ಅವನ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅದೆಂದಿಗೂ ಅಗ್ಗವಾಗದು. ಅವನನ್ನು ಅದು ಅವಮಾನಕ್ಕೀಡಾಗಿಸದು, ಬದಲಾಗಿ ಅವನಿಗೆ ಅದು ಅಪಾರ ಗೌರವವನ್ನು ತಂದುಕೊಡುತ್ತದೆ.”

ಆದರೆ ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣಗಳೂ ಇದ್ದವು. ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಲ್-ಫಾರಾಬಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯನ್ ವಿಚಾರಧಾರೆಗಿಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ನಿಯೋಪ್ಲಾಟೋನಿಸಂನ ಅಥೇನಿಯನ್ ಧಾರೆಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿದ್ದರು. ಅಥೇನಿಯನ್ ನಿಯೋಪ್ಲಾಟೋನಿಸ್ಟಾಗಿರುವ ಪ್ರೋಕ್ಲಸ್ ಬಳಸಿದಂತಹ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಮತ್ತು ವಿಘಟನಾತ್ಮಕ ತರ್ಕಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಅವರು ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು. ಅಲ್ ಕಿಂದಿಯ ಈ ನಿಲುವನ್ನು ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಕಟವಾಗಿದ್ದ ಅಲ್-ಫರಾಬಿಯವರು ಟೀಕಿಸಿದರು. ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಈ ರೀತಿಯ ಕ್ರಮವನ್ನು ಅವರು ದುರ್ಬಲವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯು ಅತೀಂದ್ರಿಯ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಅವರ ನಂತರದ ಬಹುತೇಕ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ-ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಲ್ಲಿ ಆ ರೀತಿಯ ಆಸಕ್ತಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.

ಅಲ್ ಕಿಂದಿಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಿಲುವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದರೆ ಅವರು ಮುಅ್‌ತಝಿಲೀ ವಿಭಾಗದತ್ತ ಒಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆನ್ನಬಹುದು. ಅದಕ್ಕೆ ಅವರು ತಾತ್ವಿಕ ತಳಹದಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮತ್ತು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಹಾಗೂ ಧರ್ಮ ಅಥವಾ ನಂಬಿಕೆ ಹಾಗೂ ಕಾರಣಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಅದು ಅಲ್-ಫಾರಾಬಿ ಮತ್ತು ಅವಿಸೆನ್ನಾರ ಚಿಂತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.
ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಎರಡು ವಿಧದ ಜ್ಞಾನಗಳಿವೆ. ಒಂದು ದೈವಿಕ ಜ್ಞಾನ (ಇಲ್ಮುಲ್ ಇಲಾಹಿ), ಇದು ದೇವರಿಂದ ಪ್ರವಾದಿಗಳಿಗೆ ಸಿಗುವಂಥದ್ದು. ಎರಡನೆಯದು ಮಾನವ ಜ್ಞಾನ (ಇಲ್ಮುಲ್ ಇನ್ಸಾನಿ), ಇವುಗಳ ಅತ್ಯುನ್ನತ ರೂಪ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲನೆಯದು ಎರಡನೆಯದಕ್ಕಿಂತ ಶ್ರೇಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ಮಾನವ ಜ್ಞಾನವು ತನ್ನ ಸ್ವಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಎಂದಿಗೂ ತಲುಪಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ‘ಎಕ್ಸ್-ನಿಹಿಲೋ ಸಿದ್ಧಾಂತ’ ದಂತಹ ದೈವಿಕ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ದೇಹಗಳ ಪುನರ್ಜನ್ಮದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ನಿಖರವಾಗಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗದಿದ್ದರೂ ಅಥವಾ ಅವುಗಳು ಅದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಗಳು ಹೀಗೆ ದೈವಿಕ ಸಂದೇಶಗಳಿಗೆ ಅಧೀನವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯು ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳ ಪೀಳಿಗೆಯ ಮತ್ತು ಸ್ವರ್ಗಗಳ ಕುರಿತ ನಿಯೋಪ್ಲಾಟೋನಿಕ್ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಅಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅದೇವೇಳೆ, ಎಕ್ಸ್-ನಿಹಿಲೋ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಮತ್ತು ಅಸ್ತಿತ್ವದ ವಿಷಯಗಳು ದೇವನ ನಿಯಮದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಅವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಮೂಲದ ವಿಷಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಲೋಚಿಸುವ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನಿಸುವ ಶೈಲಿಯು ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ಲೇಟೋ ಮತ್ತು ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್, ನಿಯೋಪ್ಲಾಟೋನಿಸ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಟೊಯಿಕ್‌ಗಳು, ಹರ್ಮೆಟಿಸ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಪೈಥಾಗೊರಿಯನ್ನರು, ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದ್ಯರುಗಳು ಮತ್ತು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು; ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯೊಂದಿಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬರುವ ಈ ಹೊಸ ಶಾಖೆಯ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಶಾಖೆಯು, ತಾನು ವ್ಯವಹರಿಸುವ ವಿಭಾಗಗಳ ಆಂತರಿಕವಾದ ಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ತಾರ್ಕಿಕ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ನಿಷ್ಠವಾಗಿರುವಂತೆಯೇ, ಹೊಸ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಮುದಾಯದ ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಘಟಕಗಳ ಬೌದ್ಧಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಅಗತ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಆಳವಾದ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅಂಶಗಳನ್ನೂ ಕೂಡ ಸಮೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಅದು ಒಂದು ಬೌದ್ಧಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಅದು ಕೇವಲ ಅರಿತುಕೊಂಡಿರಬೇಕಾದ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪೂರೈಸಿರಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗೂ ಅನುರೂಪವಾಗಿದೆ. ಅಂದರೆ ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಒಟ್ಟು ದೃಷ್ಟಿಕೋನದೊಳಗೆ ರಚನೆಯಾಗಿರಬೇಕಾದ ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಅದು.

ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯ ನಂತರ, ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕಲೆಗಳ ಬಹುತೇಕ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ, ಅಂತೆಯೇ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅನೇಕ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ನವೋದಯ ಕಾಲದ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮತ್ತು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಗಳಲ್ಲಿ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷತಃ ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳ ಆಸಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅದರ ಔನ್ನತ್ಯದತ್ತ ಬೆಳೆಸುತ್ತಿರುವಾಗಲೇ, ಇಸ್ಲಾಮಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಕಾರಣ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿಕೊಳ್ಳುವವರಾಗಿದ್ದರು. ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಯುಗದ ನಂತರ ಸಂಭವಿಸಿದಂತಹ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನದ ನಡುವಿನ ಆ ಘರ್ಷಣೆಯು ಅವರಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಜಗತ್ತಿನ ಈ ಹೊಸದಾದ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ-ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ವಿಭಾಗದ ಮೊದಲ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ತನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಪಸರಿಸಿದ ತನ್ನ ನಂತರದ ಚಿಂತಕರಿಗೆ ಮಾದರಿಯಾಗಿ ಅನೇಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.

‘ಅಲ್ ಮಸಾಲಿಕ್ ವಲ್-ಮಮಾಲಿಕ್’

ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯ ತಕ್ಷಣದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದವರು ಅಹ್ಮದ್ ಇಬ್ನ್ ತಯ್ಯಿಬ್ ಅಲ್-ಸರಖ್ಸಿ, ಖಲೀಫಾ ಅಲ್ ಮೂತದಿದ್‌ನ ಶಿಯಾ ಬೋಧಕರಾಗಿದ್ದವರು. ಮುಂದೆ ಅವರು ಖಲೀಫಾರ ರಹಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರೆಂಬ ಕಾರಣದಿಂದ ಅವಕೃಪೆಗೊಳಗಾಗಿ ನಂತರದ ಅನೇಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಹಾಗೆ ಪ್ರವಾದಿತ್ವವನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿ ಕುಖ್ಯಾತರಾದವರು.
ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅಬೂ ಮಾಶರ್ ಅಲ್ ಬಲ್ಖಿ – ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯೂರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಅಲ್ಬಮಾಸರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ – ಅವರನ್ನು ಮತ್ತು ‘ಸುವರುಲ್ ಅಕಾಲೀಮ್’ (ದಿ ಫಿಗರ್ ಆಫ್ ದಿ ಕ್ಲೈಮ್ಸ್ – ಹವಾಗುಣಗಳ ನಕಾಶೆ), ‘ಅಲ್ ಮಸಾಲಿಕ್ ವಲ್-ಮಮಾಲಿಕ್’ (ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು) ಎಂಬ ಗ್ರಂಥಗಳ ಕರ್ತೃ ಅಬೂ ಝೈದ್ ಅಲ್-ಬಲ್ಖಿ ಅವರನ್ನೂ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ಅವುಗಳು ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಆರಂಭಿಕ ಕೃತಿಗಳು. ಅವರ ನಂತರ ಬಂದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಾದ ಅಲ್ ಇಸ್ತಖ್ರಿ ಮತ್ತು ಇಬ್ನ್ ಹವ್ಕಲ್ ರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗ್ರಂಥಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಕೃತಿಗಳು ಮೂಲವಾಗಿವೆ. ಅಲ್-ಕಿಂದಿಯನ್ನು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ-ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ ತನ್ನ ನಿಜವಾದ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿರುವ ಅಬೂ ನಸ್ರ್ ಅಲ್-ಫಾರಾಬಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡಿಸುವ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಕೊಲ್ಲಿಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇವರೆಲ್ಲರೂ – ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ವಿಜ್ಞಾನದ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ – ಅಲ್ ಕಿಂದಿಯ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದರು.

ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ ನಲ್ಲಿ ‘ಅಲ್ಫರಾಬಿಯಸ್’, ನಂತರದ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿದ್ವಾಂಸರ ನಡುವೆ ‘ಎರಡನೇ ಶಿಕ್ಷಕ’ (ಅಲ್-ಮುಅಲ್ಲಿಮುಸ್ಸಾನಿ) ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಅಬೂ ನಸ್ರ್ ಅಲ್ ಫಾರಾಬಿ, ಹಿಜರಿ 257/870 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಖುರಾಸಾನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಫಾರಾಬ್‌ನ ವಾಸಿಜ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಯೌವನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತಾ ಇಬ್ನ್ ಯೂನಸ್‌ ರ ಬಳಿ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಬಾಗ್ದಾದ್‌ಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದ ಅಲ್ ಫಾರಾಬಿ, ಮುಂದೆ ಹರ್ರಾನ್‌ ನಲ್ಲಿ ಯುಹನ್ನಾ ಇಬ್ನ್ ಹೈಲಾನ್‌ ರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾದರು. ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದಲೂ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಅಲ್ ಫಾರಾಬಿಯು ತಾನು ಕಲಿಯುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಅನುಗ್ರಹೀತ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು. ದಾರ್ಶನಿಕ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ಪಡೆದು ಬಾಗ್ದಾದ್‌ಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಯಹ್ಯಾ ಇಬ್ನ್ ಅದಿಯ್ಯ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಒಂದಷ್ಟು ಶಿಷ್ಯರ ಗುಂಪು ಅವರ ಸುತ್ತ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿತು. ಅಲ್-ಫಾರಾಬಿ ಬಾಗ್ದಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ನಿಲ್ಲದೆ ಹಿ. 330/941 ರಲ್ಲಿ ಅಲೆಪ್ಪೊದಲ್ಲಿನ ಸೈಫ್ ಅಲ್-ದವ್ಲಾ ಅಲ್-ಹಮ್ದಾನಿ ಅವರ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿನೀಡಿ ಅಲ್ಲೇ ನೆಲೆಸಿ ಸುಮಾರು 339/950 ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲೇ ವಿಧಿವಶರಾದರು.

ಅಲ್-ಫಾರಾಬಿಯನ್ನು ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌ನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರ ಮತ್ತು ಅನುಯಾಯಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್ ನ ಕೆಟಗರೀಸ್ (ವರ್ಗಗಳು), ಹರ್ಮೆನ್ಯೂಟಿಕ್ಸ್, ಪ್ರಿಯರ್ ಎಂಡ್ ಪೋಸ್ಟೀರಿಯರ್ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್ (ಪೂರ್ವಾಪರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು), ಸೋಫಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್, ರಿಟೋರಿಕ್ ಎಂಡ್ ಪೊಯೆಟಿಕ್ಸ್ (ವಾಕ್ಚಾತುರ್ಯ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ), ಹಾಗೆಯೇ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಫಿರಿಯ ಪ್ರವೇಶಿಕೆ ಮತ್ತು ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌ನ ನಿಕೋಮಿಷಿಯನ್ ನೀತಿಶಾಸ್ತ್ರ, ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ, ಡಿ ಕೆಲೊ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೇಲೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮೆಟಾಫಿಸಿಕ್ಸ್‌ನ ಮೇಲೂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಇದು ಸ್ವಯಂ ಅಲ್-ಫಾರಾಬಿಯವರ ಮೆಟಾಫಿಸಿಕಲ್ ಮತ್ತು ಆಂಟೋಲಾಜಿಕಲ್ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ನಿರೂಪಣೆಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ಅರಿಸ್ಟಾಟಲಿಯನ್ ಮೆಟಾಫಿಸಿಕ್ಸ್‌ನ ಕುರಿತಾದ ಅವಿಸೆನ್ನಾ ಅವರ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನೂ ನೇರವಾಗಿ ಹೊಂದಿದೆ.
ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಅಲ್ ಫಾರಾಬಿಯ ಕೆಲಸಗಳು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾದವುಗಳು. ಯಾಕೆಂದರೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌ನ ತರ್ಕವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸೂಕ್ತವಾದ ಮತ್ತು ನಿಖರವಾದ ಅರೇಬಿಕ್ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಮುಂದೆ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನದ ಎಲ್ಲಾ ಶಾಖೆಗಳ ಪರಂಪರೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು.

(ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ)

ಮೂಲ: ಹುಸೈನ್‌ ನಸ್ರ್‌
ಅನುವಾದ: ಡಾ. ಸಿ ಯಂ ಹನೀಫ್ ಬೆಳ್ಳಾರೆ

1 … 4 5 6 7 8 … 16