ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಹಾರ್ವಿ ತನ್ನ ‘ಪೆರ್ಫ್ಯೂಮ್ ಓಫ್ ದಿ ಡೆಸೆರ್ಟ್’ [ Perfume Of the desert] ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸೂಫೀ ಕಥೆಯನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಕಥೆ ಹೀಗಿದೆ…
ಒಂದು ಸಂಘ ಅರಬಿಗಳು ತನ್ನ ಅನುಯಾಯಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಗುರು ಧರ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸಿಯೂ, ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಯೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಅವರ ದೀರ್ಘ ಪ್ರಯಾಣವು ನಿರ್ಜನವಾದ ಹಳೇಯ ಕೋಟೆಯ ಬಳಿ ತಲುಪಿ, ಅಲ್ಲೇ ಠಿಕಾಣಿ ಹೂಡಿದರು.
ಕೋಟೆಯ ನಿರ್ಜನವಾದ ಕೋಣೆಗಳಿಗೆ ಹತ್ತಿ ಇಳಿದ ಯುವಕರು ಕಟ್ಟಡದ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಕುರಿತು ಅರಿಯಲು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ತುಂಡರಿಸಿ ವಾಸನೆಯನ್ನು ನೋಡಿದರು. ಅವರಲ್ಲೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಕರೆದು ಹೇಳಿದ; “ಈ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಗುಲಾಬಿಯ ಹಾಗು ಕಿತ್ತಳೆಯ ಹೂವಿನ ಎಣ್ಣೆಯನ್ನು ಮಿಶ್ರಣ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ”. ಮತ್ತೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಉದ್ಗಾರದಿಂದ ಕರೆದು ಹೇಳಿದ; ನಾನಿಲ್ಲಿ ಜಾಸ್ಮೀನಿನ ಸುಗಂಧವನ್ನು ಘಮಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಎಷ್ಟು ಸುಂದರವಿದು..!
ಗುರು ಏನೂ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರಿಸದೆ ದೂರದಿಂದ ಘಟನೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಂಘದಿಂದ ಯುವಕನೊಬ್ಬ ಗುರುವಿನ ಬಳಿ ಬಂದು “ಪ್ರಿಯ ಗುರುವೇ…ತಮ್ಮ ಆಪ್ತ ಸುಗಂಧ ಯಾವುದು..?” ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ. ಅವರು ಕಿರುನಗೆಯ ಬೀರಿ ನೇರ ಕೋಟೆಯ ಬಳಿ ತೆರಳಿ, ಮುರಿದು ಬಿದ್ದ ಒಂದು ಕಿಟಕಿಯ ಮೂಲಕ ಶೂನ್ಯ ಮರುಭೂಮಿಯ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಕೈಯ್ಯ ತೇಲಾಡಿಸಿ, ಒಂದು ಹಿಡಿ ಗಾಳಿಯ ಕೈಯ್ಯಲ್ಲಾಗಿಸಿ ಮುಷ್ಟಿಹಿಡಿದರು. ನಂತರ ಗುರುವು ತನ್ನ ಬಳಿ ಇದ್ದ ಯುವಕನೊಂದಿಗೆ ಹೇಳಿದರು; “ಇದರ ವಾಸನೆಯ ಘಮಿಸಿನೋಡು. ಜಗತ್ತಿನ ಅತೀ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಂಪು ಮರುಭೂಮಿಯದ್ದು. ಕಾರಣ ಅದಕ್ಕೆ ವಾಸನೆಗಳಿಲ್ಲ, ಶೂನ್ಯತೆಯ ಸುಗಂಧವಾಗಿದೆ ಮರುಭೂಮಿಗಿರುವುದು”
ನಿಗೂಢತೆ ಹಾಗೂ ಸಂವೇದನೆಯ ಪರಿಮಳ
ವರ್ಷಗಳು ಹಲವು ಸವೆದ ನಂತರ ‘ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಹಾರ್ವಿ’ ತನ್ನ ಹಳೇಯ ಸೂಫೀ ಸ್ನೇಹಿತನ ಬಳಿ ಈ ಕಥೆಯ ಉದ್ದೇಶದ ಕುರಿತು ಕೇಳಿದರು. ಅವರು ಹೀಗೆ ವಿವರಿಸಿಕೊಟ್ಟರು; “ನನ್ನ ಪ್ರಕಾರ, ಸೂಫಿಗಳು, ಸೂಫಿಸಂತರ ಕುರಿತು ಚಿಂತಿಸುವಾಗೆಲ್ಲ ನಾನು ಮರುಭೂಮಿಯ ಕುರಿತು ಚಿಂತಿಸುವುದಿದೆ. ಅದರ ಸೌಂದರ್ಯ, ಭಯಾನಕತೆ, ಏಕಾಂತತೆ, ನಿಶ್ಯಬ್ಧತೆ ಇವೆಲ್ಲವೂ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಓಡೋಡಿ ಬರುತ್ತೆ. ಮರುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ನಾವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಉನ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡುವುದು, ನಮ್ಮ ಮೇಲ್ಭಾಗ ಹಾಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೂ ಇರುವ ವಸ್ತುಗಳ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂದು ಚಿಂತಿಸುವುದಿದೆ. ನೀವು ಚಕ್ರವಾಳದ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಶೂನ್ಯ, ನಿಶ್ಚಲವಾಗಿ ನಿಂತಿರುವ ಮರಳಿನ ಹಾಗೂ ಆಕಾಶದ ಭಾಗವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗುವಂತಹ ಒಂದು ಅನುಭವವಿದು.”
“ಅಲ್ಲಾಹನ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೊರತು ಎಲ್ಲವೂ ನಶಿಸುವುದು” ಎಂಬ ಖುರ್-ಆನಿನ ಸೂಕ್ತದ ಕುರಿತು ನಾನು ಆಲೋಚಿಸುವುದಿದೆ. ಈ ಮರುಭೂಮಿ ಅಲ್ಲಾಹನ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಪ್ರತೀಕ. ಮನುಷ್ಯ ಅವನ ಶೂನ್ಯತೆಯನ್ನು, ದೇವರ ಸಂಪೂರ್ಣವಾದ ಶೋಭೆಯನ್ನು ದರ್ಶಿಸುವ ಕನ್ನಡಿಯದು. ಮರುಭೂಮಿಯ ಕನ್ನಡಿಗೆ ಕಣ್ಣುನೆಟ್ಟು ಜೀವನವನ್ನು ಕಳೆಯುವವರು ಸೂಫಿಗಳು, ಅಲ್ಲದೆ ಈ ಮರುಭೂಮಿಯ ಮಹತ್ವ, ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯನ್ನು ಸ್ವ-ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಆವಾಹಿಸಿಕೊಂಡವರೇ ಸೂಫಿಗಳು.
ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸೂಫೀ ತತ್ವಚಿಂತಕರಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ, ‘ಜಗತ್ತಿನ ಅತೀ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸುಗಂಧ’ ಎಂದು ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಗುರು ಹೇಳಿದ ಸುಗಂಧವನ್ನು ನಮಗೆ ಅನುಭವಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಮರುಭೂಮಿಯ ಸುಗಂಧ, ಶೂನ್ಯತೆಯ ಸುಗಂಧ, ಶ್ರೇಷ್ಟ ಸಾನಿಧ್ಯದ ಉಲ್ಲಾಸಕರವಾದ ಗಂಧ, ನಿತ್ಯವೂ ಶೂನ್ಯತೆಯ, ಉನ್ಮಾದದ ವಾತಾವರಣ ಈ ಮರುಭೂಮಿಯದು.
ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಹಾರ್ವಿ
ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಮುರಿದ ಕಟ್ಟಡ ಈ ಜಗತ್ತನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅದರಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ವಿನೋದ, ಬಯಕೆ, ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳೆಲ್ಲವೂ ಸುರಭಿಯಾದ ಇಚ್ಛೆಗಳಿಂದಾಗಿದೆ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದು.
ಟಿ.ಎಸ್ ಏಲಿಯಟ್ ಅವರ ಒಂದು ಗೆರೆ ನೆನಪಿಗೆ ಬರುತ್ತಿದೆ; ಒಬ್ಬ ವೃದ್ಧನ ಅಂಗಿಯ ಕೈಯ್ಯಲ್ಲಿರುವ ಬೂದಿ, ಒಣಗಿದ ಗುಲಾಬಿ ಹೂವಿನ ಬೂದಿಯಾಗಿದೆ.
ಜಗತ್ತಿನ ಎಲ್ಲಾ ಸಂತೋಷಗಳು ಎಷ್ಟು ಚಂದವಾದರೂ ಅವುಗಳು ಕಳೆದುಹೋಗುವಂತದ್ದು. ದೀರ್ಘ ಕಾಲ ಅದಕ್ಕೆ ನೆಲೆನಿಲ್ಲಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅನಂತವಾದ ಗಂಧವು ಶೂನ್ಯತೆ ಹಾಗೂ ದೇವರದ್ದಾಗಿದೆ. ಆ ಸುಗಂಧವನ್ನು, ನಿಗೂಢತೆ, ಉಲ್ಲಾಸ, ಪರಮಾವಧಿಯ ಸಂತೋಷವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವುದಾಗಿದೆ ಸೂಫಿಗಳ ಲಕ್ಷ್ಯ. ಆ ಗಂಧ ತಮ್ಮ ಪ್ರಿಯನಲ್ಲಿ ಉನ್ಮಾದವುಂಟಾಗಿಸಿ, ಅವನಲ್ಲಿ ಲೀನವಾಗಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ಅರಿವಿದೆ.
ಒಮ್ಮೆ ನೀವು ಆ ಸುಗಂಧವ ಅನುಭವಿಸಿದರೆ, ನಿಮ್ಮ ಜೀವನ ನಾಶವಾಗಿ ಹೋಗುವುದಂತೂ ಸತ್ಯ. ಅದರೊಂದಿಗೆ ನಿನಗೆ ಇನ್ನೆಂದೂ ಸುಗಂಧವ ಅನುಭವಿಸದೇ ಇರದಂತಾಗುವುದು. ನಿಮ್ಮ ಬಳಿ ಇರುವ ಉದ್ವೇಗ-ಉಮ್ಮಳಗಳು ಆ ವಾಸನೆಗೆ ಅಚಲವಾದ ಬಯಕೆಯಾಗಿ ಬಾಕಿಯಾಗುವುದು.
ಅಪೂರ್ವ ಸುಗಂಧ, ಮಧುರವಾದ ಲಹರಿ
ನಾನು ಮಳೆಯ ಕನಸು ಕಾಣುವೆ ಮರುಭೂಮಿಯ ಮರಳಲ್ಲಿನ ಹೂದೋಟದ ಕುರಿತು ಕನಸು ಕಾಣುವೆ
ನಾನು ಸುಮ್ಮನೆ ಎದ್ದು ಸಮಯವು ನನ್ನ ಮುಂದೆಯೇ ಸಾಗುವಾಗ ನಾನು ಪ್ರೀತಿಯ ಕುರಿತು ಕನಸು ಕಾಣುವೆ
ನಾನು ಅಗ್ನಿಜ್ವಾಲೆಯ ಕನಸು ಕಾಣುವೆ ಆ ಕಣಸು ಒಮ್ಮೆಯೂ ಬಳಲದ ಕುದುರೆಯೊಂದಿಗೆ ಬೇಡಿ ಹಾಕಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ
ಆ ಅಗ್ನಿಜ್ವಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ನೆರಳುಗಳು ಪುರುಷನ ಮೋಹದ ಆಕೃತಿಯಂತೆ ನರ್ತಿಸುತ್ತಿದೆ
ಈ ಮರುಭೂಮಿಯ ಗುಲಾಬಿ ಹೂವು, ಇಷ್ಟೂ ಮಧುರವುಳ್ಳ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳೊಂದೂ ನನ್ನ ಆಕರ್ಷಿಸಲಿಲ್ಲ
ನಾನು ಮಳೆಯ ಕನಸು ಕಾಣುವೆ ನಿರ್ಜನ ಆಕಾಶಕ್ಕೆ ನಾನು ನನ್ನ ಕಣ್ಣ ನೆಗೆಯಿಸುವೆ
ನಾನು ಕಣ್ಣ ಮುಚ್ಚುತ್ತಿರುವೆ ಈ ಅಪೂರ್ವ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯವೇ ಅವರ ಪ್ರಣಯದ ಉನ್ಮಾದ
ಸುಂದರ ಮರುಭೂಮಿಯ ಗುಲಾಬಿ ಹೂ ಈ ತೋಟದಲ್ಲಿನ ನೆನಪುಗಳು ನಮ್ಮ ಭೇಟೆಯಾಡುತಿದೆ
ಈ ಮರುಭೂಮಿಯ ಕುಸುಮ ಈ ಅಪೂರ್ವ ಸುಗಂಧವು ಪತನದ ಸಿಹಿಯೇರುವ ಲಹರಿ.
ಜಾಫಾದಿಂದ ಅಕಾದ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟಾಗ ನನಗೇನೂ ಬೇಸರವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ರಜಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ನಗರದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ನಗರಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತೇವಲ್ಲ; ಹಾಗೆಯೇ ಇದು ಕೂಡ ಎಂದು ಅನಿಸಿತ್ತು. ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅಹಿತಕರ ಘಟನೆಗಳೇನೂ ಜರುಗಿರಲಿಲ್ಲ. ನಿಜ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ, ಇನ್ನು ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗಬೇಕಿಲ್ಲ ಎಂದೇ ನಾನು ಸಂತೋಷಪಟ್ಟಿದ್ದೆ. ಆದರೆ, ಈ ಎಲ್ಲಾ ಸಂತೋಷಕ್ಕೆ ಒಂದು ಕೆಟ್ಟ ಕೊನೆ ಎದುರಾಯಿತು. ಅಕಾ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೊಳಗಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ನಮ್ಮ ಬದುಕಿನ ದೆಸೆ ಬದಲಾಯಿತು. ಆ ರಾತ್ರಿ ನನಗೆ ಮತ್ತು ನಿನಗೆ ಬಹಳ ಕಠಿಣವಾಗಿತ್ತು. ಸ್ತ್ರೀಯರು ದೀರ್ಘ ಹೊತ್ತಿನವರೆಗೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪುರುಷರು ಸುದೀರ್ಘವಾದ ನಿಟ್ಟುಸಿರಿನೊಂದಿಗೆ ಆಳವಾದ ಮೌನಕ್ಕೆ ಜಾರಿದ್ದರು. ನನಗೆ, ನಿನಗೆ ಹಾಗೂ ನಮ್ಮ ವಯೋಮಾನದ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಏನು ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂದೇ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆ ರಾತ್ರಿ ನಾವು ನಮ್ಮದೇ ಆದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೆಣೆಯಲು ಆರಂಭಿಸಿದೆವು.
ನಮ್ಮನ್ನು ಬೆದರಿಸಿ, ಶಪಿಸಿ ಇಸ್ರೇಲ್ ಸೈನಿಕರು ಹೊರಟು ಹೋದರು. ಅವರ ಹಿಂದೆಯೇ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಾನ್ ಬಂದು ನಿಂತಿತು. ಹಾಸಿಗೆ, ಕಂಬಳಿ, ತಲೆದಿಂಬುಗಳನ್ನು ಆ ವ್ಯಾನ್‌ಗೆ ತುಂಬಿಸಿದರು. ನಾನು ಹಳೆಯ ಆ ಮನೆಯ ಗೋಡೆಗೆ ಒರಗಿ ನಿಂತಿದ್ದೆ. ನಿನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಆ ವ್ಯಾನ್‌ಗೆ ಹತ್ತಿಸುವುದನ್ನು ಕಂಡೆ. ಅವರ ಹಿಂದೆಯೇ ನಿನ್ನ ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಅವರ ನಂತರ ಮಕ್ಕಳು ಹೀಗೆ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರೇ ವ್ಯಾನ್ ಹತ್ತಿದರು. ನಿನ್ನ ತಂದೆ ನಿನ್ನನ್ನು ವ್ಯಾನ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಫರ್ನಿಚರ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಎಸೆದರು. ನನ್ನನ್ನು ಎರಡು ಕೈಗಳಿಂದ ತಲೆಗೂ ಮೇಲೆ ಎತ್ತಿ ದೈತ್ಯಾಕಾರದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಪೆಟ್ಟೆಗೆಯ ಮೇಲೆ ಎಸೆದರು. ವ್ಯಾನಿನೊಳಗೆ ನನ್ನ ಸಹೋದರ ರಿಯಾದ್ ನಿಶ್ಶಬ್ಧನಾಗಿ ಕುಳಿತಿದ್ದ. ನಾನು ಇನ್ನೇನು ಸರಿಯಾಗಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆನ್ನುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ವ್ಯಾನ್ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಚಲಿಸಿತು.
ಅಕಾದ ದೃಶ್ಯಗಳು ಕಣ್ಮರೆಯಾದವು. ವ್ಯಾನ್ ರಅಸ್ ಅಲ್ ನಖುರ(ಲೆಬನಾನ್)ದ ಕಡೆಗೆ ದೌಡಾಯಿಸಿತು. ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಕರಿಮೋಡಗಳು ಠಳಾಯಿಸಿದ್ದವು. ನನಗೆ ಜ್ವರದ ಅನುಭವವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ರಿಯಾದ್ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಮಡಚಿ, ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ಶಾಂತವಾಗಿ ಕುಳಿತಿದ್ದ. ನಡು ನಡುವೆ ಆಕಾಶ ನೋಡುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ. ನಾನು ಮೌನವಾಗಿ ಕುಳಿತು ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ನಮ್ಮನ್ನು ಎದುರುಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣಿನ ತೋಟಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದೆ. ಎಲ್ಲರೂ ಭಯ, ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳ ಸರಪಳಿಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಯಾಗಿ ಒದ್ದಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೆಸರುಗದ್ದೆಯಂತಿದ್ದ ರಸ್ತೆಯ ಮೇಲೆ ವ್ಯಾನ್ ಜಾರುತ್ತಾ ಓಡುತ್ತಿತ್ತು. ಗಳಿಗೆಗೊಮ್ಮೆ ಗುಂಡುಗಳ ಮೊರೆತ ಕಿವಿಗಪ್ಪಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು; ನಮ್ಮನ್ನು ಬೀಳ್ಕೊಡುವಂತೆ! ರಅಸ್ ಅಲ್ ನಖೂರ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದೊಡನೇ ಚಾಲಕ ವ್ಯಾನ್ ನಿಲ್ಲಿಸಿದ. ಸ್ತ್ರೀಯರು ತಮ್ಮ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದ ವಸ್ತುಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೆಳಗಿಳಿದರು. ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿ ರೈತನೊಬ್ಬ ಬುಟ್ಟಿ ತುಂಬಾ ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೇರಿಕೊಂಡು ಮಾರುತ್ತಿದ್ದ. ಅವನನ್ನು ಮುತ್ತಿಕೊಂಡ ಮಹಿಳಾಮಣಿಗಳು ತಮಗೆ ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದರು. ಆ ರೈತನು ಸ್ತ್ರೀ ಯರೊಂದಿಗೆ ಉದಾರವಾಗಿ ರ‍್ತಿಸುತ್ತಿದ್ದನು. ಆ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣುಗಳು ಎಷ್ಟು ಅಮೂಲ್ಯವೆಂದು ನನಗೆ ರ‍್ಥವಾಯಿತು. ದೊಡ್ಡದಾದ ಸುಂದರವಾದ ಆ ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣುಗಳು ನಮ್ಮ ಹೃದಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂವಾದಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ಭಾಸವಾಯಿತು. ಸ್ತ್ರೀಯರು ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣುಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾನ್‌ಗೆ ಮರಳಿದರು. ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಚಾಲಕನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು, ಕೈಚಾಚಿದರು. ಯಾರೋ ಅವರಿಗೆ ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣು ಕೊಟ್ಟರು. ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತು ಅವರು ಅ ಹಣ್ಣನ್ನೇ ನೋಡಿದರು. ನಂತರ ಪುಟ್ಟ ಮಗುವಿನಂತೆ ಅಳತೊಡಗಿದರು. ವ್ಯಾನ್ ಅನ್ನು ರಅಸ್ ಅಲ್ ನಖೂರದಲ್ಲಿ ಇತರ ವಾಹನಗಳ ನಡುವೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಪುರುಷರು ತಮ್ಮ ಬಳಿಯಿದ್ದ ಬಂದೂಕುಗಳನ್ನು ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ನೀಡಿದರು. ಪೊಲೀಸರು ಬಂದೂಕುಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲೆಂದೇ ಅಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದ್ದರು. ನಮ್ಮ ಸರದಿ ಸಮೀಪಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಪೊಲೀಸರ ಮುಂದಿದ್ದ ಮೇಜು ಗನ್ನು, ಆಟೋಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಗನ್ನುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿ ಹೋಗಿತ್ತು. ಆ ಹೊತ್ತು ಲೆಬನಾನ್‌ಗೆ ಹೋಗಲು ಕಾದು ನಿಂತಿದ್ದ ವಾಹನಗಳು ಸಾಲಾಗಿ ನಿಂತಿರುವುದನ್ನು ನಾನು ಕಂಡೆ. ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣುಗಳ ಊರನ್ನು ತೊರೆದು ನಾವು ಇನ್ನೊಂದು ಊರಿಗೆ ಹೊರಟಿದ್ದೆವು.
ನಾನು ಜೋರಾಗಿ ಅತ್ತು ಗದ್ದಲ ಎಬ್ಬಿಸಿದೆ. ನಿನ್ನ ತಾಯಿ ಮೌನವಾಗಿ ಕುಳಿತು ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನಿನ್ನ ತಂದೆಯ ಕಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಇಸ್ರೇಲಿಗರಿಗಾಗಿ ತ್ಯಜಿಸಿ ಬಂದ ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣಿನ ತೋಟ ಪ್ರಕಾಶವಾಗಿ ಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ತನ್ನ ಪ್ರತೀ ಮರಗಳೆಡೆಗಿನ ಬದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರೀತಿ ಆ ಮುಖದ ಹೊಳಪಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಿತ್ತು. ತಪಾಸಣೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಯವರನ್ನು ಎದುರಿಸುವಾಗಲೂ ನಿನ್ನ ತಂದೆಗೆ ತನ್ನ ಕಣ್ಣಿಂದ ಹರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ನೀರನ್ನು ತಡೆಯಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ನಾವು ಝೈದಾ ತಲುಪಿದಾಗ ಮಧ್ಯಾಹ್ನವಾಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದಕ್ಕೆ ನಾವು ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿ ಬದಲಾದೆವು. ಹಲವು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಹಾಗೂ ವಸ್ತುಗಳ ಭಾರ ಹೊತ್ತು ಪಳಗಿದ್ದ ಆ ರಸ್ತೆ ನಮ್ಮನ್ನೂ ಹೊತ್ತುಕೊಂಡಿತ್ತು. ನಿಜ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ, ಆ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ನಿನ್ನ ತಂದೆ ವಯಸ್ಸಾದವರಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಹುಶಃ ಅದು ಬಹಳ ದಿನಗಳಿಂದ ನಿದ್ರೆ ಮಾಡದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿರಬಹುದು. ವ್ಯಾನ್ ನಿಂದ ಇಳಿಸಿ ರಸ್ತೆಯ ಮೇಲಿಟ್ಟ ವಸ್ತುಗಳ ನಡುವೆ ಅವರು ಕ್ರುದ್ಧರಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದರು. ನಾನೇನಾದರು ಹೇಳಿದರೆ ನಿನ್ನ ತಂದೆ,ನಿನ್ನ ಅಪ್ಪ’ ಎಂದು ಬೊಬ್ಬೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ನನಗೆ ಖಚಿತವಾಗಿ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಅವರ ಮುಖದಲ್ಲಿ ಆ ಶಾಪವಾಕ್ಕುಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ನಿರಾಶ್ರಿತರಾದ ನಾವು ರಸ್ತೆಯ ಮೇಲೆ ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಕುಳಿತಿದ್ದೆವು. ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಯಾರೂ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ತಲೆಯ ಮೇಲಿನ ಸೂರನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ಎಲ್ಲಾ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ತಾವೇ ಪರಿಹರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಷ್ಟೇ. ನೋವು ತಾಳಲಾಗದೆ ನನ್ನ ತಲೆ ಸಿಡಿಯತೊಡಗಿತು. ಆ ರಾತ್ರಿ ಭಯಾನಕವಾಗಿತ್ತು. ಕಣ್ಣ ಮುಂದೆಯೇ ಇರುಳು ರಾತ್ರಿಯ ಛದ್ಮವೇಷ ತೊಟ್ಟು ಕುಣಿಯತೊಡಗಿತು. ನನ್ನ ಎದೆ ಬಡಿತವೋ ದ್ವಿಗುಣಗೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಹೋಯಿತು. ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲೇ ಬಿದ್ದುಕೊಂಡಿರಬೇಕೆಂದು ನನಗಾಗಲೇ ಖಚಿತವಾಗಿತ್ತು. ನನ್ನೊಳಗೆ ದುಃಸ್ವಪ್ನಗಳು ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದವು. ನನಗೆ ಸಮಾಧಾನ ಹೇಳುವವರು ಅಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ನಿನ್ನ ತಂದೆಯ ಉಕ್ಕಿನ ಮೌನ ನನ್ನನ್ನು ಭೀತಿಯ ಕೂಪಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಿತು. ನಿನ್ನ ತಾಯಿಯ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದ ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣು ನನ್ನ ಎದೆಯ ಬೆಂಕಿಗೆ ತುಪ್ಪ ಸುರಿಯಿತು. ಎಲ್ಲರೂ ನಿಶ್ಶಬ್ಧದ ಜೇಡರ ಬಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿದ್ದರು. ನಿರೀಕ್ಷೆಯ ಕಣ್ಣುಗಳು ರಸ್ತೆಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದವು; ಯಾರಾದರು ಬರಬಹುದು, ತಮ್ಮ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಬಹುದು, ಸೂರು ಕೊಟ್ಟು ರಕ್ಷಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ವಿಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಒಬ್ಬರು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದರು. ನಿನ್ನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ. ಅವರು ಎರಡು ದಿನಗಳ ಮೊದಲೇ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದರು. ನಮ್ಮ ಹಣೆಬರಹ ಅವರ ಕೈಯಲ್ಲಿತ್ತು.
ನಿನ್ನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಅಷ್ಟೇನೂ ದಯಾಳುವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡಾಗಲೇ ಅವರ ದುಷ್ಟತನ ಅರಿವಿಗೆ ಬಂದಿತ್ತು. ಅವರು ಒಬ್ಬ ಯಹೂದಿಯ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ, ಅಟ್ಟಹಾಸಗೈದರು; ತೊಲಗಿ ಇಲ್ಲಿಂದ, ನಿಮ್ಮ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಫೆಲೆಸ್ತೀನ್‌ಗೆ ಹೋಗಿ’. ಆದರೆ, ಅವರು ಫೆಲೆಸ್ತೀನ್‌ಗೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಆತನಿಗೂ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ನಿನ್ನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪನಿಗೆ ಅವರ ಮುಂದೆ ತನ್ನ ಸಿಟ್ಟು ಹಾಗೂ ಕ್ರೋಧವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಇರಾದೆಯಿತ್ತೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಆ ಕುಟುಂಬ ತಮ್ಮ ಒಂದು ಕೋಣೆಯನ್ನು ನಮಗಾಗಿ ಬಿಟ್ಟು ಕೊಡಲು ಸಿದ್ಧವಾಯಿತು. ಬಳಿಕ ನಿನ್ನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ನಮ್ಮನ್ನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಕರೆದೊಯ್ದರು. ಅಲ್ಲಿ ನಿನ್ನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪನ ಕುಟುಂಬವೂ ಇತ್ತು. ನಾವು ಆ ಕೋಣೆಯ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿದೆವು. ಸೈದಾದಿಂದ ನಾವು ಕೂಡಲೇ ಹೊರಡಬೇಕಾಯಿತು. ಕಾರಣ, ನಿನ್ನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪನ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ರ‍್ಧದಷ್ಟು ಮಂದಿಗೆ ಕೂಡ ಇರಲು ಜಾಗವಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೇಗೋ ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ನಾವಲ್ಲಿ ಮೂರು ದಿವಸವಿದ್ದೆವು. ನಿನ್ನ ತಾಯಿ ನಿನ್ನ ತಂದೆಯೊಂದಿಗೆ ಏನಾದರು ಕೆಲಸ ಹುಡುಕುವಂತೆ ಹೇಳಿದರು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ವಾಪಾಸು ಕೊಡುವಂತೆ ಹೇಳಿದರು. ಅದನ್ನು ಕೇಳಿ ನಿನ್ನ ತಂದೆಯ ಸ್ಥಿಮಿತ ತಪ್ಪಿತು. ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಅವರ ಧ್ವನಿ ನಡುಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಒಂದು ಕೌಟುಂಬಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ನಾವು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಬೇಕಾಯಿತು. ಕಿತ್ತಳೆಯ ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹುತಾತ್ಮರ ಸಮಾಧಿಗಳ ನಡುವೆ ಪ್ರೀತಿ ವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಕಳೆದಿದ್ದ ಕುಟುಂಬವೊಂದರಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಯ ಬೀಜ ಮೊಳಕೆಯೊಡೆಯಿತು. ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಹಣ ಹೇಗೆ ಶೇಖರಿಸಿದರೋ ನನಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ನಿನ್ನ ತಾಯಿಯ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿರುವುದು ತಿಳಿದಿತ್ತು. ನಿನ್ನ ತಾಯಿ ಹೆಮ್ಮೆಯಿಂದ ತಲೆಯೆತ್ತಿ ತಿರುಗಲು ಅವರ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಆ ಆಭರಣದಿಂದ ಅಷ್ಟೊಂದು ಹಣ ಸಿಗಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಸಾಲವೇನಾದರು ಮಾಡಿರಬಹುದೇ? ನಮಗೆ ತಿಳಿಯದಂತೆ ಆಸ್ತಿ ಮಾರಿಬಿಟ್ಟರೆ? ಎಲ್ಲವೂ ನಿಗೂಢವಾಗಿತ್ತು. ಸೈದಾದ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲಿ ಬಂಡೆಗಲ್ಲೊಂದರ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಗುವುದನ್ನು ನಾನು ಕಂಡೆ. ಅವರು ಮೇ ೧೫ಕ್ಕೆ ಸೇನೆ ವಿಜಯೋತ್ಸವದೊಂದಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವುದನ್ನು ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಕಠೋರವಾದ ಕೆಲವು ದಿವಸಗಳ ನಂತರ ಮೇ ೧೫ ಬಂತು. ರಾತ್ರಿ ೧೨ಗಂಟೆಯ ಸುಮಾರಿಗೆ ಗಾಢ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ನನ್ನನ್ನು ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಒದ್ದು ಎಬ್ಬಿಸಿದರು. “ಏಳು, ಕಣ್ಣು ತೆರೆ. ಅರಬ್ ಸೈನ್ಯ ಫೆಲೆಸ್ತೀನ್‌ಗೆ ನುಗ್ಗುವುದನ್ನು ನೋಡು’ ಎಂದು ಅವರು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಹೇಳಿದರು. ಅವರ ಧ್ವನಿ ಇತರರಲ್ಲಿ ನಿರೀಕ್ಷೆಯ ಹೊಂಗಿರಣಗಳನ್ನು ಮೂಡಿಸುವಂತಿತ್ತು. ಆ ಕಾಳ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ನಾವು ಹೊರಗಿಳಿದು ಕತ್ತಲ ಕೂಪದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿದ್ದ ರ‍್ವತಗಳ ನಡುವೆ ಓಡತೊಡಗಿದೆವು. ರಸ್ತೆಗೆ ತಲುಪುವರೆಗೂ ಓಡಿದೆವು. ನಾವಿದ್ದ ಹಳ್ಳಿಯಿಂದ ರಸ್ತೆ ಬಹಳ ದೂರದಲ್ಲಿತ್ತು. ಮಕ್ಕಳು, ಯುವಕರು, ವಯಸ್ಕರು ಎಲ್ಲರೂ ಮರ‍್ಖರಂತೆ ರಸ್ತೆಗೆ ಓಡಿದೆವು. ವ್ಯಾನ್ ರಅïಸ್ ಅಲ್ ನಖುರದ ಕಡೆಗೆ ಬಂತು. ದೂರದಿಂದ ಕಾರು, ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತ ವಾಹನಗಳು ಬರುತ್ತಿರುವುದು ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಮುಖ ರಸ್ತೆಗೆ ಮುಟ್ಟುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ನಾವು ಚಳಿಯಿಂದ ನಡುಗುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಹಲ್ಲುಗಳು ಕಟಕಟ ಕಡಿಯತೊಡಗಿತ್ತು. ಆದರೆ, ನಿನ್ನ ತಂದೆಯ ಸಂಭ್ರಮದ ಕೂಗು ನಮಗೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮರೆಯುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದವು. ಅವರು ಸೈನಿಕರ ಕಾರುಗಳ ಕಡೆಗೆ ಪುಟ್ಟ ಮಗುವಿನಂತೆ ಓಡಿ; ಗಗ್ಗರ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಗಿ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾವು ಅವರನ್ನೇ ಅನುಸರಿಸಿದೆವು. ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ರ‍್ಹರಾಗಿದ್ದ ಕೆಲವು ಸೈನಿಕರು ನಮ್ಮನ್ನೇ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾವು ಏದುಸಿರು ಬಿಡುತ್ತಾ ಓಡುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಆದರೆ, ನಿನ್ನ ತಂದೆ ತನಗೆ ೫೦ ರ‍್ಷ ಪ್ರಾಯವೆಂಬುದನ್ನು ಮರೆತು ಸೈನಿಕರ ಕಡೆಗೆ ಸಿಗರೇಟು ಎಸೆಯುತ್ತಾ ಓಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಕುರಿಮರಿಗಳಂತೆ ನಾವು ನಿನ್ನ ತಂದೆಯನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದೆವು. ಕಾರುಗಳ, ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತ ವಾಹನಗಳ ವಿಜಯ ಯಾತ್ರೆ ಬಹಳ ಬೇಗನೇ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ನಾವು ದಣಿದು ಮನೆಗೆ ಮರಳಿದೆವು. ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಮೌನವಾಗಿದ್ದರು. ನಿಗೂಢ ಮೌನ. ಕಾರೊಂದರ ಹೆಡ್‌ಲೈಟ್ ಅವರ ಮುಖಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದಾಗ ಅವರ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಕಣ್ಣೀರು ಹರಿಯುತ್ತಿರುವುದು ಕಾಣಿಸಿತು. ಆ ದಿನಗಳ ಬಳಿಕ ಬದುಕು ಹೇಗೋ ಸಾಗಿತು. ಘೋಷಣೆಗಳಿಂದ ನಾವು ಮರ‍್ಖರಾಗಿದ್ದೆವು. ಕ್ರೂರ ಸತ್ಯಗಳ ಮುಂದೆ ನಾವು ಸ್ತಬ್ಧರಾಗಿದ್ದೆವು. ಮುಖಗಳಿಗೆ ಕಾವಳ ಕವಿಯಿತು. ಮತ್ತೆಂದೂ ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಫೆಲೆಸ್ತೀನ್ ಕುರಿತು ಮಾತನಾಡಲಿಲ್ಲ. ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣಿನ ತೋಟಗಳ ನಡುವೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಕಳೆದ ದಿನಗಳನ್ನು ಅವರು ಮತ್ತೆ ನೆನಪಿಸಲೇ ಇಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಮನೆಯ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಅವರು ಮಾತನಾಡಲಿಲ್ಲ. ನಾವು ಆ ದುರಂತದ ಕನ್ನಡಿಯಾಗಿ ಬದಲಾಗಿದ್ದೆವು. ಮುಂಜಾನೆ ನಮ್ಮನೆಲ್ಲಾ ಎಬ್ಬಿಸಿ ಅವರು ಕೂಗಿದರು;ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ಹೋಗಿರಿ, ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಮೊದಲು ಯಾರೂ ಮರಳಬಾರದು’ ಬೆಳಿಗ್ಗಿನ ಉಪಹಾರ ಕೇಳದಿರಲು ಅವರು ಈ ಉಪಾಯ ಹೂಡಿದ್ದರು.
ಗಝಾನ್ ಕನಾಫಾನಿ
ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಕ್ರುದ್ಧರಾಗುತ್ತಾ ಹೋದರು. ಕ್ಷುಲ್ಲಕ ಸಂಗತಿಗಳಿಗೆ ಅಳತೆಮೀರಿ ಸಿಟ್ಟಿಗೇಳತೊಡಗಿದರು. ನನಗೀಗಲೂ ನೆನಪಿದೆ; ಮಕ್ಕಳಲ್ಲೊಬ್ಬರು ಏನೋ ಕೇಳಿದಾಗ ಆಘಾತಕ್ಕೊಳಗಾದವರಂತೆ, ಜಿಗಿದು ಎದ್ದರು. ನಂತರ ನಮ್ಮನ್ನು ದುರುಗುಟ್ಟಿ ನೋಡತೊಡಗಿದರು. ತಕ್ಷಣ ಅವರ ಮನಸಿಗೆ ಏನೋ ಹೊಳೆಯಿತು. ಮನಸಿನ ಗೊಂದಲಕ್ಕೆ ಪರಿಹಾರ ಲಭಿಸಿದಂತಿತ್ತು ಅವರ ಮುಖಭಾವ. ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಕೊನೆಗೊಂಡಂತೆ, ಅಂತಿಮ ತರ‍್ಪು ಪಡೆದಂತೆ, ಆಕಾಶ ಕರ‍್ಮೋಡಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಣೆ ಹೊಂದಿ ತಿಳಿಯಾದಂತೆ ಅಸಂಬದ್ಧ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡತೊಡಗಿದರು. ನಂತರ ಏನನ್ನೋ ಹುಡುಕಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ತಕ್ಷಣವೇ ನಾವು ಅಕಾದಿಂದ ತಂದಿದ್ದ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯೊಂದರ ಮೇಲೆ ಹಾರಿ ಕುಳಿತರು. ಅಪಸ್ಮಾರ ಬಾಧಿಸಿದವರಂತೆ ರ‍್ತಿಸಿ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯೊಳಗಿದ್ದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದು ಹೊರಗೆಸೆಯತೊಡಗಿದರು. ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಮುಂದೇನು ಮಾಡಲಿರುವರೆಂದು ನಿನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಮೊದಲೇ ತಿಳಿದಿತ್ತೋ ಏನೋ ಅವರು ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ಬೆಟ್ಟದ ಕಡೆಗೆ ಓಡಿ ಹೋಗುವಂತೆ ಹೇಳಿದರು. ಆದರೆ, ನಾವು ಮನೆಯ ಹೊರಗೆ ಕಿಟಕಿಯ ಬಳಿ ನಿಂತೆವು. ಕಿವಿಯನ್ನು ಗೋಡೆಗೆ ಆನಿಸಿ ಇಟ್ಟೆವು. ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಪಿಶಾಚಿ ಬಾಧೆಗೆ ಒಳಗಾದವರಂತೆ; `ನಾನವರನ್ನು ಕೊಂದು ಹಾಕುತ್ತೇನೆ. ನನ್ನನ್ನೂ ಸಾಯಿಸುತ್ತೇನೆ. ಅವರನ್ನು ನನಗೆ ಕೊಲ್ಲಬೇಕು. ನಾನವರನ್ನು ಕೊಂದು ಹಾಕುತ್ತೇನೆ…’ ಎಂದು ಕಿರುಚುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಾಗಿಲ ಸಂಧುಗಳಿಂದ ನಾವು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದೆವು. ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಗೋಡೆಗೆ ತಲೆ ಚಚ್ಚತೊಡಗಿದರು. ದರ‍್ಘ ಶ್ವಾಸವನ್ನು ಒಳಗೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಕಟ ಕಟ ಹಲ್ಲು ಕಡಿಯುತ್ತಿದ್ದರು. ನಿನ್ನ ತಾಯಿ ಅಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿ ಭಯ ವಿಹ್ವಲರಾಗಿ ನಿಂತು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಏನು ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಮೊದಲು ನನಗೆ ರ‍್ಥವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ಪಿಸ್ತೂಲ್ ಬಿದ್ದಿರುವುದು ಕಂಡು ನನ್ನ ಮೆದುಳಿಗೆ ಭೀತಿಯ ಸಂದೇಶ ರವಾನೆಯಾಯಿತು. ನಾನು ಬೆಟ್ಟದ ಕಡೆಗೆ ಓಡಿದೆ. ಮನೆಯಿಂದ ರಕ್ಷಣೆ ಹೊಂದಲು ನಾನು ಬೆಟ್ಟದ ಕಡೆಗೆ ಓಡಿದ್ದೆ. ಮನೆಯಿಂದ ಎಷ್ಟು ದೂರ ಹೋಗುತ್ತೇನೋ ಬಾಲ್ಯದಿಂದ ಅಷ್ಟು ದೂರ ಹೋಗುವುದಾಗಿ ನನಗೆ ಅನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಜೀವನ ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಈ ಹಿಂದಿನಂತಿರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ನನಗೆ ಖಚಿತವಾಗಿತ್ತು. ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಹಿಂದಿನಷ್ಟು ಸರಳವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಜೀವನ ಈಗಾಗಲೇ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿಂದ ಕಾಯುವ ಒಂದಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ತಲೆಗೆ ಬಂದೂಕು ಗುರಿಯಿಟ್ಟ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಬದುಕು ತಲುಪಿತ್ತು. ತಂದೆಯೊಬ್ಬನಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಕೊಡಲೇನೂ ಇಲ್ಲದ ಅವಸ್ಥೆ. ಅಂದರೆ, ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ನಮ್ಮ ಹಾದಿಯನ್ನು ನಾವೇ ಹುಡುಕಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ನಮ್ಮ ರ‍್ತನೆ ಹೇಗಿರಬೇಕೆಂದು ಇನ್ನು ಯಾರೂ ಹೇಳಿಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ. ಅಪ್ಪ, ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುವಾಗ ಮೌನವಾಗಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಎಷ್ಟೇ ಹಸಿವಾದರೂ ಆಹಾರ ಕೇಳಬಾರದು.ಬೆಟ್ಟದ ಕಡೆಗೆ ಓಡಿ, ಮಧ್ಯಾಹ್ನವಾಗದೆ ಹಿಂದಿರಗಬೇಡಿ’ ಎಂದರೆ ಅನುಸರಿಸಲೇಬೇಕು. ಸಂಜೆ ಮನೆಯೊಳಗೆ ಇರುಳು ಆವರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಜ್ವರದಿಂದ ನಡುಗುತ್ತಾ ಮಲಗಿದ್ದರು. ನಿನ್ನ ಅಮ್ಮ ಕಣ್ಣೀರು ಹಾಕುತ್ತಾ ಅವರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದರು. ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣುಗಳು ರಾತ್ರಿ ಬೆಕ್ಕಿನ ಕಣ್ಣುಗಳು ಹೊಳೆಯುವಂತೆ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ನಮ್ಮ ತುಟಿಗಳು ಮೊಹರು ಬಿದ್ದು ಮುಚ್ಚಿದಂತಿತ್ತು. ಹಳೆಯ ಗಾಯಗಳ ಮೇಲಿನ ಹೊಲಿಗೆಯಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ನಾವಿಲ್ಲಿ ತಟಸ್ಥರಾಗಿ ಬಾಲ್ಯದಿಂದ ಸಂಪರ‍್ಣವಾಗಿ ಕಳಚಿಕೊಂಡು, ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣುಗಳ ನೆಲದಿಂದ ದೂರವಾದೆವು. ಅಪರಿಚಿತರು ನೀರು ಹಾಕಿದರೆ ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣಿನ ಗಿಡಗಳು ಸಾಯುತ್ತವೆ ಎಂದು ವೃದ್ಧ ರೈತನೊಬ್ಬ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ. ನಿನ್ನ ತಂದೆ ಈಗಲೂ ರೋಗಗ್ರಸ್ತರಾಗಿ ಮಲಗಿದ್ದಾರೆ. ನಿನ್ನ ತಾಯಿಯ ಕಣ್ಣೀರು ಅಂದಿನಿಂದ ಬತ್ತಿಲ್ಲ. ನಾನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಹಿಷ್ಕೃತನಂತೆ ಆ ಕೋಣೆಗೆ ಹೋಗುವುದಿತ್ತು. ಆಗ ನಿನ್ನ ತಂದೆಯ ಮುಖ ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ವಿರ‍್ಣಗೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು. ಈಗಲೂ ಆ ಕಪ್ಪು ಪಿಸ್ತೂಲ್ ಮೇಜಿನ ಕೆಳಗಿನ ಡ್ರಾವರ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. ಅದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣು; ಸುಕ್ಕುಗಟ್ಟಿದ, ಒಣಗಿ ಸುರುಟಿದ ಕಿತ್ತಳೆ ಹಣ್ಣು.
Bulletin of Atomic Scientist ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚಿಂತಕ ಮತ್ತು ಜಾರ್ಜ್ ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಆಗಿರುವ ಸೈಯದ್ ಹುಸೈನ್ ನಸ್ರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಪರಿಸರದ ಬಗೆಗಿನ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಎಂಬ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಡೆಸಿದ ಸಂದರ್ಶನದ ಆಯ್ದ ಭಾಗಗಳು…
ಹುಸೈನ್ ನಸ್ರ್ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿ ಪಡೆದಿದ್ದು ನಂತರ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಳಿದರು. 1960 ರಲ್ಲಿ ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕುರಿತು ಬರೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥ ಕುರ್ಆನ್, ಹದೀಸ್, ಪ್ರವಾದಿ ಮಹಮ್ಮದರ ವಚನಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳ ಕುರಿತು ಅವರು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ‘ಅಲ್ಲಾಹನು ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನಾಗಿ ನಿಯೋಗಿಸಿರುವನು. ಅಲ್ಲಾಹನು ಸರ್ವಸೃಷ್ಟಿಗಳ ರಕ್ಷಕನಾಗಿರುವನು’ ಇದು ಪರಿಸರದ ಬಗ್ಗೆ ಕುರ್ಆನಿನಲ್ಲಿರುವ ಹಲವು ಸೂಕ್ತಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರ ಬದಲು ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕುರಿತು ಮಾತಾಡುತ್ತಿರುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಜೆಗಳು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಎಂದು ನಸ್ರ್ ವಿಷಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯಾ ಯಾ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಎಲ್ಲೇ ಆದರೂ ಅಲ್ಲಿನ ಬರಡು ಹವೆಯೇ ಅಲ್ಲಿನ ಜನರ ಜಲ ಬಳಕೆಯ ಮನೋಭಾವವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ವ್ಯಾಟಿಕನ್ ಪ್ರಯಾಣದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಸರಿಸುಮಾರು 50 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮುಸ್ಲಿಂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಸೈಯ್ಯದ್ ಹುಸೈನ್ ನಸ್ರ್ The Encounter Of Man And Nature, The Spiritual Crisis Of Modern Man ಬರಹಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ರೇಚಲ್ ಕಾರ್ಸನ್ ಹಾಗೂ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಲಿನ್ ವೈಟ್ ರಂತೆ ನಸ್ರ್ ಕೂಡ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೇಲೆ ದುಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲಿರುವ ಪರಿಸರ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದರು. ಅದರ ನಂತರ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಧರ್ಮ ವಿಜ್ಞಾನ, ಪರಿಸರ ಎಂಬೀ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಂದಾಜು 50 ರಷ್ಟು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.
ತತ್ವಜ್ಞಾನದತ್ತ ಗಮನಹರಿಸುವ ಮೊದಲು ನಸ್ರ್ Massachusetts Institute Of Technology ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಅಲ್ಲಿ ಪದವಿ ವ್ಯಾಸಂಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆದ ಇರಾನಿನ ಪ್ರಥಮ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಅವರು ಪಾತ್ರರಾದರು. ಭೂವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಭೌತವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಲ್ಲಿಂದಲೇ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿ ಪಡೆದರು ಹಾಗೂ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪದವಿ ಪಡೆದು ತಮ್ಮ ತವರೂರು ಇರಾನಿಗೆ ಮರಳಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. 1979 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಇಸ್ಲಾಂ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಸ್ರ್ ಇರಾಕಿನಿಂದ ಅಮೇರಿಕಾಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಪ್ರಸಕ್ತ ಮುಸ್ಲಿಂ – ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಮಾತುಕತೆಗಳಿಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿ ನಿಂತಿರುವ 2007 ರ ‘ನಾವು ಮತ್ತು ನೀವು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಸಮಾನ ವಚನಗಳು’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ನಾಯಕರನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಬರೆದ ಪತ್ರಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡಿದ 138 ಮುಸ್ಲಿಂ ಚಿಂತಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ ನಸ್ರ್.
ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಕಾಳಜಿಯಿಂದ ವರ್ತಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಬಗೆಗಿನ ಪವಿತ್ರ ಆತಂಕಗಳನ್ನು ಜೀವಂತವಾಗಿಡುವುದು ಜಾಗತಿಕ ಪರಿಸರ ನಾಶವನ್ನು ತಡೆಯುವುದಕ್ಕಿರುವ ಪರಿಹಾರವೆಂದು ನಸ್ರ್ ಬಲವಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದಾರೆ. 2014 ರಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ಉಪನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ನಸ್ರ್ ಅವರ ಮಾತಿನ ಸಾರ ಹೀಗಿತ್ತು : ‘ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ ಕೇವಲ ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಇದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ವಾಸ್ತವ. ಎಲ್ಲಾ ಸೃಷ್ಟಿಗಳು ಇಸ್ಲಾಮಿನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತದೆ’.
ಈ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಪರಿಸರದ ಬಗ್ಗೆ ಕುರ್ಆನ್ ಏನು ಹೇಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ದೇಶಗಳು ಹವಾಮಾನ ವೈಪರೀತ್ಯವನ್ನು ಯಾವ ಮನೋಭಾವದಿಂದ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ವಿವರಗಳನ್ನು ನಸ್ರ್ ತೆರೆದಿಡುತ್ತಾರೆ.
ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್ : ಪರಿಸರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯ ಕುರಿತು ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥ ಕುರ್ಆನ್ ಏನು ಹೇಳುತ್ತದೆ ?
ನಸ್ರ್ : ಪ್ರಕೃತಿಯ ಕುರಿತಾಗಿರುವ ಅನೇಕ ಸೂಕ್ತಗಳು ಕುರ್ಆನಿನಲ್ಲಿವೆ. ಸೂರ್ಯ ಹಾಗೂ ಚಂದ್ರ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನ ಮುಂದೆ ಸಾಷ್ಟಾಂಗವೆರಗುತ್ತವೆ ಎನ್ನುತ್ತದೆ ಕುರ್ಆನ್. ಅಂದರೆ, ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಇದೆ ಎಂದರ್ಥ. ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನು ಆಲಿವ್, ಖರ್ಜೂರ ಹಣ್ಣುಗಳ ಮೇಲೆ ಆಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಪರ್ವತ, ನದಿ, ನಕ್ಷತ್ರಗಳೊಂದಿಗೂ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾನೆ.
ಜಗತ್ತಿನ ಸಮಕಾಲೀನ ಮುಸ್ಲಿಂ ಚಿಂತಕರು ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ‘ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನು ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಖಲೀಫನನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಿದ್ದಾನೆ’ ಎಂಬ ಕುರ್ಆನಿನ ಒಂದು ಸೂಕ್ತವನ್ನು ಗಹನವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸೋಣ. ಖಲೀಫ ಎಂಬ ಪದದ ಅತ್ಯಂತ ಬಾಹ್ಯ ರಾಜಕೀಯ ಅರ್ಥ ‘ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ದೇಶಗಳ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ವಿವಿಧ ಅರ್ಥಗಳಲ್ಲೊಂದು. ‘ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವವನು’ ಎಂದೂ ಈ ಪದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಅರ್ಥವಿದೆ. ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನು ತನ್ನ ಸೃಷ್ಟಿಗಳ ರಕ್ಷಕನಾಗಿರುವನು. ಆದ್ದರಿಂದ ಮನುಷ್ಯನು ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನ ಖಲೀಫ ಎಂಬ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಅದು ಮನುಷ್ಯನ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ಕೆಲಸವಾದ್ದರಿಂದ ಅವನು ಸೃಷ್ಟಿಗಳ ರಕ್ಷಕನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಾಕುವ ವಿಧಾನ, ಮರಗಳನ್ನು ಕಡಿಯುವುದರ ಬಗ್ಗೆ, ನೀರನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುವ ಹಲವಾರು ಪ್ರವಾದಿ ವಚನಗಳಿವೆ. ಹಣ್ಣು ನೀಡುವ ಮರಗಳನ್ನು ಕಡಿಯುವುದು ಇಸ್ಲಾಮಿನಲ್ಲಿ ನಿಷಿದ್ಧ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರವಾದಿ ವಚನಗಳಿವೆ.
ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್ : ಇತರ ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಪರಿಸರದ ಬಗೆಗಿನ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆಯೇ? ಅಥವಾ ಇತರ ಏಕದೇವ ನಂಬಿಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಮ್ಯತೆಯಿದೆಯೇ?
ನಸ್ರ್ : ಏಕದೇವ ವಿಶ್ವಾಸಿಗಳ ಇತರ ಗ್ರಂಥಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪವಿತ್ರ ಕುರ್ಆನ್ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಜಗತ್ತಿನ ಕುರಿತು ವಿವರಿಸಿದೆ. ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾಗಿ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಂ ಹಾಗೂ ಇತರ ಧರ್ಮಗಳ ನಡುವೆ ಹಲವು ಸಾಮ್ಯತೆಗಳಿವೆ. ಎಲ್ಲಾ ಸೃಷ್ಟಿಗಳಿಗೆ ವಹ್ಯ್‌ ಅಥವಾ ದಿವ್ಯಬೋಧನೆಯನ್ನು ತಲುಪಿಸುವ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಹಾಂ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಪೈಕಿ ಇಸ್ಲಾಮಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ‘ಬರಕತ್’ ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಪ್ರಧಾನವಾದದ್ದೂ ಅಲ್ಲಾಹನು ಅವನ ಸೃಷ್ಟಿಗಳಿಗೆ ನೀಡುವ ಅನುಗ್ರಹವೂ ಆಗಿದೆ. ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಬರಕತ್ ಇದೆಯೆಂದು ಇಸ್ಲಾಮ್ ಶ್ರುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್, ಹಿಂದೂ, ಯಹೂದಿ, ತಾವೋ ತತ್ವಗಳ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಮೀಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುವ ಸಮಾನತೆ ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮದಲ್ಲೂ ಇದೆ.
ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್ : ಪರಿಸರವಾದ ಸಮಕಾಲೀನ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿದೆಯೆಂದು ಸಾಮಾನ್ಯೀಕರಿಸಲು ಹೇಗೆ ಸಾಧ್ಯ?
ನಸ್ರ್ : ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯೇತರ ದೇಶಗಳು ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ಪರಿಸರವಾದವನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ. ಕಾರಣ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು ತಮ್ಮನ್ನು ವಸಾಹತೀಕರಣಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿಸಿ ತಮ್ಮ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿ ಬಹಳ ಶ್ರೀಮಂತರಾಗಿದ್ದಾರೆಂದೂ, ಆದುದರಿಂದಲೇ ತಾವು ಪರಿಸರದ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನಹರಿಸಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯ ಇಲ್ಲವೆಂಬುದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯೇತರ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಂಬೋಣ. ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣದ ಮೂಲಕ ಶ್ರೀಮಂತರಾಗಲು ನಮಗಿರುವ ಅವಕಾಶವಾಗಿದೆ ಇದೆಂದು ಈಗ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯೇತರ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹೇಳುತ್ತಿವೆ. ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆ ಎಂದು ಅವರು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪರಿಸರ ನಾಶ ಮಾಡಿದ್ದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು. ಅದನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಕರ್ತವ್ಯ ಅವರದ್ದೇ, ಹೀಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ ಅವರ ತರ್ಕ.
ಇದು ಕೆಲವು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದಿನ ಮಾತು. ಮುಸ್ಲಿಮರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧ ಹಾಗೂ ಇತರ ಧರ್ಮಗಳವರಲ್ಲಿ ಕೂಡಾ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಮನೋಭಾವವಿತ್ತು. ಕಮ್ಯುನಿಸಂನ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಪರಿಸರ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಆಶಯವನ್ನು ಯಾರು ಕೂಡ ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. ಇದು ಬಂಡವಾಳ ಶಾಹಿಗಳ ಸಮಸ್ಯೆಯೆಂಬುದು ಕಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ದೇಶಗಳ ಊಹೆಯಾಗಿತ್ತು. ಸೋವಿಯಟ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಪತನದೊಂದಿಗೆ ಉಂಟಾದ ಭೀಕರ ಪರಿಸರ ವಿಪತ್ತುಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಅವರು ಸತ್ಯ ಮನಗಂಡರು. ಆ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾತನಾಡಲು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ.
ಹೆಚ್ಚಿನ ಇಸ್ಲಾಂ ದೇಶಗಳ ಸರ್ಕಾರದ ನೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಸರದ ಕುರಿತಾದ ಕಾಳಜಿ ಕಾಣಲಾರಂಭಿಸಿದ್ದು ಇತ್ತೀಚಿನ ವಿದ್ಯಮಾನ. ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ ಹಲವಾರು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ತಂಡಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಿರುವುದು. ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯೋದ್ಯಾನ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇರಾನ್ ಕೂಡ ಒಂದು. ಕ್ರಾಂತಿಗೂ ಮುನ್ನ ಇದು ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಸರ್ಕಾರಿ ಭಾಗೀದಾರಿಕೆ ಇರದಿದ್ದರೂ ಅಪರೂಪದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ಸಹಭಾಗಿತ್ವ ವಹಿಸುತ್ತಿತ್ತು.
ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಇಲ್ಲ. ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ಎಸೆಯುವುದು, ಮರಗಳನ್ನು ಕಡಿಯುವುದು; ಇದುವೆ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಗಂಭೀರ ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು. ಗುರುತರವಾದ ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಕ ಪರಿಜ್ಞಾನವಿಲ್ಲ.
ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್ : ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಹಾಗೂ ಇತರ ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕುರಿತು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಕೆಲವು ಮುಸ್ಲಿಂ ನಾಯಕರುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಏನೆನ್ನುತ್ತೀರಿ?
ನಸ್ರ್ : ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಮಾತನಾಡುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆಯೆಂಬುದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲ. ಸಿರಿಯಾದ ಗ್ರಾಂಡ್ ಮುಫ್ತಿ ಆಗಿದ್ದ ಶೈಖ್ ಅಹ್ಮದ್ ಕುಫ್ತಾರೊ, ಅವರ ದೇಶದಲ್ಲಿ ದುರಂತ ಸಂಭವಿಸುವ ಮುನ್ನವೇ ಅವರು ಇಹಲೋಕ ತ್ಯಜಿಸಿದರು, ಅವರು ಪರಿಸರ ಸಂಬಂಧಿ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಗಮನ ಸೆಳೆದ ವ್ಯಕ್ತಿ. ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಹಾಗೂ ಯಹೂದಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ನೇಹದಿಂದ ವರ್ತಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆರ್ಥಡಾಕ್ಸ್ ಚರ್ಚಿನ ಪರಮೋನ್ನತ ಧರ್ಮಗುರು ಬಾರ್ತೋಲೇಮರಂತೆ (ಹಸಿರು ಕುಲಸಚಿವರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದವರು) ಪ್ರಕೃತಿ ಹಾಗೂ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಅವರಿಗೆ ಬಹಳ ಆಸಕ್ತಿಯಿತ್ತು. ಇರಾನಿನ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷೆ ಮಸೂಮೆ ಹೆಬ್ಟೆಕ್ಕರ್ ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಶ್ರಮ ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಫಝ್ಲುನ್ ಖಾಲಿದರ ( UK ಯಲ್ಲಿರುವ Islamic Foundation For Ecology And Environmental Sciences ನ ಸ್ಥಾಪಕ) ರೀತಿ ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪೈಕಿ ಹಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರಿದ್ದಾರೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರದ ನಾಯಕರು ಸದ್ಯ ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗಿಲ್ಲ. ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಸರ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು, ಪ್ರಾಚಾರ್ಯರು, ವಿದ್ವಾಂಸರು, ಕೆಲವು ಇಂಜಿನಿಯರ್‌ಗಳು ಮುಂತಾದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಪರಿಸರ ಆಂದೋಲನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ಮುಂದೆ ಬರುತ್ತಿರುವುದು
ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್ : ಕಥೋಲಿಕ್ ಪಂಥದವರ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಬಲ್ಲ ಹವಾಮಾನ ವೈಪರೀತ್ಯವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಪೋಪ್ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಮುಸ್ಲಿಂ ನಾಯಕರು ಒಂದುಗೂಡಿ ಇಂತಹ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಇದೆಯೇ?
ನಸ್ರ್ : ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಯಾವುದೇ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಶ್ರೇಣಿಗಳಿಲ್ಲ. ಇಸ್ಲಾಮಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಬರಹಗಳ ಮೂಲಕವಾಗಿದೆ ಎಲ್ಲವೂ ಘಟಿಸಿರುವುದು ಮತ್ತು ಘಟಿಸುತ್ತಿರುವುದು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದರ ಕುರಿತು ಬರೆಯುತ್ತಿರುವ ಯುವ ಪೀಳಿಗೆಯಿದೆ. ಆದರೆ ಅವರು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಅಥವಾ ಇತರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಘಟಿತರಲ್ಲ.
ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್ : ಮರುಭೂಮಿಯಂತಹ ಶುಷ್ಕವಾಗಿರುವ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಜಲ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆಲ್ಲಾ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ?
ನಸ್ರ್ : ನೀರಿನ ಕುರಿತು ಪವಿತ್ರ ಕುರ್‌ಆನಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸೂಕ್ತಗಳಿವೆ. ನೀರಿನಿಂದಾಗಿದೆ ಸರ್ವ ಜೀವಜಾಲಗಳು ಬಂದಿರುವುದು. ಎಂದೆಂದಿಗೂ ಬಹಳ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ವಸ್ತುವಾಗಿದೆ ನೀರು. ನೀರಿನ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಇಸ್ಲಾಂ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಅಪ್ರತಿಮ ಸಾಧನೆಗಳಲ್ಲೊಂದಾಗಿದೆ. ಖನಾತ್ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ (ಪ್ರಾಚೀನ ನೀರು ಸರಬರಾಜು ವ್ಯವಸ್ಥೆ) ಮಣ್ಣಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀರು ಹರಿದು ಹೋಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿರುವ ಪಟ್ಟಣ ತಲುಪುವವರೆಗೂ ನೀರು ಆವಿಯಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ನಾಗರಿಕತೆ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವಿಸ್ಮಯಕರ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಮಾಡಿದೆ. ಕೊರತೆ ಇದ್ದುದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ನೀರು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಸರಕಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು.
ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಶೌಚಾಲಯಗಳಿದ್ದರೆ ವಿಶ್ವದ ನೀರಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕುಸಿಯುತ್ತದೆಯೆಂದು ದಿವಂಗತ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಇವಾನ್ ಇಲ್ಲಿಚ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ನೀರು ಬಳಸುವಾಗ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎಂಬ ಗೊಡವೆಯೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ರೀತಿಯ ಮನೋಭಾವ ಹಾಗೂ ಬಳಕೆಯ ಪದ್ಧತಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇಸ್ಲಾಂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮನಸ್ಥಿತಿಗೆ ಒಗ್ಗುವಂತದ್ದಲ್ಲ. ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬರಗಾಲವುಂಟಾದರೆ ನೀರು ಹಾಗೂ ಹುಲ್ಲಿನ ಬಗೆಗಿನ ಜನರ ಮನೋಭಾವವೇ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ನಮ್ಮಿಂದ ನೀರು ಪೋಲಾಗುವುದು ಕೂಡಾ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ.
ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್ : ಆಧುನಿಕ ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹವಾಮಾನ ವೈಪರೀತ್ಯವನ್ನು ನೋಡುವ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ಬಲವಾದ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಕಂಡು ಬರುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ನಿಮಗನಿಸುತ್ತಿದೆಯೇ?
ನಸ್ರ್ : ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪ್ರವಾಹ ಬರುವಾಗ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದವರು ಹವಾಮಾನ ವೈಪರೀತ್ಯವೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅದೇವೇಳೆ, ಪಶ್ಚಿಮದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಸಮೇತ ಹಲವಾರು ಮಂದಿ ಹವಾಮಾನ ವೈಪರೀತ್ಯವನ್ನೆ ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಇಸ್ಲಾಂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸರ್ಕಾರಗಳು ವೈಪರೀತ್ಯ ನಿರಾಕರಿಸುವವರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಅವರ ಸಹಾಯವನ್ನೂ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ದೇಶಗಳ ಆರ್ಥಿಕ ಯೋಜನೆಗೆ ಧಕ್ಕೆ ತರುವಂತಹ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳದಿರಲು ಕಾರಣವೆಂಬಂತೆ ಈ ಸಂದೇಹವನ್ನು ಅವರು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯಾದಂತಹ ತೈಲೋತ್ಪಾದಕ ದೇಶಗಳು ಖಂಡಿತ ಪರಿಸರ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತು ಚಿಂತಿಸಲು ಕೂಡ ಬಯಸಲಾರರು. ವಿಪರ್ಯಾಸವೆಂದರೆ ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯಾದಲ್ಲೂ ಮಹಿಳೆಯರು ಮುನ್ನಡೆಸುವ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಪರಿಸರ ಚಳುವಳಿ ಒಂದು ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ, ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಹಾಗೂ ಪರಿಸರ, ಮರ, ನೀರಿನ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಕುರಿತು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುವ, ಮಾತನಾಡುವ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಅನೇಕ ಮಹಿಳೆಯರು ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯಾದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ ಎಂದೆನ್ನಲು ಬರದಿದ್ದರೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ.
ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್ : ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕುರಿತು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಮಾಜ ಹಾಗೂ ಇತರ ವಿಶ್ವಾಸಿಗಳ ನಡುವೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಹಕಾರ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆಯೇ?
ನಸ್ರ್ : ಎಲ್ಲರನ್ನು ಬಾಧಿಸುವ ಪರಿಸರ ಸಂಬಂಧಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಹಾಗೂ ಯಹೂದಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಸಾಥ್‌ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಒಂದು ಗುಂಪಿನ ಮುಂದಾಳತ್ವ ವಹಿಸಿಕೊಂಡು ನಾನು ನವೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಟಿಕನ್‌ಗೆ ಹೋಗಿದ್ದೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಾಮರಸ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾರ್ಡಿನಾಲ್ (ಜಿನ್ ಲೂಯಿಸ್)ರೊಂದಿಗೆ ನಾವು ಸಭೆ ನಡೆಸಿದೆವು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆ ಇರುವ ಪರಿಸರ ಸಂಬಂಧಿ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಹಾಗೂ ಕಥೋಲಿಕರ ನಡುವೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಹಕಾರ ಸಾಧ್ಯಗೊಳಿಸುವ ವಿಚಾರ ನಾವು ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಸೈಬೀರಿಯಾದ ನದಿಯೊಂದರ ದಿಕ್ಕನ್ನೆ ಬದಲಿಸಬೇಕು ಎನ್ನುವಂಥಾ ಬದಲಾವಣೆಗಳಲ್ಲಾ ನನ್ನ ಮಾತಿನ ತಾತ್ಪರ್ಯ. ಎರಡು ಧರ್ಮಗಳಿರುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ತೀರ್ಮಾನ ಬರಬೇಕು ಎಂಬುದಾಗಿದೆ ನನ್ನ ಉದ್ದೇಶ.
ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್: ‘A Common Word’ಎಂಬ ಪ್ರಮಾಣದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರ ನೀಡಬಹುದೇ?
ನಸ್ರ್ : ಬೆನಡಿಕ್ಟ್ ಹದಿನಾರನೆಯವ ಪೋಪ್ ಆಗಿ ನಿಯೋಜಿತರಾದಾಗ ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ಅವರೊಂದು ಭಾಷಣ ಮಾಡಿದರು. ಬೈಝಾಂತಿಯನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಇಸ್ಲಾಮನ್ನು ಕೀಳು ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಟೀಕಿಸಿದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಅವರು ಮಾತನಾಡಿದರು. ಈ ವಿಚಾರ ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಲಾಹಲ ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು. ನಂತರ ನಡೆದ ಗಲಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. ಆದರೆ ಕಥೋಲಿಕರ ಯಾ ಇತರರ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡುವ ಬದಲು ಬಹಳಷ್ಟು ಜನರು ನನ್ನನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದರು. ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಹಾಗೂ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಮಾನ ನಿಲುವುಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲೋಸುಗ 138 ಮುಸ್ಲಿಂ ನಾಯಕರು ‘A Common Word’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ದಾಖಲೆ ಪತ್ರ ರಚಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಕಥೋಲಿಕ್, ಪ್ರೊಟಸ್ಟಂಟ್, ಆರ್ಥಡಾಕ್ಸ್ ಹಾಗೂ ಇತರ ಎಲ್ಲಾ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಈ ದಾಖಲೆ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು.
ಆದರೆ ಕಥೋಲಿಕರನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿ ಉಳಿದವರಿಂದ ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು. ಕೊನೆಗೆ ಕಥೋಲಿಕರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯೂ ಬಂತು. ಸಂಭಾಷಣೆ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದು ನಾವೆ. ಬಳಿಕ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಡಿನಲ್ ಗಳು, ಮೋನ್‌ಸೈನರ್‌ ಗಳು ಮತ್ತು ಬೆನಡಿಕ್ಟ್ ಪೋಪ್ ರವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಟಿಕನಿನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಭೆಗಳು ನಡೆಯಿತು. ನಾನು ಮುಸ್ಲಿಮರ ಪರವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದೆ. ಬಳಿಕ ಪೋಪ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಪೋಪ್ ಆಗಿ ನಿಯೋಜಿತರಾದಾಗ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದರು. ಕಳೆದ ನವೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ನಾವು ಮತ್ತೆ ರೋಮಿಗೆ ಹೋದೆವು. ಮುಸ್ಲಿಮರ ನಿಯೋಗವನ್ನು ಎರಡನೇ ಬಾರಿ ನಾನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದೆನು. ಕಥೋಲಿಕ್ ನಿಯೋಗವನ್ನು ಕಾರ್ಡಿನಾಲ್ ತೌರಾನ್ ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು. ನಾವು ವಿವಿಧ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತು ಚರ್ಚೆ ನಡೆಸಿದೆವು. ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು ಈ ಬಾರಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಚರ್ಚೆಗಳಲ್ಲೊಂದು.
ಎಲಿಜಬೆತ್ ಈವ್ಸ್ : ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನದ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ನೀವು ಬಳಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ತತ್ವವಿಜ್ಞಾನದತ್ತ ಶ್ರದ್ಧೆ ಹೊರಳಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಈ ರೀತಿಯ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಪ್ರೇರಣೆ ?
ನಸ್ರ್ : ನಾನು ಅಮೇರಿಕದ ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಗಣಿತ ಹಾಗೂ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಮುಂದಿದ್ದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾನು ಎಂಐಟಿಗೆ ಹೋದೆ. ಎಲ್ಲರೂ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಹೇಳಿದರು. ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವಾಗ ವಾಸ್ತವದ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು (ಕನಿಷ್ಠ ದೈಹಿಕ ವಾಸ್ತವವನ್ನಾದರೂ) ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ವಸ್ತುವಿನ ಸ್ವರೂಪದೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಅದು ಗಣಿತದ ರಚನೆಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದೆಂದು ನಾನು ಶೀಘ್ರವೆ ಅರಿತುಕೊಂಡೆ. ಸತ್ಯ ತಿಳಿದ ತಕ್ಷಣ ಅದನ್ನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿ ವಿಜ್ಞಾನದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿದೆ. ನಂತರ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯ ಕುರಿತು ನಾನು ಅನ್ವೇಷಣೆ ನಡೆಸಲಾರಂಭಿಸಿದೆ. ವಿಜ್ಞಾನದ ಆಧುನಿಕ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಅರ್ಥವಿಲ್ಲ. ಇದು ಈಗ ಚಲಾವಣೆ ಇಲ್ಲದ ವಿಭಾಗ. ಇದು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ತಾತ್ವಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು. ಎಂಐಟಿ ಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವುದರ ನಡುವೆ ನಾನು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಪೌರಾತ್ಯ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಹಾಗೂ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆಯ ಕುರಿತು ಓದುತ್ತಿದ್ದೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞನಾಗುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಹಾಗೂ ವಿಜ್ಞಾನ, ಇತಿಹಾಸ ಅಧ್ಯಯನದೆಡೆಗೆ ಹೊರಳಿದೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಯಾಕೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದೆಯೆಂದು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದೆ.
ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮ್ ಇತ್ತೆಂದು ನಂಬಲು ಕೆಲವರಿಗೆ ಈಗ ಯಾಕೋ ಒಂಥರಾ ಹಿಂಜರಿಕೆ. ನಮ್ಮನ್ನು ನಂಬುವಂತೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆಯೇ ಎಂಬ ಸಂದೇಹ. 13ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಾಶವಾದ ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ಯಾವುದೇ ಕುರುಹುಗಳು ಉಳಿದಿಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಅದು ಎಲ್ಲಿದೆ ಅಥವಾ ಅದು ಹೇಗಿತ್ತು ಎಂದು ನಮಗೆ ಖಚಿತವಾಗಿ ಹೇಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಅಕಾಡೆಮಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸುವರ್ಣ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಬಗ್ದಾದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶಕ್ತಿ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಶೂನ್ಯದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಈಗಿನ ಆಧುನಿಕ ಅರಬಿಕ್ ಅಂಕಿಗಳ ವರೆಗಿನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಜನ್ಮಸ್ಥಾನವವೂ ಆಗಿತ್ತು. 8 ನೇ ಶತಮಾನದ ಖಲೀಫಾ ಹಾರೂನ್ ಅಲ್-ರಶೀದ್ ಅವರ ಖಾಸಗಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ನಂತರ ಸುಮಾರು 30 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಕಾಡೆಮಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮ್ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನು ಬಾಗ್ದಾದ್ ಕಡೆಗೆ ಸೆಳೆದಿರುವ ಹಾಗೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಬಗ್ದಾದಿನ ಬೌದ್ಧಿಕ ಕುತೂಹಲ ಮತ್ತು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಈ ಸೆಳೆತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದವು(ಮುಸ್ಲಿಂ, ಯಹೂದಿ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶವಿತ್ತು).
ಗಣಿತ, ಖಗೋಳವಿಜ್ಞಾನ, ವೈದ್ಯಕೀಯ, ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ, ಭೂವಿಜ್ಞಾನ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಕಲೆಗಳು – ಜೊತೆಗೆ ರಸವಿದ್ಯೆ ಮತ್ತು ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯದಂತಹ ಕೆಲವು ನಂಬಲು ಬಾರದ ಶಿಸ್ತುಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಮಾನವಿಕ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ಅಪ್ರತಿಮ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮ್ ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಇದು ಇಂದಿನ ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾರಿಸಿನ ಬಿಬ್ಲಿಯೋಥಿಕ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ನ ಗಾತ್ರಕ್ಕೆ ಸರಿಸಾಟಿಯಾಗಬಲ್ಲದು!. 1258 ರಲ್ಲಿ ಮಂಗೋಲಿಯನ್ನರು ಬಗ್ದಾದಿಗೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದಾಗ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮ್ ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು(ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಅನೇಕ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಟೈಗ್ರಿಸ್ ನದಿಗೆ ಎಸೆದುದರಿಂದ, ಅದರ ನೀರು ಶಾಯಿಯ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿತು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ), ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳು ಪ್ರಬಲವಾದ, ಅಮೂರ್ತ ಗಣಿತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದವು. ನಂತರ ಅದನ್ನು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ, ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಇಡೀ ಪ್ರಪಂಚವೇ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡವು . ಸರ್ರೆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಜಿಮ್ ಅಲ್-ಖಲೀಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ: “ನಮಗೆ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮ್ ಅನ್ನು ಎಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಯಾವಾಗ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಎಂಬುದರ ನಿಖರವಾದ ವಿವರಗಳಲ್ಲ ಮುಖ್ಯ, ಬದಲಾಗಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಚಾರಗಳ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವು ಹೇಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದೆ ಎಂಬುದು ಹೆಚ್ಚು ಕುತೂಹಲಕಾರಿಯಾಗಿದೆ”.
ಫಿಬೊನಾಚಿ
ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮಿನ ಗಣಿತದ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಪರಾಂಬರಿಸಲು ಭವಿಷ್ಯದ ಕಡೆಗೆ ಕಾಲದ ಮೂಲಕ ಹಿಂಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಿದೆ. ಇಟಾಲಿಯನ್ ನವೋದಯವು ಪರಾಕಾಷ್ಠೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ, ಒಂದು ಹೆಸರು ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಗಣಿತಕ್ಕೆ ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು; ಅದುವೇ ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಡಾ ಪಿಸಾ, ಮರಣೋತ್ತರವಾಗಿ ಅವರು ಫಿಬೊನಾಚಿ ಎಂದು ಜನಜನಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 1170 ರಲ್ಲಿ ಪಿಸಾದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಈ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಗಣಿತಜ್ಞ ಬುಗಿಯಾದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು , ಇದು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಾರ್ಬರಿ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲಿ (ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ) ಇರುವ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಕೀರ್ಣ. ಇವರು ತನ್ನ 20ನೇ ಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಪ್ರಾಚ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು, ಅಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಭಾರತದಿಂದ ಪರ್ಷಿಯಾದ ಮೂಲಕ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಬಂದ ವಿಚಾರಗಳಿಂದ ಆಕರ್ಷಿತರಾದರು. ಅವರು ಇಟಲಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದಾಗ, ಫಿಬೊನಾಚಿ ಹಿಂದೂ-ಅರೇಬಿಕ್ ಸಂಖ್ಯಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಲೈಬರ್ ಅಬ್ಬಾಚಿಯನ್ನು (liber abbaci) ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. 1202 ರಲ್ಲಿ ಲೈಬರ್ ಅಬ್ಬಾಚಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ಹಿಂದೂ-ಅರೇಬಿಕ್ ಅಂಕಿಗಳು ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳಿಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು; ಯುರೋಪಿಯನ್ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇನ್ನೂ ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳಿಗೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿದ್ದರು, ಇದರಿಂದ ಗುಣಾಕಾರ ಮತ್ತು ಭಾಗಕಾರ ಅತ್ಯಂತ ತೊಡಕಿನ ವಿಷಯ ವಾಗಿತ್ತು (LVII ನಿಂದ MXCI ಯನ್ನು ಗುಣಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ!). ಫಿಬೊನಾಚಿಯ ಪುಸ್ತಕವು ಅಂಕಗಣಿತದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಂಕಿಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿತು – ಲಾಭಾಂಶ, ಹಣ ಬದಲಾವಣೆ, ತೂಕ ಪರಿವರ್ತನೆ, ವಿನಿಮಯ ಮತ್ತು ಬಡ್ಡಿ ಯಂತಹ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸಬಹುದಾದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ”ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಕಲೆ, ಅದರ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಣ್ಮೆಗಳನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸುವವರು ಕೈ ಬೆರಳುಗಳೊಂದಿಗೆ ಲೆಕ್ಕ ಮಾಡಲು ತಿಳಿದಿರಬೇಕು” ಎಂದು ಫಿಬೊನಾಚಿ ತನ್ನ ವಿಶ್ವಕೋಶದ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮಕ್ಕಳು ಈಗ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಿಯುವ ಅಂಕೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾ “ಈ ಒಂಬತ್ತು ಅಂಕಿಗಳು ಮತ್ತು ಝೆಫಿರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ 0 ಚಿಹ್ನೆಯೊಂದಿಗೆ, ಯಾವುದೇ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನಾಗಲಿ ಬರೆಯಬೇಕಿದೆ” ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಗಣಿತವು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಬಳಸಬಹುದಾದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾಗತೊಡಗಿತು. ಗಣಿತಜ್ಞನಾಗಿ ಫಿಬೊನಾಚಿಯ ಮಹಾನ್ ಪ್ರತಿಭೆ ಅವನ ಸೃಜನಶೀಲತೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ತಿಳಿದಿರುವ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಸೂತ್ರಗಳು,ಅವುಗಳ ದಶಮಾಂಶ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಬೀಜಗಣಿತ ಮುಂತಾದವುಗಳ ಅನುಕೂಲತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅವನಿಗಿದ್ದ ಆಳವಾದ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಕೂಡಾ ಬಹಳ ಮೆಚ್ಚುವಂತದ್ದಾಗಿತ್ತು. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ‘ಲೈಬರ್ ಅಬ್ಬಾಚಿ’ಯಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ 9 ನೇ ಶತಮಾನದ ಗಣಿತಜ್ಞ ಅಲ್-ಖವಾರಿಜ್ಮಿಯ ಅಲ್ಗೊರಿಥಮನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಲಾಗಿದೆ . ಅವರ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಗ್ರಂಥವು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಚತುರ್ಭುಜದ ಸಮೀಕರಣಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿತು. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ನಡೆಸಿದ ಕಂಡುಹಿಡಿತಗಳ ಕಾರಣ, ಅಲ್-ಖವಾರಿಜ್ಮಿಯನ್ನು ಬೀಜಗಣಿತದ ಪಿತಾಮಹ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ ಜಿಬ್ರ ( ಬೀಜಗಣಿತ ) ವು ಅರೇಬಿಕ್ ಪದವಾದ ಅಲ್ ಜಬ್ರ್ ( ಮುರಿದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಪುನಃ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದು) ಎಂಬ ಪದದಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ಮತ್ತು 821 ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ ಖವಾರಿಜ್ಮಿಯನ್ನು ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞನಾಗಿ ಮತ್ತು ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮಿನ ಮುಖ್ಯ ಗ್ರಂಥಪಾಲಕನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ”ಅಲ್-ಖವಾರಿಜ್ಮಿಯ ಗ್ರಂಥವು ಮುಸ್ಲಿಂ ಜಗತ್ತಿಗೆ ದಶಮಾಂಶ ಸಂಖ್ಯೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು ”ಎಂದು ಅಲ್-ಖಲೀಲಿ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. “ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಡಾ ಪಿಸಾ ಅವರಂತಹ ಇತರರು ಇದನ್ನು ಯುರೋಪಿನಾದ್ಯಂತ ರವಾನಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು”.
ಆಧುನಿಕ ಗಣಿತದ ಮೇಲೆ ಫಿಬೊನಾಚಿಯ ಪರಿವರ್ತಕ ಪ್ರಭಾವವು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಅಲ್-ಖವಾರಿಜ್ಮಿಗೆ ಸೇರಬೇಕು. ಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕು ಶತಮಾನಗಳ ಅಂತರ ಇರುವ ಇಬ್ಬರು ಪುರುಷರ ಮಧ್ಯೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರಂಥಾಲಯ ಅನುಸಂಧಾನ ಮಾಡಿಸಿತು. ಮಧ್ಯಯುಗದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗಣಿತಜ್ಞನೊಬ್ಬ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸುವರ್ಣ ಯುಗದ ಅಪ್ರತಿಮ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಕೂತು ಕ್ರಾಂತಿ ಸಾಧಿಸಿದ ಮುಂಚೂಣಿ ಚಿಂತಕನ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿದರು. ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮ್ ಬಗ್ಗೆ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ತಿಳಿದಿರುವ ಕಾರಣ, ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಸಾಂದರ್ಭಿಕವಾಗಿ ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಚೋದಿ ಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ಅಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಈ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮನ್ನು ಮಿಥ್ ಆಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಹಾಗಿದೆ. “ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮ್ ಅನೇಕರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಭವ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕೆಲವರು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ” ಎಂದು ಅಲ್-ಖಲೀಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. “ಆದರೆ ಅಲ್-ಖವಾರಿಜ್ಮಿಯಂಥಾ ಪುರುಷರ ಗಣಿತ, ಖಗೋಳವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಭೂವಿಜ್ಞಾನದೊಂದಿಗಿನ ಒಡನಾಟವು, ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮ್ ನಿಜವಾದ ಅಕಾಡೆಮಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾದದ್ದೇ ಹೊರತು ಅನುವಾದಿತ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಭಂಡಾರವಲ್ಲ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ನನಗೆ ಬಲವಾದ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ”. ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಭಾಷಾಂತರಕಾರರು ತಮ್ಮ ಕೆಲಸವನ್ನು ಓದುವ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಯತ್ನ ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು. “ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಡಮ್ ಮೂಲತಃ ತುಂಬಾ ಮಹತ್ವವುಳ್ಳದ್ದು. ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ಅಲ್ಲಿನ ಅನುವಾದಗಳ ಮೂಲಕ ಅಂದರೆ ಗ್ರೀಕ್ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯಭಾಷೆಗೆ ಭಾಷಾಂತರಿಸಿದ ಅರೇಬಿಕ್ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅನುವಾದಗಳಿಂದ ನಾವು ನಮ್ಮ ಗಣಿತದ ತಿಳುವಳಿಕೆಯ ತಳಪಾಯವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ್ದೇವೆ” ಎಂದು ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಓಪನ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯ ಗಣಿತ ಇತಿಹಾಸದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಜೂನ್ ಬ್ಯಾರೊ-ಗ್ರೀನ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ಅರಮನೆ ಗ್ರಂಥಾಲಯವು ಹೇಗೆ ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಿಂದ ಬಂದ ಸಂಖ್ಯಾತ್ಮಕ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಕಿಟಕಿಯಾಗಿತ್ತೋ ಅದೇ ರೀತಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ನವೀಕರಣಗಳ ಕೇಂದ್ರ ಕೂಡಾ ಆಗಿತ್ತು. ನಮ್ಮ ದಶಮಾಂಶ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ, ನಾವು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್ ಮಾಡುವ ಬೈನರಿ ಸಂಖ್ಯಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ, ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳ, ಪ್ರಾಚೀನ ಮೆಸೊಪೊಟೇಮಿಯನ್ನರು ಬಳಸಿದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ಮುನ್ನ ಜನರು ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲು ಟ್ಯಾಲಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ನಮಗೆ ಅಚಿಂತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನವಾಗಿ ಕಂಡರೂ , ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಖ್ಯಾತ್ಮಕ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳು ನಮಗೆ ರಚನೆ, ಸಂಬಂಧಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂದರ್ಭಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಕಲಿಸಿಕೊಡಬಲ್ಲುದು. ಸ್ಥಾನದ ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ಅಮೂರ್ತತೆಯ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಅವರು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ಇದು ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ನಮಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. “ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಖ್ಯಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ನಿಜವಾದ ಮೌಲ್ಯವಿದೆ ಹಾಗೂ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಏಕೈಕ ಮಾರ್ಗವಲ್ಲ” ಎಂದು ಅವು ನಮಗೆ ತೋರಿಸಿಕೊಡುತ್ತವೆ”. ಎಂದು ಬ್ಯಾರೊ-ಗ್ರೀನ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಒಬ್ಬ ಪ್ರಾಚೀನ ವ್ಯಾಪಾರಿ “ಎರಡು ಕುರಿ” ಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಬಯಸಿದಾಗ, ಅವನು ಎರಡು ಕುರಿಗಳ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿನ ಹಲಗೆಯಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತುತ್ತಾನೆ. ಅವನು “20 ಕುರಿಗಳು” ಎಂದು ಬರೆಯಲು ಬಯಸಿದರೆ ಅದು ನಡೆಯದು. ಚಿಹ್ನೆ -ಮೌಲ್ಯ ಸಂಕೇತವು ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ನಿಜವಾದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಎರಡು ಕುರಿಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚಿಹ್ನೆ-ಮೌಲ್ಯದ ಸಂಕೇತಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಉಳಿಕೆಯಾದ ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳು, ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಂಕೆಗಳ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸುವ ಅಲ್-ಖವಾರಿಜ್ಮಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ನಂತರವೂ ನೆಲೆ ನಿಂತಿತು. ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸ್ಮಾರಕಗಳಂತೆ, ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳು ಅವುಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಮೀರಿ ಜೀವಿಸಿದವು. ಇದು ಕಾಕತಾಳೀಯವೋ, ಭಾವನಾತ್ಮಕವೊ ಅಥವಾ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವೋ ಎಂದು ಯಾರೂ ಖಚಿತವಾಗಿ ಹೇಳಲಾರರು. ಈ ವರ್ಷ ಫಿಬೊನಾಚಿ ಹುಟ್ಟಿದ 850 ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವ. ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳ ಪ್ರಯೋಗವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲು ಒತ್ತಾಯ ಮಾಡುವ ಕ್ಷಣಗಳೂ ಆಗಿರಬಹುದು. ಲಂಡನ್ ನ ಶಾಲಾ ತರಗತಿ ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಟೈಮ್ ಪೀಸ್ ಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಓದಬಲ್ಲ ಡಿಜಿಟಲ್ ಗಡಿಯಾರಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಅನಲಾಗ್ ಸಮಯವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಹೇಳಲು ಬರದು. ವಿಶ್ವದ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಸರ್ಕಾರಗಳು ಅವುಗಳನ್ನು ರಸ್ತೆ ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತ ದಾಖಲೆಗಳಿಂದ ಕೈಬಿಟ್ಟರೆ, ಹಾಲಿವುಡ್ ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳನ್ನು ಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ನಿಲ್ಲಿಸಿದೆ. ಸೂಪರ್ಬೌಲ್ ತನ್ನ 50 ನೇ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ಗೊಂದಲಕ್ಕೂಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಆತಂಕ ಪಟ್ಟು ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳನ್ನು ಕೈ ಬಿಟ್ಟಿದೆ. ಆದರೆ ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳಿಂದ ದೂರಸರಿಯುತ್ತಿರುವ ಜಾಗತಿಕ ಬದಲಾವಣೆಯು ಜೀವನದ ಇತರ ಮಜಲುಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಸು ಹೊಕ್ಕಾಗುತ್ತಿರುವ ಗಣಿತ ನಿರಕ್ಷರತೆಯ ಕಡೆಗೆ ಬೊಟ್ಟು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಬಹುಶಃ ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯವಾದುದು, ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳ ಇಲ್ಲವಾಗುವಿಕೆ ಗಣಿತದ ಬಗೆಗಿನ ಯಾವುದೇ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
”ನಾವು ಯಾರ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳಬೇಕು , ಯಾರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ನಾವು ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತಗೊಳಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾವ ರೀತಿಯ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ನಾವು ಔಪಚಾರಿಕ ಕಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿ ಅಮರಗೊಳಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ನಮ್ಮ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಪರಂಪರೆಯಿಂದ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ” ಎಂದು ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಂಪಾದಕ ಮತ್ತು ಡೆವಲಪರ್ ಲೂಸಿ ರೈಕ್ರಾಫ್ಟ್-ಸ್ಮಿತ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಮಾಜಿ ಗಣಿತ ಶಿಕ್ಷಕಿ , ರೈಕ್ರಾಫ್ಟ್-ಸ್ಮಿತ್ ಈಗ ಗಣಿತ ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪ್ರಮುಖ ಧ್ವನಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತದ ಪಠ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ವೇಲ್ಸ್, ಸ್ಕಾಟ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಐರ್ಲೆಂಡ್ ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕಲಿಕಾ ಲಕ್ಷ್ಯಗಳ ಪೈಕಿ ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಳಿಸಿಲ್ಲ. ಅಮೇರಿಕಾ ಕೂಡಾ ಇದರ ಕಲಿಕೆ ಗುಣಮಟ್ಟತೆಯ ಅಗತ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ನೂರರ ವರೆಗಿನ ರೋಮನ್ ಅಂಕಿಗಳನ್ನು ಓದಲು ಸಮರ್ಥರಾಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಹಲವರಿಗೆ MMXX ಎಂಬ ಪದದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾದದ್ದೇನೂ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. (MMXX ಅಂದರೆ 2020 ). ಫಿಬೊನಾಚಿಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ನೋಡಿ ನಮಗೆ ಫಿಬೋನಾಚಿಗೆ ಮಂಕಾದ ಮನ್ನಣೆ ಕೊಡಬಹುದು. ಒಂದರಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡು ನಂತರ ಹಿಂದಿನ ಎರಡು ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಮೊತ್ತ ಬರುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪುನರಾವರ್ತನೆಗೊಳ್ಳುವ ಸಂಖ್ಯಾ ಪ್ರಗತಿಯೇ ಫಿಬೋನಚಿಯ ಮಾದರಿ. ಫಿಬೊನಾಚಿಯ ಮಾದರಿ ನಿಸ್ಸಂಶಯವಾಗಿಯೂ ಗಮನಾರ್ಹ. ಇದು ಚಿಪ್ಪಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಸ್ಯದ ಬಳ್ಳಿಯ ಕುಡಿಗಳು, ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ ಹೂವಿನ ತಲೆಯ ಸುರುಳಿಗಳು, ಪೈನ್ ಕೋನ್ ಗಳು,ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೊಂಬುಗಳು ಮತ್ತು ಮರದ ರೆಂಬೆಯ ಮೇಲೆ ಎಲೆಗಳ ಮತ್ತು ಮೊಗ್ಗುಗಳ ಜೋಡಣೆ, ಹಾಗೆಯೇ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ (ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸೀಕ್ವೆನ್ಸಿಂಗ್ ) ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುವ ಆವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರ ಮಾದರಿಗಳು ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲೂ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ. ಸಾಹಿತ್ಯ, ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ದೃಶ್ಯ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ,ಹಾಡಿನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಥವಾ ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರಾ ಸ್ಕೋರ್ಗಳಲ್ಲಿ,ಪಲ್ಲವಿಗಳಲ್ಲಿ, ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿಯೂ ತನ್ನ ಛಾಪು ಮೂಡಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಡಾ ಪಿಸಾ ಅವರ ಜ್ವಲಂತವಾದ ಗಣಿತದ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಕಥೆಯು ಸುಮಾರು ಒಂದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅರಮನೆಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತಿದ್ದು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕ್ರೈಸ್ತಪ್ರಪಂಚದ ಬಹುಪಾಲು ಬೌದ್ಧಿಕ ಕತ್ತಲಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತ್ತು. ಇದು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ಯುರೋಕೇಂದ್ರಿತ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಕಳಚಿ , ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಪ್ರಪಂಚದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಾಧನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುವ ಮತ್ತು ಬಹಳ ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ಬಂದ ಸಂಖ್ಯಾತ್ಮಕ ಸಂಪತ್ತಿನ ನಿರಂತರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗಾಗಿ ವಾದಿಸುವ ಕಥೆಯಾಗಿದೆ.
ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಪರಂಪರೆ ಗಳೆರಡೂ ಕೂಡಾ ಉದಾರ ಕಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಮಾನ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಆದರೆ ಮುಸಲ್ಮಾನರು ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ಕೊಡಲು ಆರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಉದಾರ ಕಲೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ನೇಪಥ್ಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಿತು. ವ್ಯಾಕರಣದ ಕಲಿಕೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ತರ್ಕವಿಜ್ಞಾನ ತನ್ನ ಕಳೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು . ತತ್ವವಿಜ್ಞಾನ, ದೇವವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ಪಳಗಲು ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಎಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ತಿಳಿಯಲಾಗಿದ್ದ ತರ್ಕ ವಿಜ್ಞಾನ ವನ್ನು ಕೈ ಬಿಟ್ಟದ್ದೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ರೆಟರಿಕ್ ಕಲಿಕೆ ಉನ್ನತ ಹಂತಗಳ ಪಠ್ಯ ಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಆದರೆ ಕ್ವಾಡ್ರಿವಿಯಂ ಎಂಬ ದೈಶಿಕ ಕಲೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಮೆಲ್ಲನೆ ಹಿಂಜರಿದು ಕೊನೆಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಮಾಯವಾಯಿತು.
ಇಬ್ನು ಖಲ್ದೂನ್ ಗುರುತಿಸಿರುವ ಈ ಶಿಥಿಲೀಕರಣ ಉಂಟಾದದ್ದು ಹೇಗೆ ಎನ್ನುವುದು ಮಾತ್ರ ವ್ಯಕ್ತವಲ್ಲ. ಆದರೆ ಜಾರ್ಜ್ ಮಕ್ದಿಸಿ ತಮ್ಮ Rise of Colleges: Institutions of Learning in Islam and the West ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಈ ಕುರಿತು ಆಸಕ್ತಿಕರ ಸಿದ್ಧಾಂತವೊಂದನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ರೈಸ್ತ ತತ್ವ ಚಿಂತಕರ (christian scholastics) ಬಹುತೇಕ ಜ್ಞಾನ ಅನ್ವೇಷಣ ವಿಧಾನಗಳು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ್ದು ಆ ಕಾಲದ ಚಲನಶೀಲ ಮುಸ್ಲಿಂ ತತ್ವ ಚಿಂತಕ ರೊಂದಿಗೆ ಅವರಿಗೆ ಉಂಟಾದ ನೇರ ಸಂಪರ್ಕದ ಫಲಶೃತಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಮಕ್ದಿಸಿ ಮೊದಲು ಧ್ವನಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ. ತರುವಾಯ “ಮಧ್ಯ ಯುಗಾನಂತರ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಹಿಂದುಳಿದು ಕ್ರೈಸ್ತರು ಬೆಳೆಯಲು ಕಾರಣವೇನು” ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಎತ್ತುತ್ತಾರೆ.
” ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಕಾರಣಗಳು ತುಂಬಾ ಇದೆ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣ ಕೂಡಾ ಆಗಿದೆ. ನನ್ನ ಅರಿವಿನ ಪ್ರಕಾರ ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಅಂಶ ಈಯೆರಡು ನಾಗರಿಕತೆಗಳು ಆಸ್ತಿಗಳ ಶಾಶ್ವತತೆಗೆ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಾಗಿವೆ. ವಕ್ಫ್ ಅಥವಾ ಚಾರಿಟೇಬಲ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾತ್ರವಾಗಿತ್ತು ಇಸ್ಲಾಮಿನಲ್ಲಿದ್ದದ್ದು. ಆದರೆ ಕ್ರೈಸ್ತ ನಾಗರಿಕತೆ ಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಡುವಾಗ ಎರಡು ರೀತಿಯ ಶಾಶ್ವತತೆಯ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತ್ತು. ಚಾರಿಟೇಬಲ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ಲಾಭ ದ್ವಿಗುಣಗೊಳಿಸುವ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್ ಅಥವಾ ನಿಗಮ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕೂಡಾ ಇತ್ತು. ಚಾರಿಟೇಬಲ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಕೂಡಾ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಹರಳುಗೊಳಿಸಿತ್ತು. ಶಾಶ್ವತತೆಯ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ನಿಶ್ಚಲವಾಗಿತ್ತು. ಅದೇ ವೇಳೆ ಕ್ರೈಸ್ತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಚಲನಶೀಲವಾಗಿತ್ತು. ಅನಾಧೀನ ಸೊತ್ತುಗಳ ನಿರ್ಜೀವ ಕರಗಳ ಬಿಗಿಹಿಡಿತದಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಂ ನರಳಬೇಕಾಯಿತು. ಅತ್ತ ಕ್ರೈಸ್ತ ಜಗತ್ತು ವಕ್ಫ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಇಂಥ ಶಾಶ್ವತ ಸೊತ್ತುಗಳನ್ನು ನಿಗಮಿತಗೊಳಿಸಿ ಅದನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಚುರುಕುಗೊಳಿಸಿತು. ಈಯೆರಡು ನಾಗರಿಕತೆಗಳ ಸಮಾನಾಂತರ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗಬೇಧ ಉಂಟಾದದ್ದು ಹದಿಮೂರನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಾಗಿತ್ತು. ಕ್ರೈಸ್ತ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್ ಗಳ ಬೃಹತ್ ಬೆಳವಣಿಗೆ ನಡೆದ ವರ್ಷವದು.”
ಮುಫ್ತಿ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿ ತನ್ನ ಸುಪರ್ದಿಗೆ ತಂದ ಸರ್ಕಾರದ ನಡೆ ಕೂಡಾ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಧಾನ ಕಾರಣ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಮಕ್ದಿಸಿ. ಮುಫ್ತಿಗಳು ಕಾನೂನು ಸಲಹೆ ಕೊಡುವ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಲಹೆಗಾರರ (jurisconsult) ಹಾಗೆ. ಹದಿಮೂರನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಡಳಿತದ ಧೋರಣೆ ಬದಲಾಗುವ ಮೊದಲು ವಕೀಲರು ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗಿದ್ದರು. ಕಕ್ಷಿದಾರರಿಂದ ಯಾ ಉಸ್ತುವಾರಿಗಳಿಂದ ಅವರು ಸಂಬಳ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.
ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಮಕ್ದಿಸಿ ಕೆಳಗಿನ ನಿಗಮನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ:
“ಧರ್ಮದಲ್ಲಿನ ತತ್ವಚಿಂತನಾಧಾರಿತ ವಿಧಾನ (scholastic method) ಬಲಹೀನವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಕಡತದ ಅಭ್ಯಾಸವಾಗಿ ಸೀಮಿತಗೊಂಡಿತು. ಕ್ರಮೇಣ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿನ ಚಲನಶೀಲ ಅಂಶವಾಗಿದ್ದ ಸದ್ರಿ ವಿಧಾನ ಕಣ್ಮರೆಯಾಯಿತು.
ಈ ವಿಧಾನ ತನ್ನ ನೈಜ ತವರೂರಲ್ಲಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿ ಹಲವು ವರ್ಷ ಕಳೆದ ನಂತರವೂ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಜೀವಂತಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಚಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಹದಿನೈದನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪುನರುದಯ ಕೂಡಾ ಪಶ್ಚಿಮದ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಈ ವಾಗ್ವಾದದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅಮೇರಿಕನ್ ಕ್ರಾಂತಿ ನಡೆದು ವರುಷಗಳು ದಾಟಿದ ನಂತರವೂ ಈ ವಿಧಾನ ಅಲ್ಲಿನ ಕಾಲೇಜು-ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ ‘ಕೊಳ್ಳು’ವವರಾಗಿದ್ದ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ ‘ಕೊಡು’ವವರಾಗಿ ಬೆಳೆದರು. ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಅಂಶಗಳು ತುಂಬಿ ನಿಂತಿದ್ದ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು ಪಡೆದದ್ದು ಇಸ್ಲಾಮಿನಿಂದ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಮರೆತೇ ಬಿಟ್ಟಿರುವ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು ‘ಕೊಡು’ವವರಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಆದುದರಿಂದಲೇ ಭೂತ ಮತ್ತು ವರ್ತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಭೇಟಿ ಮಾಡಿರುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಪರಸ್ಪರ ವರ್ತಿಸಿದೆ, ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಕೂಡಾ ನಡೆಸಿದೆ. ಪರಸ್ಪರ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮತ್ತು ಸದ್ಭಾವನೆ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಇದು ನಡೆದಿದ್ದು ಇದೇ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಭವಿಷ್ಯದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಕಡೆಗೂ ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿ ಆಗುವಂತೆ ಮುಂದುವರಿಯುವುದು ಉತ್ತಮ.”
ಏಥೆನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಜೆರುಸಲೇಮ್ ನಡುವಿನ ಆಸಾಧಾರಣವಾದ ಸಮಾಗಮ ಎಂಬಂತೆ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು ಹೊಸತರಲ್ಲಿ ದಿವ್ಯಬೋಧನೆ ಮತ್ತು ಬುದ್ಧಿಯ ನಡುವೆ ಬೆಸುಗೆ ಸಾಧಿಸಿದರು. ಉತ್ಕ್ರಷ್ಟವಾದ ಕಲೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ತತ್ವಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿರುವ ಶ್ರೀಮಂತ ಕ್ಯಾಥಲಿಕ್ ಬೌದ್ಧಿಕ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ನಮಗಿದನ್ನು ನಿಚ್ಚಳವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆಗಸ್ಟೈನ್ ರಚಿಸಿದ On Christian Doctrine ದಿವ್ಯವಚನಗಳನ್ನು ಚಲನಶೀಲಗೊಳಿಸುವ ಆಳವಾದ ಭಾಷಾಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು. ಅಭಿಜ್ಞ ಅಲಂಕಾರ ಶಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರವೀಣರಾದ ಆಗಸ್ಟೈನ್ ಬರೆಹದ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಮಾತಿನ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿನ ದ್ವಂದ್ವಾರ್ಥತೆ ಮತ್ತು ವಿಚಿತ್ರತೆ ಗಳನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರಿತಿದ್ದರು. ಪ್ಲೇಟೊರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ಮಹತ್ವ ಅವರು ಮನಗಂಡಿದ್ದರು. ಮುಕ್ತ ಇಚ್ಛೆ (free will), ನೀತಿ ಮತ್ತು ನಿಸರ್ಗ ಸಂಬಂಧಿಯಾದ ಕೆಡುಕುಗಳು, ಸರ್ಕಾರಗಳ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಮುಂತಾದ ಚಿರಕಾಲದ ತಾತ್ವಿಕ ಒಗಟುಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಅತಿಭೌತಶಾಸ್ತ್ರೀಯ(metaphysical) ಅನ್ವೇಷಣೆಯ ಅಗತ್ಯತೆಯನ್ನು ಆಗಸ್ಟೈನ್ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಅರಿಸ್ಟಾಟಲರ ಚಿಂತನೆಯ ಮತ್ತು ವರ್ಗೀಕರಣದ ವಿಧಾನಗಳ ಆಳ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ಸಹಜವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ತತ್ವಚಿಂತನೆ ಬಹಳ ಮೌಲ್ಯಯುತ ಎನ್ನುವ ವಿಚಾರವನ್ನು ತನ್ನ ಪೂರ್ವಿಕ ಗಝ್ಝಾಲಿಯವರ ಹಾಗೆ ಅಕ್ವಿನಾಸ್ ಕೂಡಾ ಗುರುತಿಸಿದ್ದರು. ಆದುದರಿಂದಲೇ, ವ್ಯತ್ಯಾಸ ತಿಳಿಯುವುದನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುವ ದೇವಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ತತ್ವಚಿಂತಕರ (scholastic philosophers) ಒಲವಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಗ್ರೀಕ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ದೇವರು ಮತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿಗಳ ನಡುವಿನ ನಿಖರವಾದ ಭಿನ್ನತೆಯ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಸಾಧ್ಯಗೊಳಿಸಿತು. ಇಂತಹಾ ಗುಣಾತ್ಮಕ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ಗಣಿತದ ಮೂಲಕ ನಿಷ್ಕೃಷ್ಟತೆ ಪಡೆಯುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಬೇಕು.
ಮುಸ್ಲಿಂ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಏಥೆನ್ಸ್ ಗೆ ಹಿನ್ನಡೆ ಉಂಟಾಯಿತು. ಕಟ್ಟ ಕಡೆಯ ಗ್ರೀಕ್ ಅನುಯಾಯಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಇಬ್ನ್ ರುಶ್ದ್ ರವರ ಗ್ರಂಥಗಳು ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಈಡಾಯಿತು. ಅತ್ತ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು ತಮ್ಮ ಸೆಮಿಟಿಕ್ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಗ್ರೀಕ್ ಸಚೇತನೀಕರಣವನ್ನು ತಂದರು. ಅದು ಕೂಡಾ ಅವರ ಎಡೆಯಲ್ಲಿ ಪಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಬೌದ್ಧಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಚುಂಗು ಹಿಡಿದು. ಹಾಗೆ, ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಮೂಲಕ ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಏಥೆನ್ಸಿನ ಸಮಾಗಮ ನಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಪುನರ್ಜನ್ಮ ಪಡೆಯಿತು. ಹೌದು, ಅದುವೆ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಯುರೋಪಿಯನ್ ರಿನೈಸೆನ್ಸ್. ಅದೇ ವೇಳೆ, ಮುಸ್ಲಿಂ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಇಮಾಮ್ ಗಝ್ಝಾಲಿಯವರು ಗ್ರೀಕ್ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವಿದ್ವತ್ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾಗಿಯೂ ಏಥೆನ್ಸ್ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ತಿರಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಯಿತು. ಶಿಯಾ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಅತಿಭೌತಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲಿಕೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ (ಮೆಟಫಿಸಿಕಲ್ ಸ್ಟಡೀಸ್) ಕೆಲವು ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಕ್ ಚಿಂತನೆ ಸತ್ತೇ ಹೋದಂತಿತ್ತು.
ಮದೀನಾ ಮತ್ತು ಏಥೆನ್ಸ್ ನಡುವಿನ ವಿಚ್ಛೇದನ ಮುಸ್ಲಿಂ ನಾಗರಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆ ಉಂಟಾದದ್ದೆಲ್ಲಿ ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು ಏಥೆನ್ಸನ್ನು ಮರುಶೋಧಿಸಿ ಅದನ್ನು ಜೆರುಸಲೇಮ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಮಾನವೇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿದರು. ಜ್ಞಾನಾನ್ವೇಷಣೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಈ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಪ್ರಯತ್ನ ಪ್ರಶಂಸನೀಯ. ಅದಾಗ್ಯೂ, ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಧಿಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಸಮೀಕರಿಸುವ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಅದು ಎಡವಿತು. ತನ್ನ ವಿಶ್ವಾಸದಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ಯುಕ್ತಿಬಾಹಿರ ಆಯಾಮಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಯುರೋಪ್ ನಿಧಾನವಾಗಿ ದಿವ್ಯಬೋಧನೆಯನ್ನು ಕೈ ಬಿಟ್ಟಿತು,ಅದು ಕೂಡಾ ಸತ್ಯವನ್ನು ಇಂದ್ರಿಯಗೋಚರ ಆಯಾಮಗಳಿಗೆ ಪರಿಮಿತಗೊಳಿಸುವ ಸೀಮಿತ ಬುದ್ಧಿಯ ಪರವಾಗಿ. ಅಧಿಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಹಾಕಾರ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿನಾಶ ಯುರೋಪಿನ ನಾಗರಿಕ ಕಿಚ್ಚಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇದು ಅಣುಬಾಂಬ್, ಜಾಗತಿಕ ಮಲಿನೀಕರಣ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಭ್ರಮೆಗಳನ್ನು ಅರಸುತ್ತಾ ಒಂದರಿಂದ ಮತ್ತೊಂದಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯುವ ಚಂಚಲ ತೀಟೆಯ ಬುದ್ಧಿಭ್ರಮಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಯಾಗಿಸುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬಿಗಿ ಮುಷ್ಠಿಯಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದ ಕರಗಿದ ಜೀವನಶೈಲಿ ಕೂಡಾ ಇದರ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮ. ಆದರೆ, ಮುಸ್ಲಿಮರು ಒಮ್ಮೆಯೂ ಮದೀನವನ್ನು ಕೈಬಿಡದೆ ಭೂಮಿ ಮೇಲಿನ ಕೊನೆಯ ದೇವಕೇಂದ್ರಿತ ನಾಗರಿಕತೆಯಾಗಿ ಉಳಿದರು. ಎಲ್ಲರ ಅಸೂಯೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದ ಭವ್ಯ ಮದೀನಾ – ಏಥೆನ್ಸ್ ಸಮಾಗಮ ಮಾತ್ರ ಕಳೆಗುಂದಿದ ನೆನಪಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ.
ಆದಿಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಾಗಿದ್ದ ಮತ್ತು ಯುರೋಪನ್ನು ಬೌದ್ಧಿಕ ಆಲಸ್ಯದಿಂದ ಬಡಿದೆಬ್ಬಿಸಿ ಪೋಷಣೆ ನೀಡುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಈ ಮದೀನಾ-ಏಥೆನ್ಸ್ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಮರುಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಬೌದ್ಧಿಕ ಪರಂಪರೆಗೆ ಪುನಶ್ಚೇತನ ನೀಡಲು ಇದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಮಾನವಕುಲ ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ನಾಗರಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಸವಾಲುಗಳಿಗೆ ಬಹಳ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯಿಂದ ಸ್ಪಂದಿಸಲು ಮುಸಲ್ಮಾನರನ್ನು ಇದು ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಲಿದೆ. ಅಂದ ಹಾಗೆ ಈ ವಿಚ್ಛೇದಿತರ ಮರುಮದುವೆ ನಡೆಸುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ?
ಉದಾರ ಕಲೆಗಳು ಎಂದು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರ ಅಧ್ಯಯನ (ಅಲ್-ದಿರಾಸಾತ್ ಅಲ್ ಜಾಮಿಅ) ಎಂದು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವಿಶಾಲತೆ ಆಧಾರಿತ ಸಮಗ್ರತಾ ದೃಷ್ಟಿಯ ಈ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದೊಂದಿಗೆ ನಮ್ಮ ಝೈತೂನ ಕಾಲೇಜು ಮುಂದಡಿಯಿಡುತ್ತಿದೆ. ಉದಾರ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಳಗಿದಾಗ ಅದೀಬ್ ಅಥವಾ ಅದರ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಂವಾದಿಯಾದ erudite gentleman ಅಂದರೆ ವಿದ್ಯಾಸಂಪನ್ನ ಸಂಭಾವಿತ ಹುಟ್ಟುತ್ತಾನೆ.
ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಈ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಿದ್ದು ಗುರಿ ಇಲ್ಲದ ಕೇವಲ ಪದಾರ್ಥ ಎಂಬ ರೀತಿಯಲ್ಲಲ್ಲ. ಅವರು ಜಗತ್ತನ್ನು ಕಂಡದ್ದು ನಾಲ್ಕು ಕಾರಣಗಳ ಮೂಸೆಯಲ್ಲಿ; ಪದಾರ್ಥಿಕ ಅಥವಾ ಸಮವಾಯಿ ಕಾರಣ, ಸ್ವರೂಪ ಅಥವಾ ಅಸಮವಾಯಿ ಕಾರಣ, ನಿಮಿತ್ತ ಕಾರಣ ಮತ್ತು ಆತ್ಯಂತಿಕ ಕಾರಣ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಕೊನೆಗೆ ಹೇಳಲಾದ ಲಕ್ಷ್ಯದ ಕಡೆಗೆ ಬೊಟ್ಟು ಮಾಡುವ ಕಾರಣವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಣದ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಕೈಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಿರುವ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸುವ ನಮ್ಮ ಯತ್ನಗಳನ್ನು ನಾವು ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕಿದೆ. “ಶಿಕ್ಷಣದ ಗುರಿಯೇನು” ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರಿಸುವ ಆತ್ಯಂತಿಕ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಆರಂಭಿಸೋಣ. ಗುರಿಸಾಧಿಸಲು ಮತ್ತು ಸತ್ಯವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲುವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದೆ ಇಸ್ಲಾಮಿನಲ್ಲಿ (ಅಂದ ಹಾಗೆ ಝೈತೂನದ್ದು ಕೂಡಾ) ಶಿಕ್ಷಣದ ಗುರಿ. ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಜ್ಞಾನಮೀಮಾಂಸೆ ಚಿಂತನೆಯ ಮೂರು ನಿಯಾಮಗಳ ಮೇಲೆ ಬೇರೂರಿದೆ: law of identity (ಗುರುತಿನ ನಿಯಮ ಅಥವಾ ಒಂದು ವಸ್ತು ಅದೇ ವಸ್ತುವಿಗೆ ಅಭಿನ್ನವಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ನಿಯಮ), law of excluded middle (ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ ಮತ್ತು ಅದರ ನಿರಾಕರಣೆಯ ಪೈಕಿ ಒಂದು ಸತ್ಯವಾಗಿರಬೇಕು ಎನ್ನುವ ನಿಯಮ), law of non-contradiction (ವೈರುಧ್ಯಾತ್ಮಕ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳು ಒಂದೇ ವೇಳೆ ಎರಡೂ ಕೂಡಾ ಸತ್ಯವಾಗದು ಎನ್ನುವ ನಿಯಮ). ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಇದನ್ನು ಕಲಿತಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದ, ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಇತಿಹಾಸದ ಸುಪ್ರಧಾನವಾದ ಶಿಸ್ತು ಆಗಿರುವ ವಿಶ್ವಾಸವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಗ್ರಂಥವಾದ ʼನಸಫಿಯ್ಯʼದಲ್ಲಿ ಕರ್ತೃ ಇಮಾಂ ನಸಫಿ ಮತ್ತು ಗ್ರಂಥದ ವಿವರಣೆಗಾರ ಇಮಾಂ ತಫ್ತಾಝಾನಿ ಬರೆಯುವುದು ನೋಡಿ:
“ವಾಸ್ತವ (ಹಕ್ಕ್‌ ಅಥವಾ reality) ಎಂದರೆ ನಿಜಸ್ಥಿತಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಇರುವ ತೀರ್ಪು ಎಂದು ಸತ್ಯದ ವಕ್ತಾರರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪದವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳಿಗೆ, ವಿಶ್ವಾಸಗಳಿಗೆ, ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಕರ್ಮದ ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಅವುಗಳು ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನೋಡಿಕೊಂಡು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ವಿರುದ್ಧ ಪದ ಅವಾಸ್ತವ ಎನ್ನುವುದು. ಆದರೆ ಸತ್ಯ (ಸಿದ್ಕ್ ಅಥವಾ truth) ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳ ಕುರಿತು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ವಿರುದ್ಧ ಪದ ಸುಳ್ಳು (false) ಎಂದು. ಈ ಎರಡು ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ಜೋಡಿಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕೆಳಕಾಣಿಸಿದ ಹಾಗೆ ತಿಳಿಯಬಹುದು. ವಾಸ್ತವದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ನಿಜಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಿ ಮತ್ತು ಸತ್ಯದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯನ್ನು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. “ತೀರ್ಪಿನ ಸತ್ಯತೆ” ಎಂದರೆ ತೀರ್ಪಿಗೆ ನಿಜಸ್ಥಿತಿಯೊಂದಿಗೆ ಇರುವ ಹೊಂದಿಕೆ ಎಂದೂ “ತೀರ್ಪಿನ ವಾಸ್ತವಿಕತೆ” ಎಂದರೆ ನಿಜಸ್ಥಿತಿಯೊಂದಿಗೆ ತೀರ್ಪಿಗೆ ಇರುವ ಹೊಂದಿಕೆ ಎಂದೂ ಅರ್ಥ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವಸ್ತುವಿನ ನೈಜ ಸತ್ವ (essence) ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಗುಣ (quiddity) ಸೇರಿದರೆ ಅದರ ಅಸ್ಮಿತೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮನುಷ್ಯನ ಅಸ್ಮಿತೆ “ವಿಚಾರಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ಮೃಗ” ಎಂದು(rational animal ಇಲ್ಲಿ ಮೃಗ essence ಮತ್ತು ವಿಚಾರಶಕ್ತಿ quiddity).”
ಮುಸಲ್ಮಾನರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಮಾಣಕ ಪರಂಪರೆಯನುಸಾರ (normative tradition) ಕ್ಯಾಥಲಿಕರಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಲ್ಲದ ಮಿತ ವಾಸ್ತವವಾದಕ್ಕೆ (moderate idealism) ಬದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಗೊತ್ತಾಯಿತು ಈ ನಿಲುವಿಗೆ ಸಾಥಿಯಾಗಿ ಅನಿಷೇಧ್ಯವಾದ ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಆಯಾಮ ಕೂಡಾ ಇದ್ದು ಅದು ಪರಂಪರೆಯ ಮೇಲೆ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಟೋನಿಯನ್‌ ಮತ್ತು ಕ್ವಾಂಟಮ್‌ ಭೌತವಿಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಸಂವಾದಿಯಾಗಿದೆ. ಅವು ಪರಸ್ಪರ ವಿಭಿನ್ನ ಎಂದು ಹೊರನೋಟಕ್ಕೆ ತೋರುತ್ತದೆಯಾದರೂ ಅವುಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಬೇರೆಬೇರೆ ಸಮತಲಗಳಲ್ಲಿ. ಇದನ್ನೇ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ “ಇರುವಿಕೆಯ ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳು ಅಥವಾ ಮರಾತಿಬುಲ್‌ ವುಜೂದ್‌” ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸತ್ಯವನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು, ಬೌದ್ಧಿಕವಾಗಿ ಸಮರ್ಥಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸಲಾದ ಆತ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ಮುಸಲ್ಮಾನರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಖಚಿತ ಜ್ಞಾನ (ಇಲ್ಮ್ ಅಲ್ ಯಖೀನ್), ವಾಸ್ತವಿಕ ಖಾತರಿ (ಹಕ್ಕ್‌ ಅಲ್ ಯಖೀನ್) ಮತ್ತು ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್‌ ಖಚಿತತೆ (ಅಯ್ನ್‌ ಅಲ್ ಯಖೀನ್) ಎಂದು ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಈ ಮೂರು ಹಂತಗಳನ್ನು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಬೆಂಕಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳುವುದು, ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ನೋಡುವುದು ಮತ್ತು ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಬೇಯುವುದು; ಇಮಾಂ ಗಝ್ಝಾಲಿ ಆ ಹಂತಗಳಿಗೆ ಹೀಗೆ ಉದಾಹರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸತ್ಯವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು ಎಂದು ಕಲಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ನನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಸರಿಯೆಂದು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ, ಆದರೆ ತಪ್ಪಾಗಲು ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ ಎನ್ನುವ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಲು ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲೇಬೇಕು. ಯಾಕೆಂದರೆ, ಬೌದ್ಧಿಕ ವಿನಯ ಎನ್ನುವುದು ಒಳಿತುಗಳ ಪೈಕಿ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ. ಇದು ಮಾನವನ ಪ್ರಥಮ ಬಾಧ್ಯತೆಯಾಗಿದ್ದು ಇದರ ಹೊರತಾಗಿ ಜ್ಞಾನ ಅಗಮ್ಯ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ ಇಮಾಂ ಅಲ್ ಜುನೈದ್.
ನೈತಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳಿಗೆ ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಒಗ್ಗಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಅಂಶ. ಕ್ಯಾಥಲಿಕರು ಮತ್ತು ಆರ್ಥಡಾಕ್ಸ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು ಎರವಲು ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಹಾಗೆ ಮುಸಲ್ಮಾನರು ಕೂಡಾ ಅರಿಸ್ಟಾಟಲರ ಪ್ರಮುಖ ನೈತಿಕ ಶೀಲಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದರು. ಸ್ಪಾನಿಷ್‌ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಖಾಝಿ ಅಬೂಬಕರ್‌ ತಮ್ಮ ʼರಿಹ್ಲʼ ಎನ್ನುವ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ,”ಧೈರ್ಯ, ಆತ್ಮಸಂಯಮ, ವಿವೇಕ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯ, ಈ ನಾಲ್ಕು ಸದ್ಗುಣಗಳು ನೈತಿಕ ಶೀಲಗಳ ಮೂಲ ಎನ್ನುವ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಬುದ್ಧಿಯ ವಕ್ತಾರರೆಲ್ಲಾ(ಧರ್ಮಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾದರೂ) ಒಕ್ಕೊರಲಿನಿಂದ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.” ಕಲೆ, ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಬುದ್ಧಿ, ಅಂತರ್ಬೋಧೆ, ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಾತ್ವಿಕ ಬುದ್ಧಿಯಂಥಾ ಬೌದ್ಧಿಕ ಸದ್ಗುಣಗಳನ್ನು ಕೂಡಾ ಬೆಳೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಆಕರ್ಷಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕೃತಿರಚನೆ ಮಾಡುವ ಕಲೆಯನ್ನು ಅಲಂಕಾರಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಯನ ತೊಟ್ಟಿಕ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಅತಿಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ತರ್ಕವಿಜ್ಞಾನದ ಅಧ್ಯಯನ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಕಲಿಕಾ ಮೂಲ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಹೃದಯಕ್ಕಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಗಣಿತ, ಖಗೋಳವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಇತರ ಶಿಸ್ತುಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಕಲಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಚಿಂತನೆಯಿಂದ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಾತ್ವಿಕ ಬುದ್ಧಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಇಸ್ಲಾಂ ಮುಂದಿಡುವ ಸತ್ಶೀಲಗಳು ಇಂತಿವೆ: ಭಯ, ಭರವಸೆ, ಕೃತಜ್ಞತಾಭಾವ, ತಾಳ್ಮೆ, ಪಶ್ಚಾತಾಪ, ಪರಿತ್ಯಾಗ, ನಂಬಿಕೆ, ಸಂತೃಪ್ತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರೀತಿ ಸೇರಿ ಒಟ್ಟು ಒಂಭತ್ತು ಗುಣಗಳು.
ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಇತರರನ್ನು ನೋಯಿಸದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿರಬೇಕು ಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿದ ಉದಾರ ಶಿಕ್ಷಣದ ಫಲಶೃತಿ. “ಒಬ್ಬಾತನ ಕೈ ಮತ್ತು ನಾಲಗೆಯಿಂದ ಇತರರಿಗೆ ನೋವು ಉಂಟಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದಾದರೆ ಅವನೆ ವಿಶ್ವಾಸಿ” ಎಂಬುವುದು ಪ್ರವಾದಿ ಉವಾಚ. ಇತರರಿಗೆ ಅವನೊಂದಿಗೆ ಸರಾಗವಾಗಿ ವ್ಯವಹರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಆತ ವಿವಾದ ಮಾಡಲಾರ, ಅದೇ ವೇಳೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗೋಸ್ಕರ ವಿವಾದಿತ ನಿಲುವು ತಳೆಯಬೇಕಾಗಿ ಬಂದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಹೇಸಲಾರ. ಒಂದು ಕೊಠಡಿಯಲ್ಲಿರುವಾಗ ಎಲ್ಲರಂತೆ ತನ್ನನ್ನು ಕಾಣುವನು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಲು ಬಯಸಲಾರನು. ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸುವಾಗ ಏಕಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿ ವರ್ತಿಸಲಾರ. ಇತರರನ್ನು ಬೇಸ್ತು ಬೀಳಿಸುವಂತೆ ಮಾತನಾಡಲಾರ. ಚಾಡಿ ಮತ್ತು ಪರದೂಷಣೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಲಾರ. ಇತರರ ಮಾತು ಕೃತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಲು ಒಲವು ತೋರಿಸುವನು. ಇತರರ ಟೀಕೆ-ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳಿಂದ ಒಳ್ಳೆಯ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಶ್ರಮಿಸುವನು. ಆತ ಅಲ್ಪತನ ಮತ್ತು ಮುಂಗೋಪದಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗಿರುವನು. ಯಾರಾದರೂ ಹೀಯಾಳಿಸಿದರೆ ಅದರಿಂದ ಅವಮಾನಿತನಾಗಲಾರ. ಕುಹಕಗಳನ್ನು ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಬಲ್ಲ. ಇಹವನ್ನು ಒಂದು ಪರೀಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಕಂಡು ಕಾಲದ ಬದಲಾವಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಘನತೆ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಗಮನಸ್ಥಿತಿಯೊಂದಿಗೆ ಅನುಸಂಧಾನ ನಡೆಸುವನು. ವಾಗ್ವಾದದ ವೇಳೆ ಅವನ ವಾದಗಳು ಚೂಪಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವ ಕಡಿಮೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಹತೆ ಇರುವವರೊಂದಿಗೆ ಅತಿಯಾಗಿ ವರ್ತಿಸಲಾರ. ವಾದಗಳು ಸುಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭಾವನಾತ್ಮಕತೆಗೆ ಬಲಿ ಬೀಳದೆ ವಿಚಾರಪೂರ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅಧ್ಯಾಪನೆಯ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲದೆ ಇತರರ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಪ್ರಮಾದಗಳನ್ನು ತಿದ್ದಲು ಹೋಗಲಾರ. ಕಾರ್ಯಾಚರಿಸುವ ಮುನ್ನ ಆಲೋಚಿಸುವನು ಮತ್ತು ಒಮ್ಮೆ ಕಾರ್ಯಾಚರಿಸಿದರೆ ನಿರ್ದಮವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವನು. ಇತರರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಎಷ್ಟೇ ಅಸಂಬದ್ಧವಾಗಿದ್ದರೂ ಅವರನ್ನು ಆತ ಲೇವಡಿ ಮಾಡಲಾರ. ಅರಿವು ಮತ್ತು ಅರಿವಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ಗೌರವಿಸುವನು. ಸೃಷ್ಟಿಯ ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಗಾಂಭೀರ್ಯವನ್ನು ಸವಿಯುವನು. ಆನಂದದಾಯಕ ಜೀವನವನ್ನು ಒಂದು ಕರ್ತವ್ಯ ಮತ್ತು ಮನೋಭಾವವಾಗಿ ಕಾಣುವನು. ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ನಂಬುವನು. ಗೆಳೆಯರು ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿಕರೊಂದಿಗೆ ಕರುಣೆ, ರಮ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಕ್ಷಮಾಶೀಲತೆಯಿಂದ ವರ್ತಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಪರಿಚಿತರೊಂದಿಗೆ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಗೌರವದಿಂದ ವರ್ತಿಸುತ್ತಾನೆ. ಶತ್ರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಅವರು ಒಂದು ದಿನ ಗೆಳೆಯರಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ ಎನ್ನುವ ಭಾವನೆಯೊಂದಿಗೆ ವರ್ತಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಕಲಿಕಾ ವಿಷಯಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ರಮದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಪದಾರ್ಥವಾದ ಪಠ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿದೆ ಉದಾರ ಶಿಕ್ಷಣದ ಪದಾರ್ಥ ಕಾರಣ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ನಮ್ಮ ಝೈತೂನ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪರಿಕರಗಳ ಕಲಿಕೆಗೆ ವಿಶೇಷ ಒತ್ತು ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪಂಚಾಂಗವಾಗಿದ್ದ ವ್ಯಾಕರಣ ಕಲಿಕೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಅರಬಿಕ್ ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಖರತೆ ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಷ್ಟತೆಯಿಂದಾಗಿ ಗುರುತರ ಪ್ರಮಾದಗಳು ಉಂಟಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇರುವುದರಿಂದ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ವ್ಯಾಕರಣ ಜ್ಞಾನ ಅನಿವಾರ್ಯ. ಅರಬಿ ಭಾಷೆಯ ಸ್ವಭಾವ, ಅದರ ವಾಕ್ಯ ರಚನೆಯಲ್ಲಿನ ದ್ರವತೆ, ಶಬ್ದವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯಲ್ಲಿನ ಕ್ಲಿಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವಿಶಾಲವಾದ ಪದ ಸಂಪದ ಇವೆಲ್ಲಾ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕಪೂರ್ವ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪದಸಂಪತ್ತು ಅಪಾರವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಂಪನ್ನವಾದ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಹಳ ರಸಾಸ್ವಾದದೊಂದಿಗೆ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಒಂದು ಅರಬಿಕ್ ಪದಕೋಶದಲ್ಲಿ ಸರಿಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತು ಸಾವಿರ ಧಾತುಪದಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಧಾತುವಿನಿಂದ ಹಲವಾರು ಪದಗಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ರೂಪಿಸಬಹುದು. ಧಾತುಗಳನ್ನು ಕಲಿಯುವುದು ಮತ್ತು ಅರ್ಥದ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡುವುದು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿತ್ತು. ಷೇಕ್ಸ್ಪಿಯರ್ ಇಪ್ಪತ್ತೆಂಟು ಸಾವಿರ ಪದಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ನಲವತ್ತು ಶೇಖಡಾ ಪದಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದು ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ. ಆದುದರಿಂದಲೇ, ಪದ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಕೈವಶಪಡಿಸುವುದು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮತ್ತು ಅರಬಿ ಭಾಷಾ ಕಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ.
ಉದಾರ ಕಲಾ ಕಲಿಕೆಯ ನಿಮಿತ್ತ ಕಾರಣ ಶಿಕ್ಷಣಶಾಸ್ತ್ರದ (pedagogy) ಕುರಿತಾದ ಕೆಲವು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಜ್ಞಾನ ಬೋಧನೆ ಮಾಡುವುದು ಹೇಗೆ? ಬೋಧನೆಯ ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಬೋಧನೆ ಒಂದೋ ಅಗಮನಾತ್ಮಕ (inductive ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅಂಗಗಳ ವಿವರಗಳಿಂದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾದ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ) ಇಲ್ಲವೇ ನಿಗಮನಾತ್ಮಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ (deductive ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ನಿಯಮಗಳಿಂದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅಂಗಗಳ ವಿವರವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ). ಬೋಧನೆ ಉಪದೇಶಾತ್ಮಕ(didactic) ಯಾ ಸಂವಾದಾತ್ಮಕ(dialectic) ಆಗಿರಬಹುದು. ಸಂವಾದಾತ್ಮಕ ವಿಧಾನವೆ ಉತ್ತಮ. ಝೈತೂನ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ನಾವು ಬೋಧನೆಯಲ್ಲಿನ ಉಪದೇಶಾತ್ಮಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಅದಾಗಿತ್ತು ಅರಬಿಕ್ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ ಪರಂಪರೆಯ ದೇವಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳ ಬೋಧನಾ ವಿಧಾನದ ವಿಶೇಷತೆ. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಈ ವಿಧಾನ ಸಂವಾದಾತ್ಮಕ ವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಪೂರ್ವಾಪೇಕ್ಷಿತವೆನಿಸಿತ್ತು. ಉಪದೇಶಾತ್ಮಕ ವಿಧಾನ ಚರ್ಚೆಗಳನ್ನು ಸಂಪನ್ನಗೊಳಿಸುತ್ತದೆಯಲ್ಲವೇ. ಕೆಲವು ಉದಾರ ಕಲಾ ಕಾಲೇಜುಗಳು ಈಗ ಉಪದೇಶಾತ್ಮಕ ವಿಧಾನದ ಬಳಕೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದು ಉತ್ಸಾಹ ಭರಿತ ಚರ್ಚೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳಿಗೆ ನೀಡಬೇಕಿದೆ. ಉಪನ್ಯಾಸದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಆಳವಾದ ಮತ್ತು ಪಕ್ವವಾದ ವೈಚಾರಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸೋದಾಹರಣವಾಗಿ ಮತ್ತು ನೇರವಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಮನಸ್ಸಿಗಿಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಇದು ಘಟಿಸಬೇಕಾದರೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಉಪನ್ಯಾಸಕರು ಹೇಳಿದ್ದನ್ನು ಮಾತ್ರ ಗಮನಿಸಿದರೆ ಸಾಲದು, ಅವರು ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗನುಸಾರ ಯಾವ ರೀತಿ ಪೋಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕೂಡಾ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದುದು ಬಹಳ ಅವಶ್ಯಕ.
ಪದಗಳನ್ನು ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಬಳಸಿ, ಬೌದ್ಧಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಪೋಣಿಸಿ, ಪ್ರವಚನದಲ್ಲಿನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡು ಉಪನ್ಯಾಸಕ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಇತರರಿಗೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಪಠ್ಯದ ಹೂರಣ ಮತ್ತು ಚೇತನದಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸುವ ಚಿಂತನಾ ವಿಧಾನವನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಲು ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅದಕ್ಕೂ ಮಿಗಿಲಾಗಿ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ಅದರ ಮೂಲಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಓದುವಾಗ ಉಪನ್ಯಾಸಕರು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಪಠ್ಯದ ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಅಸ್ಥಿವಾರಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರಗೊಳಿಸುವ ಬೌದ್ಧಿಕ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಗೆ ಮರುಳಾಗುತ್ತಾರೆ. ಅರಬಿ ಶಬ್ದವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ವಿಜ್ಞಾನದ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆ ಒಡಮೂಡಿಸಿದ ವ್ಯಾಕರಣ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳು ಮತ್ತು ಅರ್ಥ ವೈವಿಧ್ಯತೆಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ. ಒಂದು ಅಧ್ಯಾಯ ಯಾ ಹಲವು ಅಧ್ಯಾಯಗಳ ನಡುವಿನ ಏಕತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಅತಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ವಿವರಣಾ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು ಉಪನ್ಯಾಸಕ ಶುರು ಹಚ್ಚುತ್ತಾನೆ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಆಲೋಚಿಸುವಾಗ ಉಪನ್ಯಾಸಕರನ್ನು ಜೀವಿಸುವ ವಿವರಣಾ ಗ್ರಂಥಗಳಾಗಿ ನೋಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸುವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಸನಾತನವಾದ ವಿದ್ವತ್ ಕಲೆಯಲ್ಲಿನ ಸಹಯೋಗಿಗಳಾಗಿಯೂ.
ನಿಮಿತ್ತ ಕಾರಣದೊಂದಿಗೆ ಗಾಢವಾದ ನಂಟಿರುವ ಮತ್ತು ಆದರ್ಶಪ್ರಾಯ ಕಾರಣ ಎನ್ನಬಹುದಾದ ಸ್ವರೂಪ ಕಾರಣ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸತ್ವದ ಕಡೆಗೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಆದುದರಿಂದಲೇ, ಸ್ವರೂಪ ಕಾರಣ ಶಿಕ್ಷಣಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಪಠ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ವ್ಯಾಕರಣ, ತರ್ಕ ವಿಜ್ಞಾನ, ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರ ವಿಜ್ಞಾನದಂಥಾ ಭಾಷಾ ಕಲೆಗಳಿಂದ ಮಿಳಿತವಾಗಿರಬೇಕು ಪಠ್ಯಕ್ರಮ. ಭಾಷೆ ಬಹುಮುಖ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಸ್ಫುರಿಸಬಲ್ಲದು ಎನ್ನುವ ಗ್ರಹಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಪುಸ್ತಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಅನುಸಂಧಾನ ನಡೆಸಬೇಕು. ಗ್ರಂಥಕರ್ತ ಉದ್ದೇಶಿಸಿದ ತಾತ್ಪರ್ಯವನ್ನು ಹುಡುಕಲು ವಿವರಣಾತ್ಮಕ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಕು. ಅದೇ ವೇಳೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಓದುಗನಿಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ತರ್ಕ ವಿಜ್ಞಾನದಿಂದ ಪುಸ್ತಕದ ತಾರ್ಕಿಕ ಸಮರ್ಪಕತೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರ ವಿಜ್ಞಾನದಿಂದ ಕಲಾಕೃತಿಯ ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಬಹುದು.
ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲಿ ಸೌಂದರ್ಯ, ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಒಳಿತಿನೊಂದಿಗಿನ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಅಂಕುರಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುವುದೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಗುರಿ. ಅಲ್ಲಾಹನ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವ ಗಾಢನಿಶ್ಚಯಗಳಾದ ಈಮಾನನ್ನು ಮುಸ್ಲಿಮರು ಹಿರಿಯ ಸತ್ಯವೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇಸ್ಲಾಂ ಅಥವಾ ಭೂಮ್ಯಾಕಾಶಗಳಲ್ಲಿನ ದೇವೇಚ್ಛೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗಾಗಿನ ಸಮರ್ಪಣೆ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಗವನ್ನು ಅವರು ಒಳಿತು ಎಂದು ಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ನಾವು ಇಹ್ಸಾನ್‌ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತೇವೆ. ಸುಂದರಗೊಳಿಸು, ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಫಲಿಸು ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸು ಎಂಬೀ ಅರ್ಥಗಳು ಭಾಷಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅದು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಈ ಮೂರು ಗುರಿಗಳ ಪೈಕಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಸ್ವತಂತ್ರವಾದ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಫಲಿಸಿದೆ ನೋಡಿ. ವ್ಯಾಕರಣ ಎನ್ನುವುದು ಮನುಜನ ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಒಳಿತು ಆಗಿದೆ, ತರ್ಕ ವಿಜ್ಞಾನದಿಂದ ಸತ್ಯವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ಅದರ ಅಭಾವದಲ್ಲಿ ಅಸತ್ಯವನ್ನು ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯ ಮತ್ತು ತಾನು ಮಾಡುವ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ಸೌಂದರ್ಯ ಸ್ಪರ್ಶ ನೀಡಲು ಅಲಂಕಾರ ವಿಜ್ಞಾನ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಈ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆ ಪಡೆದುಕೊಂಡರೆ ಇಂದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನದ ಸಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಳ್ಳದೆ ಬುದ್ಧಿಯ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲೆ ನಿರಂಕುಶ ವಾಸ್ತವವನ್ನು ಅರಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಆ ಮೂಲಕ ನೈಜತೆಯ ಅನುಭವ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಿಕೆ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗುತ್ತದೆ.
ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಜನವರಿ ೩ರಂದು ಭಾರತವು ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆಯವರ ಜನ್ಮ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರು ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಬಾಲಕಿಯರಿಗಾಗಿ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಮೊದಲಿಗೆಯೂ ಆಕೆಯೇ ಆಗಿದ್ದರು. ಈ ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆ ಹಾಗೂ ಅವರ ಪತಿ ಜ್ಯೋತಿ ರಾವ್ ಫುಲೆಯವರ ಜೊತೆಗೇ ನಿಂತ ಮಹಿಳೆಯೋರ್ವರಿದ್ದರು. ಅವರು ಭಿದೇವಾಡದ ಫುಲೆಯವರ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮನೆಮನೆಗೆ ತೆರಳಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಸಾರುತ್ತಾ, ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳನ್ನು ಶಾಲೆಗೆ ಸೇರಿಸಿ ಎಂದು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಶಾಲೆಯ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನೂ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಕೆಯ ಸಹಾಯವಿಲ್ಲದೇ ಆ ಬಾಲಕಿಯರ ಶಾಲೆಯ ಯೋಜನೆ ಒಂದು ಉತ್ತಮ ರೂಪ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆಕೆಯೇ ಫಾತಿಮಾ ಶೈಕ್. ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸವು ಸದ್ಯ ಆಕೆಯನ್ನೂ, ಆಕೆಯ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನೂ ಚೌಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಬದಿಗಿರಿಸಿದೆ.
ಈ ವರ್ಷವೂ ಟ್ವಿಟರ್‌ ನಲ್ಲಿ ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆ ತಮ್ಮ ಜನ್ಮದಿನದಂದು ಟ್ರೆಂಡಿಂಗ್‌ ನಲ್ಲೇ ಇದ್ದರು. ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಆಕೆಯ ಕುರಿತಾದಂತೆ “ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆ ಜಯಂತಿಯಂದು ನಾನು ಆಕೆಗೆ ನಮಿಸುತ್ತೇನೆ. ಆಕೆಯ ಜೀವನವು ಬಡವರನ್ನು ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ತರುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬಡವರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿತ್ತು” ಎಂದು ಬರೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಪ್ರಧಾನಿಯ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು ಕೂಡಾ ಈ ಕುರಿತಾದಂತೆ ಬರೆದರು. ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಗೂಗಲ್‌ ʼಡೂಡಲ್‌ʼ ಮೂಲಕ ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆಗೆ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಿತ್ತು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿರೋಧಿ ಲೇಖನಗಳನ್ನೇ ಫುಲೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನರೆಯುತ್ತಿದ್ದರೂ ಆರೆಸ್ಸೆಸ್‌ ಕೂಡಾ ಆಕೆಯ ಮುಂದೆ ತಲೆಬಾಗಿತು. ಪುಣೆಯ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿಯು ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣಗೊಂಡಿತು. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಸರಕಾರವು ಆಕೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಘೋಷಿಸಿತು. ಆಕೆಯ ಜೀವನದ ಕುರಿತಾದಂತೆ ಒಂದು ಟಿವಿ ಸೀರಿಯಲ್‌ ಕೂಡಾ ಪ್ರಸಾರವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಆಕೆಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಕಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸ ಆಕೆಗೆ ನ್ಯಾಯ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಫಾತಿಮಾ ಶೇಖ್‌ ರವರ ಜನ್ಮದಿನಾಂಕದ ಬಗ್ಗೆಯೇ ಹಲವಾರು ಗೊಂದಲಗಳು, ಮತ್ತು ಚರ್ಚೆಗಳಿವೆ. ಜನವರಿ ೯ರಂದು ಆಕೆಯ ಜನ್ಮದಿನ ಎಂಬುವುದು ಹಲವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ಆದರೂ ಆಕೆಯ ಜನ್ಮದಿನವನ್ನು ಏಕೆ ನೆನಪಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ?
ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆ ಹಾಗೂ ಜ್ಯೋತಿ ರಾವ್ ರನ್ನು ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರ ಮನೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ತೆರಳುವಂತೆ ಜ್ಯೋತಿ ರಾವ್ ತಂದೆ ಆದೇಶಿಸಿದಾಗ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರ ಬಿದ್ದ ಇಬ್ಬರಿಗೆ ಆಸರೆಯಾಗಿದ್ದು ಫಾತಿಮಾ ಶೇಖ್‌ ಮತ್ತು ಆಕೆಯ ಸಹೋದರ ಉಸ್ಮಾನ್‌ ಶೇಖ್‌ ಆಗಿದ್ದರು. ಅದೇ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ಶಾಲೆಯನ್ನೂ ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಶಾಲೆಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದೆಂದರೆ ಅದೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಕ್ರಾಂತಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿತ್ತು. ಅಂಥಹಾ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಫಾತಿಮಾ ಶೈಖ್ ರವರು ಶಾಲೆ ತೆರೆಯಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದ್ದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿಚಾರವೇ ಸರಿ. ಆದರೂ ಇತಿಹಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಫಾತಿಮಾ ಶೇಖ್‌ ಇಂದಿಗೂ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಜಯ ದೊರಕಿತು ಎಂದು ಹೇಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಆಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ರೂರವಾಗಿಯೇ ವರ್ತಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದ ಪುನರುಜ್ಜೀವನದ ಕುರಿತು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವಾಗ ಅವರು ರಾಜಾ ರಾಮ್‌ ಮೋಹನ್‌ ರಾಯ್‌, ಈಶ್ವರ ಚಂದ್ರ ವಿದ್ಯಾ ಸಾಗರ್‌, ಸ್ವಾಮಿ ದಯಾನಂದ, ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ ಅಥವಾ ಮಹಾದೇವ ಗೋವಿಂದ್‌ ರಾನಡೆಯವರ ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದಿನ ಪಠ್ಯ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆಯ ಹೆಸರೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ದಶಮಾನಗಳ ಬಳಿಕ ದಲಿತ ಮತ್ತು ಬಹುಜನ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಆಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದ ಬಳಿಕವೇ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆಯ ಪಾಠಗಳು ಅಚ್ಚಾಗತೊಡಗಿದ್ದು.
ಆದರೆ ಆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಫಾತಿಮಾ ಶೇಖ್‌ ರವರನ್ನು ಹೊರಜಗತ್ತಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಓರ್ವ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕಿಯಾಗಿ ಆಕೆಯ ಕೊಡುಗೆ ಫುಲೆಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆಯೇನಲ್ಲ. ಆಕೆ ಇವರಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿರಬಹುದು. ಆಕೆಯ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಕಡತಗಳಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಿಡಲಾಗಿಲ್ಲ. ಅಂದಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಮುಸಿಂ ಸಮುದಾಯದ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಶಾಲೆ ತೆರೆಯುವಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಅದೆಷ್ಟು ಕಷ್ಟ ಅನುಭವಿಸಿರಬಹುದು? ಕೆಲ ಬರಹಗಾರರು ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯ ಎರಡರಿಂದಲೂ ವಿರೋಧ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ವೇಳೆ ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆಯವರಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ದಲಿತರಿಗೂ ತಮ್ಮ ಶಾಲೆಯ ಬಾಗಿಲನ್ನು ತೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.
ಫಾತಿಮಾ ಶೇಖ್‌ ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಬಾಲಕಿಯರ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ ವಿರೋಧಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆಕೆ ಫುಲೆಯವರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಜಾತಿ ವಿರೋಧಿ ಯೋಜನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿಬಿಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಓರ್ವ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಯೂ ಆದರು. ಮುಸ್ಲಿಂ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಆಧುನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವ ಫಾತಿಮಾರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಕೆಲ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಗೂ ಹಿಡಿಸಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುವುದು ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ತಮ್ಮ ಪತಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆಯುವಾಗ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದರು. ಫಾತಿಮಾ ಶೇಖ್‌ ರ ಹಲವು ಕೊಡುಗೆಗಳ ಕುರಿತೂ ಅವರು ಬರೆದಿದ್ದು ಸದ್ಯ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಉರ್ದು ಶಾಲೆಯ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.
ಫಾತಿಮಾ ಶೇಖ್‌ ತಮ್ಮ ಜೀವನ ಅಥವಾ ತಾವು ಮಾಡಿದ ಕಾರ್ಯದ ಕುರಿತು ಏನೂ ಬರೆದಿಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಅವರ ಕುರಿತಾದಂತೆ ನಮಗೆ ಏನೂ ತಿಳಿಸಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸಾವಿತ್ರಿ ಬಾಯಿ ಫುಲೆ ಹಾಗೂ ಅವರ ಪತಿ ಜ್ಯೋತಿ ರಾವ್ ಫುಲೆಯವರು ಬಹಳಷ್ಟು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ತಾವು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಬಂಧ, ನಾಟಕಗಳು, ಕವಿತೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ತೆರೆದಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದ ಫಾತಿಮಾ ಶೇಖ್‌ ರನ್ನು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ್ದರೂ ಕೂಡಾ ಅವರ ಕುರಿತಾದಂತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಗಳು ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ವಿಚಾರವನ್ನು ನಾವು ಒಪ್ಪಲೇಬೇಕು.
(ಲೇಖಕರು ಇಂಡಿಯಾ ಟುಡೇ ಹಿಂದಿ ಮ್ಯಾಗಜಿನ್ ಮಾಜಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಸಂಪಾದಕರಾಗಿದ್ದು ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ಸಮಾಜವಿಜ್ಞಾನ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.)
ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯನ್ನು ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಕೇವಲ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿರದೆ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ತನ್ನ ಕಬಂಧ ಬಾಹುಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಚೈನೀಸ್, ಜಪಾನೀಸ್ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಹಾಗೂ ವಾಯುವ್ಯ ಯುರೋಪಿನ ಕೆಲ್ಸ್‌ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಬೈಬಲ್ ಕೂಡ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವಿರಚಿತವಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ, ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾಗಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಮತ್ತು ಕಾಲ್ಪನಿಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಲಿಖಿತ ಪದವನ್ನು ಲೇಖನಿ ಮತ್ತು ಕಾಗದದ ಮಾಧ್ಯಮದ ಮೂಲಕ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿ ಜನರ ಬೆರಗಿಗೆ ನಿಮಿತ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ, ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಕಲೆಯ ನೈಜ ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ.
ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯ ಪ್ರತಿಭೆ ಅನಂತ ಸೃಜನಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಪಠ್ಯವನ್ನು ತಲುಪಿಸುವ ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕ ಸೌಂದರ್ಯದ ಸಂಕೇತಗಳ ಮೂಲಕ ಅದರ ಅರ್ಥವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್‍ಗಳ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಊಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.
ಅರೇಬಿಕ್ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯ ಕಲೆ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಏಳನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾದಿ ಮುಹಮ್ಮದ್ ﷺ ರಿಗೆ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದ ಖುರ್‍ಆನ್‍ನ ಭಾಷೆ ಅರೆಬಿಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಖುರ್‍ಆನ್‍ನಿನ ವಚನಗಳು ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಪವಿತ್ರವಾಗಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪುಸ್ತಕಗಳಿಗಿಂತ ಖುರ್‍ಆನ್‍ನ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನಮಾನವು ಅದರ ಗೌರವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಖುರ್‍ಆನ್‍ನ ಪಾವಿತ್ರ್ಯವು ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಒತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದಾಗ ಯಾವುದೇ ಅರೇಬಿಕ್ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಧಾರ್ಮಿಕವಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ನೆನಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಶಾಸನಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ:
ಖುರ್‍ಆನ್‍ನ ಮಾತುಗಳು
ಧಾರ್ಮಿಕ ವಾಕ್ಯಗಳು
ಕವಿತೆಗಳು
ಆಡಳಿತಾಧಿಗಾರ ಸ್ತುತಿಗಳು
ನಾಣ್ಣುಡಿಗಳು ಈ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.
ಪ್ರವಾದಿ ಮುಹಮ್ಮದ್ ﷺ ರ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಅರೇಬಿಕ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿಶ್ವ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಅರೇಬಿಕನ್ನು ಧರ್ಮ, ಸರ್ಕಾರ, ವಾಣಿಜ್ಯ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನದ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಕೆಲವು ಹೊಸ ಫಾಂಟ್‍ಗಳಿಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು ಜೊತೆಗೆ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಮತ್ತು ಟರ್ಕಿಶ್‍ನಂತಹ ಇತರ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ:
ಅರೇಬಿಕ್‍ನ ಅನೇಕ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗಳು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟವು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೌಖಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಪ್ರವಾದಿಯ ಮರಣದ ನಂತರ, ಖುರ್ಆನ್ ಬರೆಯುವವರೆಗೂ ಮೌಖಿಕವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಆಧುನೀಕರಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಏಳನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯ ಮೂಲ ರೂಪವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕ್ರಿ.ಶ 691 ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ‘ಜೆರುಸಲೆಮ್ ಡೋಮ್ ಆಫ್ ದಿ ರಾಕ್’ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ, ಇದು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಉಳಿದಿರುವ ಮೊದಲ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿದೆ. ಪ್ರವಾದಿಯ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳಾದ ಖಲೀಫರು ಮುದ್ರಿಸಿದ ನಾಣ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಹೊಸ ಬರವಣಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮದ ಏಕ ದೇವೋಪಾಸನೆಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಲು ಖುರ್ಆನ್ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಡೋಮ್ ಆಫ್ ದಿ ರಾಕ್ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ನಾಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.
ಮೊದಲ ಅಧಿಕೃತ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಇರಾಕ್‍ನ ಕೂಫಾ ನಗರದ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ‘ಕೂಫಿ ಶೈಲಿ’ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಆರಂಭಿಕ ಖುರ್ಆನ್ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ಮತ್ತು ಡೋಮ್ ಆಫ್ ರಾಕ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆತ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಹೊಸ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿ ಶೈಲಿಯು ಅನೇಕ ಸುಂದರವಾದ ರೂಪಾಂತರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಗಳಿರುವ ಕೂಫಿಕ್ (ಸುರುಳಿಯಾಕಾರದ ಎಲೆಯ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ) ಮತ್ತು ಫ್ಲೋರೈಡೇಟೆಡ್ ಕೂಫಿಕ್ (ಹೂವುಗಳ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ). ಈ ಎರಡನೆಯ ಕೂಫಿ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಖುರ್ಆನ್ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು, ನಾಣ್ಯಗಳು, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಶಾಸನಗಳು ಮತ್ತು ಕುಂಬಾರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡನೇ ವಿಧದ ಕೂಫಿ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ಬಾಗ್ದಾದ್‍ನಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವಾಗ, ಮುಸ್ಲಿಂ ಸ್ಪೇನ್ ಅಥವಾ ಮೊರಾಕೊದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಶೈಲಿಯು ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತದೆ. ಈ ಪಶ್ಚಿಮ ಪ್ರದೇಶದ ಅರೇಬಿಕ್ ಹೆಸರು ಅಲ್ ಮಗ್ರಿಬ್. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಹೊಸ ಶೈಲಿಯ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿಯನ್ನು ‘ಮಗ್ರಿಬಿ’ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಈ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಕೆಲವು ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಕಲಾವಿದರು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಪೂರ್ವ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಹದಿಮೂರನೆಯ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕೂಫಿ ಶೈಲಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹೆಚ್ಚು ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಶೈಲಿಗಳಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು.
ಬಹುಶಃ ಹೊಸ ಶೈಲಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದಾಗಿ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚರ್ಮಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ಕಾಗದವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ಮತ್ತು ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಪ್ಯಾಪಿರಸ್ ಮುಖ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮವಾಯಿತು. ಕಾಗದದ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು (ಪಿಷ್ಟದಿಂದ ಮುಚ್ಚಲಾಗುತ್ತದೆ) ಅದು ತುಂಬಾ ನಯವಾದ ಮತ್ತು ಹೊಳೆಯುವವರೆಗೆ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಲೇಪಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದು ಪೆನ್ನಿನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಸುಲಭಗೊಳಿಸಿತು. (ಪೂರ್ವದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ (ಮಗ್ರಿಬ್) ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚರ್ಮಗಳ ಬಳಕೆ ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ಮುಂದುವರೆಯಿತು).
ಮತ್ತೊಂದು ಗಮನಾರ್ಹ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಲೇಖನಿ. ಇದು ಬಿದಿರಿನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬಿದಿರಿನ ತುದಿಯನ್ನು ಚಾಕುವಿನಿಂದ ಕತ್ತರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಲೇಖನಿಯ ಮೊಳೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೊಳೆ, ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕತ್ತರಿಸುವುದು ವಿಭಿನ್ನ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಮೊಳೆಯನ್ನು ಓರೆಯಾದ ಕೋನದಲ್ಲಿ ಕತ್ತರಿಸಿದರೆ ವೃತ್ತದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯನ್ನು ಹೆಣೆಯಬಹುದು. ಈ ರಚನೆ ದಪ್ಪ ಹಾಗೂ ತೆಳ್ಳನೆಯ ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು ಸಹಾಯಕಾರಿ. ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಕಲೆಗೆ ವಿಶೇಷ ಸೊಬಗು ಮತ್ತು ವೈವಿಧ್ಯತೆಗೆ ಇದು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಲೇಖನಿಯ ಅಗಲವೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ದೊಡ್ಡ ಅಕ್ಷರಗಳಿಗೆ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೊಳೆಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಉದ್ದೇಶಿಸಿದ ಸಾಲಿನ ಅಗಲಕ್ಕೆ ಮೊಳೆಯ ಅಗಲವು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ.
ಮೊಳೆಯ ಅಗಲವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಅನುಪಾತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಅಕ್ಷರಗಳ ಆಕಾರಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸತತವಾಗಿ ಅಕ್ಷರಗಳ ಸಾಪೇಕ್ಷ ಗಾತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಅಕ್ಷರ ಅಲಿಫ್ ಒಂದೇ ಲಂಬ ರೇಖೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಕೇವಲ ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಅಗಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ಏಳು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಎರಡನೇ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಅಲಿಫ್ ಅಕ್ಷರ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಅಕ್ಷರ ಸಂಭವಿಸಬಹುದಾದ ವಿಭಿನ್ನ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡು ಅಕ್ಷರಗಳ ನಡುವಿನ ಉದ್ದದಲ್ಲಿ ಸಾಮರಸ್ಯ ಇದೆ. ಇದು ಗಮನಾರ್ಹ. ಏಕೆಂದರೆ ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಅರೆಬಿಕ್ ಲಿಪಿ ಮುದ್ರಿತ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‍‌ನಂತೆ ವಿಶೇಷವಲ್ಲ.
ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿ ಶೈಲಿಯ ರಚನೆಯ ಮತ್ತೊಂದು ಮೂಲಭೂತ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಬೇಸ್‍ಲೈನ್‍ನ ಸ್ವರೂಪ. ಅನೇಕ ಲಿಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಬರೆದ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ರೇಖೆಯು ಸಮತಲವಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹೊಸ ಅಕ್ಷರಗಳು ಬೇಸ್‍ಲೈನ್‍ಗಿಂತ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಎಡಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುತ್ತವೆ. ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‍ಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಬಲದಿಂದ ಎಡಕ್ಕೆ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಓದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಮೂಲತಃ ಅಧಿಕೃತ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಭದ್ರತಾ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ಅನಧಿಕೃತ ಸೇರ್ಪಡೆಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಜೋಡಿಸಬಹುದು. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವನ್ನು ಇತರ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಪರಿಕರಗಳು ಮತ್ತು ಬರೆಯುವ ವಿಧಾನಗಳು: ವಿವಿಧ ಉಪಕರಣಗಳಿಂದ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಡಿಸೈನ್‍ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಪೆನ್ನಿನೊಂದಿಗೆ ಬರೆಯುವ ತಾಂತ್ರಿಕ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಇತರ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸ ತೊಡಗುತ್ತಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ದಪ್ಪದಿಂದ ತೆಳುವಾದ ರೇಖೆಯವರೆಗಿನ ಸುಂದರವಾದ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಚೌಕಾಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಮೊಳೆಯೊಂದಿಗೆ ಬರೆಯಲಾದ ಉತ್ತಮ ಹಸ್ತಾಕ್ಷರ ನೀವು ನೋಡಬಹುದು. ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಕಲಾವಿದರು ಪ್ರಮಾಣ ಫಲಕ ಅಥವಾ ಮಾದರಿ ತೂತು ತಗಡುಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತಮ್ಮ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚರ್ಮದ ಮೇಲೆ ಬರೆಯುವಿಕೆ: ಕಾಗದದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಮೊದಲು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಬರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಲಿಖಿತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಬರೆಯಲು ತಯಾರಿಸಿದ ಹಾಗೂ ಶುಚಿಗೊಳಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚರ್ಮದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಶಾಯಿಯಿಂದ ತುಂಬಿದ ಬಿದಿರಿನ ಮೊಳೆಯನ್ನು ಲೇಖನಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿ, ಸ್ವಲ್ಪ ಕೋನದಲ್ಲಿ ಕತ್ತರಿಸಿ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚರ್ಮದಲ್ಲಿನ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಳಿಸಬಹುದು ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಎಂಬ ವಿಶಿಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಮೇಳೈಸಿದೆ.
ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಬರೆಯುವುದು: ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯನ್ನು ಲೇಖನಿ ಮತ್ತು ಶಾಯಿಯಿಂದ ಹೊಳಪು ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಪಿಷ್ಟ ಮತ್ತು ಪಾಲಿಶ್‍ನೊಂದಿಗೆ ಬರೆಯಬಹುದು. ಇದು ಪಠ್ಯಕ್ಕೆ ಉತ್ತಮವಾದ ಹಾಗೂ ನಯವಾದ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.
ಪಾತ್ರೆಗಳು: ಕೆಳಗಿನ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಶಾಸನವನ್ನು (ಸಸ್ಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳು) ಆಳವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ 1350 ರಿಂದ 1600 ರ ಆರಂಭದವರೆಗೆ ಹೃಸ್ವ ಅವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಮರದ ತುಂಡು: ಮರದ ತುಂಡಿನ ಮೇಲೆ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಿ ನಂತರ ಬಣ್ಣ ಲೇಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕೆಳಗಿನ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಈಗ ಅಧಿಕ ಬಣ್ಣಗಳು ಕಾಣೆಯಾಗಿವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕೆಲವು ಕುರುಹುಗಳು ಉಳಿದಿವೆ.
ಗ್ಲಾಸ್: ಕೆಳಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಕಿಟಕಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ಬಣ್ಣಗಳ ಸಣ್ಣ ತುಂಡು ಗಾಜಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಪ್ಲ್ಯಾಸ್ಟರ್ ಮುಂತಾದ ಚೌಕಟ್ಟಿನೊಳಗಿನ ಮಾದರಿಗಳಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಬಟ್ಟೆಗಳು: ಮುಸ್ಲಿಂ ಸ್ಪೇನ್‍ನ ರೇಷ್ಮೆ ನೇಕಾರರು ಅರೇಬಿಕ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಬರವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ಬಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಿಖಿತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಮನ ನೀಡಬೇಕು. ‘ನಮ್ಮ ಸುಲ್ತಾನರ ವೈಭವ’ ಎಂಬ ನುಡಿಗಟ್ಟು ವಿನ್ಯಾಸದ ವಿಶಾಲ ಮುದ್ರೆಯೊಳಗೆ ಇದು ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಗುತ್ತದೆ.
ಲೇಪಿತ ಗಾಜು: ಬಿಸಿ ಗಾಜನ್ನು ಆಕಾರಕ್ಕೆ ರೂಪಾಂತರಗೊಳಿಸಿದ ತರುವಾಯ ತಣ್ಣಗಾಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ದೀಪವನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ದಂತಕವಚ ಬಣ್ಣಗಳು ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ಲೇಪನವನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದಂತಕವಚವು ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಗಾಜಿನ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ಅದನ್ನು ಕುಲುಮೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಸಿ ಮಾಡಿದಾಗ, ದೀಪ ಕರಗಿ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅಲಂಕೃತ ಗಾಜು ದಂತಕವಚದಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ಕುಂಚಗಳಿಂದ ಗಿಲ್ಟ್ ಕೂಡ.
ಲೋಹದ ಕೆಲಸ: ಲೋಹದ ಕೆಲಸಗಾರರು ಹಿತ್ತಾಳೆಯ ಮೇಲ್ಮೈಯ ಸಣ್ಣ ಭಾಗಗಳನ್ನು ತುಂಡರಿಸಿದ ನಂತರ ಅಲ್ಲಿ ಬೆಳ್ಳಿ ಹಾಗೂ ಚಿನ್ನವನ್ನು ತುಂಬಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮೃದುವಾಗಿ ಕೆತ್ತಿದ ಲೋಹದ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ತುಂಬಿಸಲು ಅವರು ಕಪ್ಪು ಫಿಲ್ಲರ್‌ ಅನ್ನು ಜೋಡಿಸುವ ಜೊತೆ ಇತರೆ ಉಪಕರಣಗಳಿಂದ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ವೃದ್ಧಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಅಲಂಕಾರಗಳು: ಬಹಳ ಸೊಗಸಾಗಿ ಬರೆಯುವುದರೊಂದಿಗೆ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ವಿವಿಧ ಮಾರ್ಗಗಳಿವೆ. ಪ್ರಮುಖ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲೊ ಅಥವಾ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಯಾವುದೇ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಸೌಂದರ್ಯ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಅಕ್ಷರಗಳು ಹಾಗೂ ಪದಗಳನ್ನು ಬಿಡಿ ಬಿಡಿಯಾಗಿ ನಕಲಿಸಬಹುದು ಅಥವಾ ಜೋಡಿಸಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಬಹುದು. ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್ಗಳು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳು ಅಥವಾ ಪಠ್ಯದ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ವಿಭಿನ್ನ ಗಾತ್ರಗಳು, ಬಣ್ಣಗಳು ಮತ್ತು ಪಠ್ಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುತ್ತಾರೆ. (ಆದರೆ ಅವರು ಯಾವಾಗಲೂ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾರೆ)
ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಫ್ರೇಮ್‌‌ಗಳು ಹಾಗೂ ಇನ್ನಿತರ ರೇಖೆಗಳ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಗೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಪಠ್ಯದ ವಿಷಯದಿಂದ ವಿಮುಖವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಖುರ್ಆನ್ ದೈವೀ ವಾಕ್ಯವಾದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಗಮನಿಸುವುದು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ.
ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿ ಕಲಾವಿದರು: ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿದ ಕಲಾವಿದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗುಂಪು ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್ಗಳು. ಇಂದಿಗೂ ಇದು ಅನೇಕ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿದು ಪ್ರಖ್ಯಾತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಅವರ ಸ್ಥಾನಮಾನ, ಭೋಧನೆಯ ಉತ್ಕೃಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ಕೆಲಸದ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಒಂದು ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿತು. ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿಯ ಇತಿಹಾಸ, ಅಧ್ಯಾಪನೆ, ಹಾಗೂ ಗುರು-ಶಿಷ್ಯರ ನಡುವಿನ ಪ್ರಸರಣ ಜಾಲವಾಗಿ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಯಿತು. ಒಬ್ಬ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯು ತನ್ನ ಶಿಕ್ಷಕ ಒದಗಿಸಿದ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ನಕಲಿಸಲು, ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲು ವರ್ಷಗಳೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಅವನು/ಅವಳು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ತತ್ವಗಳು ಮತ್ತು ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಕಲಿತಾಗ ಮಾತ್ರ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್ ಆಗಬಹುದು. ತರಬೇತಿ ಪಡೆದು ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯಲ್ಲಿ ನಿಪುಣರಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ನವನವೀನ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿ ಕಲಿಯುವುದು ಇತರ ಉದ್ಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಕೌಶಲ್ಯ ಗಳಿಸುವಂತೆಯೇ ಇದೆ..
ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಅನೇಕರು ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂಪಾದಿಸುವಷ್ಟು ವಯಸ್ಸಾದಾಗ ತಮ್ಮ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹದಿನೆಂಟನೇ ಮತ್ತು ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನಗಳ ನಡುವೆ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಣಾಲಯ ಕ್ರಮೇಣವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೈಯಿಂದಲೇ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಎಲ್ಲಾ ಬರಹಗಾರರು ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್‍ಗಳಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ಜನರು ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸದೆ ಅನೇಕ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಕಲಿಸಿ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಗೆ ಕುಂದು ತಂದಿದ್ದಾರೆ. ಇನ್ನೂ ಕೆಲವರು ನಿಯಮ ಪಾಲಿಸಿ, ಉತ್ತಮ ಹಾಗೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಕೈ ಬರಹದಲ್ಲಿ ನಕಲಿಸಿದ ಪುಸ್ತಕವು ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿಸಿದ ಮಹಾತ್ಮರೂ ಇದ್ದಾರೆ. ಇತರರು ಸರ್ಕಾರಿ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಗುಮಾಸ್ತ ಹುದ್ದೆಯಂತಹ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉದ್ಯೋಗಗಳು ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗಲು ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು ಹಾಗೂ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಅಧಿಕೃತ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯ ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಅವರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ಅಂತಹ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಬಹಳ ಗಮನಾರ್ಹ. ಬರವಣೆಗೆಯ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆ ಹಾಗೂ ಸಂಕೀರ್ಣತೆ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯ ವೈಭವಕ್ಕೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುತ್ತದೆ.
ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್ಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರವಾದ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದರು. ಅವರ ಬರಹಗಳು ಅಮೂಲ್ಯವಾದವು. ಅವರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಮಾಜದ ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸುಲ್ತಾನರು ಮತ್ತು ಇತರ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಆಡಳಿತಗಾರರ ಅರಮನೆಯ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಪುಸ್ತಕ ತಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಕೆಲಸಗಳಿಗಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿತ್ತು. ಚಿತ್ರಕಲೆ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ನಂತರ, ಅಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಇತರ ಕಲಾವಿದರು ಮತ್ತು ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು ತಮ್ಮ ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಆಭರಣಗಳು ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಬೈಂಡಿಂಗ್ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಇತರ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು ತಜ್ಞ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್‍ಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪಠ್ಯವನ್ನು ನಕಲಿಸುವುದರಿಂದ ಇದೊಂದು ವಿಭಿನ್ನ ಕೆಲಸವಾಗಿತ್ತು. ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್‍ಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸ್ಥಳವು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ಆ ಜಾಗವನ್ನು ಸಮತೋಲಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಲು ವಿವಿಧ ಶೈಲಿಯ ಲಿಪಿ ನಿಯಮಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ನುರಿತ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್ಗಳು ತಯಾರಿಸಿದ ಈ ವಿನ್ಯಾಸಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಏಕ ಹಾಳೆಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅವುಗಳು ನಂತರದ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಉಪಯುಕ್ತವಾಯಿತು. ನಂತರದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಆಲ್ಬಮ್‍ಗಳಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್ಗಳು ಆಲ್ಬಮ್‍ಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲು ವಿಶೇಷ ಹಾಳೆಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಚಿತ್ರಗಳ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮನೆಗಳ ಗೋಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ತೂಗಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಬೋಧನಾ ಶುಲ್ಕಗಳು ಮತ್ತು ಬರವಣಿಗೆಯ ಆಯೋಗಗಳು ಕೆಲವು ನುರಿತ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್ಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿರಲು ಎಡೆ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟವು. ಆದ್ದರಿಂದ ಇಂದು, ಕೆಲವು ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಾಫರ್ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಇರಲು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ.
ಸುಗಂಧ ಹಾಗೂ ಹೃದಯ ಸಂವೇದನೆಯ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ಸಂರಚನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಚರ್ಚಾ ವಿಷಯ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಕ್- ಅರೇಬಿಕ್ (ಯುನಾನಿ) ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ನಿಪುಣರಾದ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಇಬ್ನ್ ಸೀನಾರ ಬರಹಗಳು ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಅವರ ‘ದಿ ಮೆಡಿಸಿನ್ ಆಫ್ ದಿ ಹಾರ್ಟ್’ (العدوية العقيبية) ಎಂಬ ಗ್ರಂಥ ಗ್ರೀಕ್- ಅರಬ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಸಂವೇದನೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರವಾಗಿಟ್ಟು ಹೃದಯದ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಸುಗಂಧದ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧಗಳ ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.
ಆರೋಗ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಗ್ರೀಕ್- ಅರಬ್ ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ‘ಹೃದಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ’ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜೀವನದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿ ಬದಲಾಗಿ ಹೃದಯದ ಪೋಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಸುಗಂಧ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಜ ಆದಿಲ್ ಷಾ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ Itrya-i Nauras Shahi ಎಂಬ ಗ್ರಂಥ ಸಹಿತ ಹಲವಾರು ಕೃತಿಗಳು ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯ ‘ಹೃದಯದ ಪ್ರಧಾನ ಆಹಾರ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ.
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳು ‘ಹೃದಯದ ಔಷಧಿ’ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಗಿಟ್ಟಿಸಿದ್ದವು. ಗ್ರೀಕ್- ಅರೇಬಿಕ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪರಂಪರೆಯ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯು ಮಾನವನ ದೇಹಕ್ಕೆ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಘ್ರಾಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಅನುಭೋಗಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಹೃದಯವನ್ನು ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಸುಗಂಧದ ಪ್ರತೀ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಹೃದಯವನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತದೆ (Mufrih) ಎಂದು ಇಬ್ನ್ ಸೀನಾ ನಂಬಿದ್ದರು. ಈ ಪ್ರಚೋದನೆಯು ಅವರ ದೂರದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸುಗಂಧವು ಮನುಷ್ಯನ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂವೇದನೆಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಾಗ ಸಂಭವಿಸುವ ಆತ್ಮದ ರಿಫ್ರೆಶರ್ ಕೂಡಾ ಆಗಿದೆ.
ಇಬ್ನ್ ಸೀನಾರ ಪ್ರಕಾರ ಹೃದಯದೊಂದಿಗಿರುವ ‘ಆತ್ಮ ಚೈತನ್ಯ’ (ಅವರು ಅದನ್ನು ರೂಹ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಅದನ್ನು ಆತ್ಮ ಸತ್ವ ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳನ್ನು ಆಘ್ರಾಣಿಸುವ ಮೂಲಕ ಹೃದಯದ ಕಾರ್ಯವೈಖರಿಗಳನ್ನು ಸಕ್ರೀಯಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಆತ್ಮೀಯ ಚೈತನ್ಯದ ಗಣನೆ ಸುಖಲೋಲುಪತೆಯ ಅಭಿಲಾಷೆಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಿಸಿ ಸಂತೋಷದ ಅತೀ ಸಣ್ಣ ಉದ್ದೀಪನದೊಂದಿಗೂ, ಅವಕಾಶಗಳೊಂದಿಗೂ ಸಹ ಪ್ರತಿಕ್ರಯಿಸಲು ಹೃದಯವನ್ನು ತಯಾರು ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳನ್ನು ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸಿ ಆತ ತಯಾರು ಮಾಡಿಟ್ಟ ಸಂದೂಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳ ಗಳಿಸಿದ್ದು ‘ಶುದ್ಧ’, ನಿರ್ಮಲ, ಸಂತುಷ್ಟದಾಯಕ ಪರಿಮಳ ಇರುವ ವಾಸನೆಯಿರುವ ಹೂವುಗಳ ಹೆಸರುಗಳನ್ನಾಗಿತ್ತು. ಆತ್ಮವನ್ನು ಸಂತೋಷದ ಸಂವೇದನಾ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಹಾಗು ಸೌಂದರ್ಯ ಆಸ್ವಾದನೆಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ರಮಿಸಲು ಅವೆಲ್ಲವೂ ಸಹಾಯಕವಾಗುವುದು.
ಸುಗಂಧವು ವಾಸನೆಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಔನ್ನತ್ಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ಸಂವೇದನೆಯನ್ನು ಆಸ್ವಾದಿಸಲು ಘ್ರಾಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಇಬ್ನ್ ಸೀನಾ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಂವೇದನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಬಲಗೊಂಡಾಗ ರುಚಿ ಮೊಗ್ಗುಗಳು (zauq), ಸಿಹಿ ಪದಾರ್ಥ ಹಾಗೂ ಘ್ರಾಣ ಗ್ರಂಥಿಗಳಿಂದ ತೃಪ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷದ ಅನುಭೂತಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ..’ ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ಸುಗಂಧ ಆತ್ಮವನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸಲ್ಪಡುವ ಇಂದ್ರಿಯದೊಂದಿಗೆ ಸಾಮರಸ್ಯವಿರುವ ಉತ್ಪನ್ನವಾಗಿದೆ. ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಸಿಗುವ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯ ಉದ್ಯಾನದಂತಹ ಆಹ್ಲಾದಕರ ವಾತಾವರಣದಿಂದ ಮಾತ್ರ ದೊರಕಬಹುದು. ಇದರ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಿದ್ದರೆ ಮೂಗಿಗೆ ಕೊಳೆತ ವಾಸನೆ ಬಡಿದು ಅಂತಹಾ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಸಂವೇದನಾ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಗುತ್ತದೆ.
ಇಂಡೋ- ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸುಗಂಧ ಪರಂಪರೆ..
ಭಾರತದ ಮುಸ್ಲಿಂ ವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಭಾಗವಾಗಿರುವ ಹೂವುಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪರಿಮಳಯುಕ್ತ ಹೂವುಗಳು ಪ್ರಾಣಾಯ, ಕಾಮ ಹಾಗೂ ಮದನಾ ಎಂಬ ದೇವರುಗಳ ಹೆಸರಿಡಲಾಗಿದೆ. ಆ ಹೆಸರುಗಳು ಸುಗಂಧವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ‘ಮದನ್ ಮಾಸ್ಟ್’ ಎಂಬ ಹೆಸರು. ಈ ಪದವು ಲೈಂಗಿಕ ಪ್ರಚೋದನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಗೆಡ್ಡೆಯ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಸಸ್ಯ (Amorphophallus Campanulatus) ಎಂಬ ಅರ್ಥ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಗುರಿಯನ್ನು ಮರೆಮಾಚಿ ಪ್ರಣಯಾಸ್ತ್ರ ಸ್ಪರ್ಶಿಸುವ ಮದನಾ ದೇವರಂತೆ, ಎಲೆಗೊಂಚಲುಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಗಿ ಸೇಬಿನಂತೆ ಪರಿಮಳ ಹರಡುವ ‘ಮನೋರಂಜಿತ’ (ಪೊದೆಸಸ್ಯ) ಎಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಇದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಮಳಯುಕ್ತ ಸಸ್ಯ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಹೂವುಗಳ ಮಕರಂದವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಮಧು (ಜೇನುತುಪ್ಪ) ಎಂಬ ಪದದೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉದ್ದವಾಗಿ ಹಬ್ಬುವ ಹಾಗಲ ಕಾಯಿ ಬಳ್ಳಿಗಿಡದ ಬದಲಾಗಿ ‘ಮಧು ಮಲಾತಿ’ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ‘ಮಾಧವಿ’ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಇನ್ನೊಂದು ಬಳ್ಳಿಗಿಡವಾದ ‘Sphenodesme paniculata’ ಎಂಬ ಸಸ್ಯವರ್ಗದ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ, ‘ಮಧುಕ್ಕಾ ಇಂಡಿಕಾ’ ಎಂಬ ಹೆಸರು ‘Madhuca longifolia’ ಎಂಬ ರೂಕ್ಷ ಗಂಧವುಳ್ಳ ಒಂದು ಔಷಧ ಸಸ್ಯದ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಸುಗಂಧ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಂಭಂದಪಟ್ಟ ಇಂಡೋ- ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸನೆ (aroma) ಮತ್ತು ರುಚಿಗೆ (taste) ಪರಿಮಳಯುಕ್ತ ಹೂವುಗಳ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸುಗಂಧ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದ ಪ್ರಮುಖ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ‘ಇಥರಿಯಾ ನುಸ್ರತ್ ಶಾಹಿ’. ಅನೇಕ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯದ ಮಿಶ್ರಣ ಹಾಗೂ ರುಚಿ ಹೃದಯಕ್ಕೆ ಸಂತೋಷ ನೀಡುವಲ್ಲಿಯೂ, ಮಾನಸಿಕ ಸಮಾಧಾನ ಸಿಗುವುದರಲ್ಲಿಯೂ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಈ ಕೃತಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಮೌಲಾನಾ ಹಬೀಬ್ ಷರೀಫ್‌ರ ಪುತ್ರ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯದ ವ್ಯಾಪಾರಿ ನಿಝಾಮುದ್ದೀನ್ ಮಹ್ಮೂದ್‌ರ ವಿವಿಧ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ‘ಇಥರಿಯಾ ನುಸ್ರತ್ ಶಾಹಿ’ಯ ಹಸ್ತಪ್ರತಿ ಅಂದಿನ ಬಿಜಾಪುರದ ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿ ಎರಡನೇ ಇಬ್ರಾಹಿಂ ಆದಿಲ್ ಷಾಗೆ ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದ್ದರು. ಮೂಲ ಗ್ರಂಥವು ”ನಿನ್ನ ಔದಾರ್ಯವನ್ನು ಹಾತೊರೆಯುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹೃದಯಕ್ಕೆ ನಿನ್ನ ಭವನದ ಸುಗಂಧದಿಂದ ಅಹರ್ನಿಶಿಯಾಗಿ ಅನುಗ್ರಹಿಸಬೇಕು..” ಎಂಬ ದೈವೀ ವಾಕ್ಯದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ಪುಸ್ತಕದ ಬರವಣಿಗೆಯ ನಿಖರವಾದ ಸಮಯ ಗುರುತಿಸಿದ ಪುಟಗಳು ಕಳೆದುಹೋಗಿವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಎರಡನೇ ಆದಿಲ್ ಷಾಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಕೃತಿಯನ್ನು ಹದಿನೇಳನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲ.
ಎರಡು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಆದಿಲ್ ಷಾ ರಾಜವಂಶವು 1686 ರಲ್ಲಿ ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರೆಗೂ ಭಾರತದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗವನ್ನು ‘ಬಿಜಾಪುರ’ ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಆಳಿದವು. ಇದು ಪೂರ್ವ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಡೆಕ್ಕನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಗೋಲ್ಕೊಂಡಾದಂತೆಯೇ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಮತ್ತು ಬಹುತ್ವವಾದಿ ಸಮಾಜದ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ ನಗರವಾಗಿದೆ.
ಎರಡನೇ ಸುಲ್ತಾನ್ ಆದಿಲ್ ಷಾ ನನ್ನು ‘ನವರಸ್ ಷಾ’ (ನವದ್ರವ್ಯಗಳ ರಾಜ) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ದಕ್‌ನೀ ಉರ್ದುವಿನಲ್ಲಿ Nauras ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥ ಒಂಭತ್ತು ರುಚಿ, ಒಂಭತ್ತು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಶೈಲಿ ಹಾಗೂ ಒಂಭತ್ತು ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಶೈಲಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಈ ಪದ ಭಾರತೀಯ ಸೌಂದರ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೂಲ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾದ ‘ರಸ’ ದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಈ ಪದ ಸುಲ್ತಾನನಿಗೆ ಭಾರೀ ಅಪ್ಯಾಯಮಾನವಾದ್ಯವು ಎಂದು ಊಹಿಸಬಹುದು. ಕ್ರಿ.ಶ 1603 ರಲ್ಲಿ ಖುದ್ದಾಗಿ ಸುಲ್ತಾನನೇ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಸುಂದರ ನಗರಕ್ಕೆ ‘ನವರಸ್ ಪುರ’ ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿ, ಸಂಗೀತ ಮಂಟಪಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಹೃದ್ಯ ಭಾಗಗಳನ್ನು ‘ನೌರಸ್ ಮಹಲ್’ ಎಂದು ಕರೆದರು. ಈ ಪದವು ಸುಲ್ತಾನನ ‘ಕಿತಾಬೇ ನವರಸ್’ ಎಂಬ ಸ್ತುತಿ ಗೀತೆಗಳ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಲ್ಲೂ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ದಕ್ಕನೀ ಉರ್ದುವಿನಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಒಂಭತ್ತು ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಶೈಲಿಯ ಕುರಿತು ಪರಾಮರ್ಶೆಯಿದೆ. ಈ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳ ಕುರಿತು ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ಕೃತಿಯ ವಿಷಯಗಳಿಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಲೆದಾಡಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ.
ಆದಿಲ್ ಷಾರನ್ನು ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ಇತಿಹಾಸ ಬಣ್ಣಿಸುತ್ತಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತದ ಎಲ್ಲಾ 64 ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾಗಿದ್ದ ಸುಲ್ತಾನ್ ರನ್ನು ಜಗದ್ಗುರು (Universal teacher) ಎಂದು ಹಿಂದೂ ಪ್ರಜೆಗಳು ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಹುತೇಕ ಅದೇ ಅರ್ಥ ಬರುವ ‘ಉಸ್ತಾದೇ ಝಮಾನ್’ ಎಂದು ಗ್ರಂಥಕರ್ತ ಮೂಲ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಕನ್ನೌಜ್, ಭಾರತದ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯೆಂದು ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದಿದೆ. ಇದು ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ ಒಂದು ಕುಗ್ರಾಮ. ಕನ್ನೌಜ್ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯದ ಐತಿಹ್ಯಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಒಡಲಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಕನ್ನೌಜ್ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯ ವ್ಯವಹಾರ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ‘ಇದು ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ದೇಶದ ಪರಿಮಳಯುಕ್ತ ನಗರವಾಗಿದೆ’ ಎಂದು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ಪೀಳಿಗೆಯಿಂದ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ರವಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕನ್ನೌಜ್, ಸ್ಥಳೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಖುರ್ ಆನಿನಲ್ಲಿ, ಒಟ್ಟಾರೆ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ನಿತ್ಯ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ನೇಹ ಪರಸ್ಪರ ತಳುಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವಂತದ್ದು. “ದೇವರು ಸೌಂದರ್ಯಪೂರ್ಣನು ಹಾಗೂ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಮೆಚ್ಚುವಂತವನು” ಎಂದು ಹದೀಸ್ ಸಾರಿದ್ದರೆ, ಖುರ್ ಆನ್‌ ಆಗಾಗ್ಗೆ “ ದೇವರು ಸುಂದರಮಯ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡುವವರನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತಾನೆ” ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದೆ. ಇಮಾಮ್ ಗಝ್ಝಾಲಿ ಮತ್ತು ಇಬ್ನುಸೀನರಂತ ಇಸ್ಲಾಮೀ ಚಿಂತಕರು “ಪ್ರೀತಿ” ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು “ ಉತ್ತಮ ಹಾಗೂ ಸುಂದರವಾದ ಕಾರ್ಯಗಳೆಡೆಯಿರುವ ಒಂದು ಒಲವು” ಎಂದೇ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲೆಯ ಸೌಂದರ್ಯ ಮಾನವಿಕ ಹಾಗೂ ದೈವಿಕ ಪ್ರೇಮವನ್ನು ಬರಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇಸ್ತಂಬೂಲ್‌ ಅಥವಾ ಇಸ್ಫಹಾನಿನ ಮಸೀದಿಯಲ್ಲಿ ನಮಾಜು ಮಾಡುವಾಗ ಅಥವಾ ಸುಮ್ಮನೆ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ತಿರುಗಾಡುವಾಗ ಪ್ರೇಮದ ಅನುಭವ ಪಡೆಯುವುದಂತೂ ಖಂಡಿತ. ಸ್ನೇಹ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಕೋಮಲ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯವು ಸಕೀನತ್‌ ಗೆ –ಪವಿತ್ರ ದೈವಿಕ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯದಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಆಳವಾದ ಶಾಂತಸ್ಥಿತಿ – ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪುರಾತನ ಮಸೀದಿಗಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಇದೇ ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅವುಗಳ ಸಂರಚನೆಯ ಸಾಮರಸ್ಯ ಆ ಸ್ಥಳದ ಬರಕತ್ (ಪವಿತ್ರ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯ) ನ ಮೂರ್ತ ಅನುಭವವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ಆತ್ಮದ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.
ಇನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ತಗೆದು ನೋಡೋಣ. ಪ್ರೀತಿಯೊಂದಿಗಿನ ಇಸ್ಲಾಮೀ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಸಂಬಂಧ ಎಷ್ಟೊಂದು ಗಾಢವಾಗಿದೆಯೆಂದರೆ, ತತ್ವಜ್ಞಾನ, ಕಾನೂನು, ನ್ಯಾಯಶಾಸ್ತ್ರ, ದೇವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಮುಂತಾದ ಸಕಲ ಜ್ಞಾನಶಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರು ರಚಿಸಿದ ಬೃಹದ್ಗ್ರಂಥಗಳು ಪ್ರೇಮದ ಸಾಲುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿ ತುಳುಕಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರೆಗೂ, ಎಲ್ಲಾ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನೂ ಹಾಗೂ ನೈಜತೆಯ ಗ್ರಹಿಕೆಯನ್ನೂ ಪ್ರೀತಿಯ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ ಅಗಾಧವಾಗಿ ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇಬ್ನುಸೀನರಂಥ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರೀತಿ ಪ್ರೇಮವೆಂಬುದು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಹಿಡಿದು ಮಲಕ್ ಗಳವರೆಗಿನ ಸಕಲ ಸೃಷ್ಟಿಗಳನ್ನು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲಗೊಳಿಸುವ ಚೈತನ್ಯವಾಗಿದೆ.
“ಇಹ್ಸಾನ್‌” ಮತ್ತು ಅದರೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ ಇಖ್ಲಾಸ್‌ ಎಂಬೀ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ಪೋಷಣೆಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಅನಿವಾರ್ಯವಾದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ ಪ್ರೇಮವೆಂಬುದು. ಹದೀಸ್ ಕಲಿಸುವುದು ಹೀಗೆ: “ ಅಲ್ಲಾಹು ಮತ್ತು ಆತನ ರಸೂಲರು ನಿಮಗೆ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಿಯವಾಗುವ ತನಕ ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಪರಿಪೂರ್ಣ ವಿಶ್ವಾಸಿಯಾಗಲಾರರು”. ಪ್ರಸ್ತುತ ನಿಷ್ಕಾಮ ಪ್ರೀತಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ಕರ್ಮ ಮತ್ತು ಆರಾಧನೆಗಳು ಒಂದೋ ರಿಯಾ (ಡಾಂಭಿಕತೆ) – ಇದನ್ನು ಪ್ರವಾದಿ (ಸ) ಸಣ್ಣ ಅಥವಾ ಗುಪ್ತ ಶಿರ್ಕ್‌ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ – ಅಥವಾ ಸ್ವಾರ್ಥ ಪ್ರೇರಿತ ಪ್ರತಿಫಲಾಂಕ್ಷೆ ಅಥವಾ ಶಿಕ್ಷೆಯಿಂದ ಪಾರಾಗುವ ಬಯಕೆ ಮುಂತಾದ ನೇತ್ಯಾತ್ಮಕ ಗುಣಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಾಹನಿಗಾಗಿಯೇ ಆತನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವ ಹಾಗೂ ಆತನಿಗಾಗಿ ಇತರರನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವ ಮನೋಭಾವ ಇಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಏನೇ ಆದರೂ, ಇದು ನಮ್ಮನ್ನು ನಮ್ಮ ದೇಹೇಚ್ಛೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಪರಮ ಸ್ವಾರ್ಥಭಾವದಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸುತ್ತದೆ: “ ತನ್ನ ದೇಹೇಚ್ಛೆಯನ್ನೇ ದೇವರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದವನನ್ನು ತಾವು ಕಂಡಿಲ್ಲವೇ? ದೇವರು ಅವನನ್ನು ದಾರಿತಪ್ಪಿಸಿದ್ದಾನೆ” (45:23), “ ಆದರೆ, ವಿಶ್ವಾಸಿಗಳು ಅಲ್ಲಾಹನನ್ನು ಗಾಢವಾಗಿ ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾರೆ”. ಕವಿ ಹಾಫಿಝ್‌ ರವರ ಸಾಲೊಂದು ಹೀಗಿದೆ: “ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಹೊರತಾಗಿ, ನಾನು ಕಾಣುವುದು ಬರೀ ಸ್ವಾರ್ಥಿಗಳಾದ ಡಾಂಭಿಕರನ್ನು ಮಾತ್ರ”. ಪ್ರವಾದಿ (ಸ) ರ ಅನುಕರಣೆಯ ಪ್ರೇರಕ ಸಂಗತಿಯಾಗಿ ಹಾಗೂ ಅದರಿಂದ ದೊರಕುವ ಫಲಿತಾಂಶವಾಗಿ ಖುರಾನ್‌ ಅಲ್ಲಾಹನ ಪ್ರೇಮವನ್ನಾಗಿದೆ ಮುಂದಿಟ್ಟಿರುವುದು: “ ಹೇಳಿರಿ; ದೇವರನ್ನು ನೀವು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ನನ್ನ ಅನುಸರಣೆ ಮಾಡಿರಿ, ಫಲವಾಗಿ ಅಲ್ಲಾಹನು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವನು” (3:31).
ಯಾವುದೇ ಕರ್ಮಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾದ ಪ್ರೇರಕವೆಂದರೆ ಅದು ಪ್ರೀತಿ. ಪಥಭ್ರಷ್ಠರಾಗದಂತೆ ಒಂದೇ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ನಮ್ಮನ್ನು ನಡೆಸುವ ಶಕ್ತಿಯಿದೆ ಅದಕ್ಕೆ. ಸೌಂದರ್ಯದೊಂದಿಗಿನ ನಂಟಸ್ತಿಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವವೇ ಇಲ್ಲ. ಮಸೀದಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಿಕಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಸೌಂದರ್ಯಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಚೇತೋಹಾರಿಯಾಗುವಾಗ, ನಾವು ಅತ್ತ ಸೆಳೆಯುತ್ತೇವೆ. ಮಾತು ಅಂದ ಚಂದವಾಗುವಾಗ, ಅದಕ್ಕೆ ತಲೆದೂಗುತ್ತೇವೆ. ಸೌಂದರ್ಯ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರೀತಿ ಆತ್ಮವನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಇಂದ್ರಿಯಾನುಭಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವ ಅತೀಂದ್ರಿಯ ದೈವಿಕ ಸೌಂದರ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದೇ ತತ್ವ ಅಡಗಿದೆ. ದೌರ್ಭಾಗ್ಯವಶಾತ್‌, ಶಾಪಿಂಗ್‌ ಮಾಲ್‌ ಹಾಗೂ ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳಂಥ ʼದುನ್ಯಾದ ಆಡಂಬರಗಳʼ (ಝೀನತುಲ್‌ ಹಯಾತಿದ್ದುನ್ಯಾ, ಖುರಾನ್‌ 48:46) ಥಳುಕು ಬಳುಕಿನ ಪೋಳ್ಳು ಸೌಂದರ್ಯದ ಹಿಂದೆಯೂ ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಿದ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ತತ್ವ ಕಾರ್ಯಾಚರಿಸುತ್ತಿದೆ. ನಿಜದಲ್ಲಿ ದುನ್ಯಾದ ಚೆಲುವು ನೈಜ ಸೌಂದರ್ಯದ ಒಂದು ನೆರಳು ಮಾತ್ರ. ಚಿತ್ತಚಾಂಚಲ್ಯ ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಹಾಗೂ ಸಮ್ಮೋಹನಗೊಳಿಸುವ ದುನ್ಯಾದ ಸೌಂದರ್ಯ ಹಾಗೂ ಆತ್ಮವನ್ನು ಅನಂತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದೆಡೆಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುವ ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲೆಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸದ ಪ್ರಶ್ನೆ ಇಲ್ಲಿ ಎದ್ದೇಳುತ್ತದೆ. ಇವೆರಡರ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಕಾಣುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ, ಹಾಗೆ ವಿವೇಚಿಸುವುದರ ಅಗತ್ಯ ಏನು?
ಇತರ ಕಲಾರೂಪಗಳಿಂದ ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲೆಯನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಲು ಮೊಟ್ಟಮೊದಲು ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲೆಯ ಅರ್ಥವ್ಯಾಪ್ತಿ ಹಾಗೂ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಶಿಯಾ ಮುಂತಾದ ವಿಭಿನ್ನ ಸಾಂಸ್ಕ್ರತಿಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲಾಕೃತಿಗಳೆನ್ನೆಲ್ಲ ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕಲಾ ಚಿಂತಕರು ಹಿಂಜರಿದಿರುವುದಂತೂ ನಿಜ. ಆದರೆ, ಸಯ್ಯಿದ್‌ ಹುಸೈನ್ ನಸ್ರ್ ಹಾಗೂ ಟೈಟಸ್ ಬರ್ಕಾಡ್‌ ರಂಥ ವಿದ್ವಾಂಸರು ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಿಗೆ ಅನುಸಾರ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಗೊಂಡ ಕಲೆಗಳಿಗೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಅನುಸಂಧಾನ ವಿಧಾನವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಕೈಂಕರ್ಯದ ಮೂಲಕ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಲೆಗಳು ಹಾಗೂ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಂದ ರಚಿತವಾದ ಕಲೆಗಳ ನಡುವೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಪರಂಪರಾಗತ ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲೆಗಳ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಒಳಹೂರಣಗಳು ನೇರವಾಗಿ ಖುರ್ ಆನಿನ ದಿವ್ಯ ಭೋದನೆಯಿಂದ ಉಧ್ಭವಿಸಿದೆ ಹಾಗೂ ಅವು ಮುಹಮ್ಮದೀ ಅನುಗ್ರಹವನ್ನು (ಬರಕಃ ಮುಹಮ್ಮದಿಯ್ಯ) ಪಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಧರ್ಮದ ನವ ವಿಶ್ವದಷ್ಠಿಕೋನವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಕಲೆಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲೆಗಳು ರೋಮನ್, ಬೈಝಂಟಿಯನ್‌, ಸಾಸಾನಿದ್‌, ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕ, ಮಧ್ಯ ಏಶಿಯಾ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಕಲಾಕಾರರ ತಂತ್ರ ಮತ್ತು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲೆಗಳ ನೈಜ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಇಸ್ಲಾಮೀ ದಿವ್ಯ ಬೋಧನೆಯೇ ಆಗಿದೆ ಹೊರತು ಪೂರ್ವ ಮಾದರಿಗಳೋ , ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರಭಾವಗಳೋ ಅಲ್ಲ.ಇದೇ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಅವು ಕಾಲ ದೇಶಗಳಿಗತೀತವಾಗಿ ಸಮಾನ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಮುಸ್ಲಿಮರು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಅಥವಾ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಎಲ್ಲಾ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲೆಗಳಾಗಬೇಕೆಂದಿಲ್ಲ. ಇರಾಖಿ ಸಂಜಾತ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಝಹಾ ಹದೀದ್‌ ಅನೇಕ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೆ ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ ಯಾವೊಂದೂ ಕೂಡ ಇಸ್ಲಾಮಿ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬರದು. ಇದಕ್ಕೆ ತದ್ವಿರುದ್ದವಾಗಿ, ಲಂಡನಿನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಆಫ್ ಟ್ರಡಿಶನಲ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್‌ ನ ಎಲ್ಲಾ ಧರ್ಮೀಯರು ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿಯಂಥ ವಿವಿಧ ಇಸ್ಲಾಮೀ ಪರಂಪರಾಗತ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ, ಇಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮುಖ್ಯವಲ್ಲ ಹೊರತು ದಿವ್ಯ ಬೋಧನೆಯಿಂದ ರೂಪಿತವಾದ ಕಲೆಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ನೋಡಿಯಾಗಿದೆ ಅದರ ಇಸ್ಲಾಮಿತನವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು.
ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಲೆಗಳು ಧರ್ಮ ಪ್ರಧಾನವಾದ ಅಥವ ಧಾರ್ಮಿಕ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗದ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಲೆಗಳು ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲೆಗಳು ಎನ್ನಲಾಗದು. ಸಿರಿಯಾದ ಮರಗಳಿಂದ ಉಂಟುಮಾಡಿದ ಮೇಜುಗಳು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮದ್ಯಪಾನ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಬಹುದು, ಆದರೆ ಇಸ್ಲಾಮೀ ತತ್ವಚಿಂತನೆ ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವ ರೇಖಾತ್ಮಕ ವಿನ್ಯಾಸಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಉತ್ಪಾದಿಸಲ್ಪಡುವ ಮಕ್ಕಾ ಮದೀನಾದ ಚಿತ್ರಪಟಗಳು ಹಾಗೂ ವಿವಿಧ ವಿನ್ಯಾಸದ ನಮಾಜಿನ ಹಾಸುಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಲೆಗಳಾಗಿರಬಹುದು, ಆದರೆ ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲೆಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯೊಳಗೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಒಳಪಡಿಸಲಾಗದು. ಇಸ್ಲಾಮಿ ಕಲೆಗಳು ವಸ್ತುಗಳ ಬಾಹ್ಯ ರೂಪಗಳ ಅನುಕರಣೆ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ, ಹೊರತು ಅವುಗಳ ಆಂತರಿಕ ಮೂಲಸ್ವರೂಪದ ನೈಜ ಚಹರೆಗಳನ್ನು ಹೊರಗೆಡವುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ, ಕಾಲ/ದೇಶ ಹಾಗೂ ಭಾಷೆ ಎಂಬಿತ್ಯಾದಿ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ಮೂಲ ಆಧಾರಗಳಾದ ಸಂಖ್ಯೆ (ರೇಖಾಗಣಿತ) ಮತ್ತು ಅಕ್ಷರಗಳಿಗೆ (ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿ) ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು, ಗಣಿತ, ರೇಖಾಹಣಿತ, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನ ಮುಂತಾದ ಪರಸ್ಪರ ತಳುಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವ ಪವಿತ್ರ ಜ್ಙಾನಶಿಸ್ತುಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತಗೊಂಡಿದೆ. “ ವಿಜ್ಞಾನವಿಲ್ಲದ ಕಲೆ ಬರೀ ಶೂನ್ಯ” ಎಂಬ ಕ್ರೈಸ್ತೀಯ ತತ್ವದೊಂದಿಗೆ ಇದು ಸಾಮ್ಯತೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಿಜ್ಞಾನಗಳು ಸೃಷ್ಠಿ ಜಗತ್ತಿನ ಬಹುತ್ವವನ್ನು ಸೃಷ್ಠಿಕರ್ತನ ಏಕತ್ವದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಏರ್ಪಡಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಅರಿಸ್ಟೋಟಲ್‌ ಪ್ರಕಾರ ಒಟ್ಟಾರೆ ವಿಜ್ಞಾನ ಮೂರು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿತವಾಗಿದೆ:ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ, ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಅತಿಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ (ಇಲಾಹಿಯ್ಯಾತ್). ಭೌತಜಗತ್ತಿನ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ಕುರಿತು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ತಿಳುವಳಿಕೆ ನೀಡುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ದೇವರನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಅರಿಯಲು ಇಲಾಹಿಯ್ಯಾತ್ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗುವುದು. ಆದರೆ, ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ (ಮತ್ತು ಅನುಬಂಧಿತವಾದ ರೇಖಾಗಣಿತ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಎಂಬೀ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳು, ಇವೆರಡೂ ಕಾಲದೇಶಗಳಲ್ಲಿರುವ ಸಂಖ್ಯೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ, ಮೊದನೆಯದ್ದು ದೃಶ್ಯ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಎರಡನೆಯದ್ದು ಶಬ್ದ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ) ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ (ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಜಗತ್ತು, ದೈವಿಕ ಮತ್ತು ಭೌಮಿಕದ ನಡುವಿನ ಬರ್ಝಖ್‌ ಎಂದೂ ಕರೆಯಬಹುದು) ಇಂದ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಅತೀಂದ್ರಿಯಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕವೇರ್ಪಡಿಸುವ ಕೊಂಡಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಲೋಕದ ಈ ವಿಜ್ಞಾನಗಳು, ಇಸ್ಲಾಮೀ ಕಲಾಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಐಂದ್ರಿಕ ಲೋಕದಿಂದ ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಲೋಕದೆಡೆಗಿನ ಏಣಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.
ಲಾವಣ್ಯವನ್ನು ಸತ್ಯದಿಂದ ಸೂಸುವ ಕಾಂತಿಯೆಂದು ಪ್ಲಾಟೋ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ; ಆದ್ದರಿಂದಲೇ, ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಕುರೂಪತೆಯ ನಡುವೆ ವಿವೇಚಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥರಾದರೆ, ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಮಿಥ್ಯವನ್ನೂ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲು ಅಶಕ್ತರಾಗುತ್ತೇವೆ. ಪೂರ್ಣ ಸಾಮರಸ್ಯ ಹೊಂದಿದ ನೈಜ ಚೆಲುವು ಕಾಲಾತೀತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದೃಶ್ಯ ಲೋಕದ ಅಂದವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಪ್ರಶಾಂತ ಚಿತ್ತತೆ ಮತ್ತು ದೇವಸ್ಮರಣೆಯನ್ನು ಉದ್ದೀಪಿಸುತ್ತದೆ. ಮಿಥ್ಯಾ ಸೌಂದರ್ಯ ಕುರೂಪತೆಯಂತೆಯೇ ಬಹಳ ಕ್ಷಣಿಕವೂ, ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತವೂ ಆಗಿರುವುದರಿಂದ ಕೆಳ ಜಗತ್ತಿನ ಗೊಂದಲಕಾರಿ ಬಹುತ್ವವನ್ನೂ ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತತೆಯನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಮನುಷ್ಯ ಮನಸ್ಸಿನ ಕ್ಷುದ್ರ ಮುಖಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಅಸಮತೋಲನತೆ, ಅಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯತೆ (ಗಫ್ಲತ್) ಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಸೃಷ್ಟಿ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಾಯಾ ಮುಖವನ್ನು ತೋರಿಸಿ ದೈವಿಕ ಆಯಾಮಗಳನ್ನು ಬಚ್ಚಿಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ನೈಜ ಸೌಂದರ್ಯ ವಸ್ತುಗಳ ಸ್ಪಷ್ಟ ಮತ್ತು ಪಾರದರ್ಶಕ ಆಯಮಗಳನ್ನು ಹೊರಗೆಡವುತ್ತದೆ. ಆ ಮೂಲಕ ದೇವರ ಸುಸ್ಪಷ್ಟ ನಿದರ್ಶನಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಿಸುವುದು.
ನಮ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಆಧುನೀಕರಣ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲೀಕರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಬಹಳ ಬದಲಾವಣೆಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಇದು ನಮ್ಮ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವುದರ ಮೇಲೂ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದೆ. ಅಂತಹ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದೇ ಪ್ರೀತಿ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಯಾ ಕಾಲದ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಪ್ರೀತಿಯ ಅರ್ಥಗಳು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಹೇಗೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಬಹುದು ಎಂಬುವುದರಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳುಂಟಾಗಬಹುದು. ‘ರೋಮಿಯೋ ಆಂಡ್ ಜೂಲಿಯೆಟ್’ ಮತ್ತು ‘ಲೈಲಾ ಮಜ್ನೂನ್’ ಎಂಬೆರಡು ಕೃತಿಗಳು ವಿಶ್ವ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲೇ ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಣಯ ಕಥೆಗಳಾಗಿವೆ. ಇವು ಪರಸ್ಪರ ವೈರುಧ್ಯ ಆಗುವುದರೊಂದಿಗೆಯೇ ಅವುಗಳ ನಡುವಿನ ಸಾಮ್ಯತೆಯನ್ನೂ ನಾವು ನೋಡಬಹುದು. ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರಣಯ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುವ ಈ ಎರಡು ಕೃತಿಗಳು ಒಂದೇ ಮೂಲದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿ ವಿವಿಧ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಎರಡು ನದಿಗಳಷ್ಟೇ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿವೆ. ಅವು ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿರುವ ಎರಡು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿರುವ ಸಾಮ್ಯತೆಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿವೆ.
ಈ ಎರಡು ಕಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಲೇಖಕರು ಮಾನವ ಸತ್ಯದ ನೀತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕಥೆಗಳ ನಡುವಿನ ಸಾಮ್ಯತೆ ಅಥವಾ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಶೋಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಇದು ಸಂಶೋಧಕರ ಮೇಲೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದೆ. ಸಾಹಿತ್ಯ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಅಗಾ ಸರ್ರೆ ಲೆವೆಂಡ್ (Agah Sirri Levend) ‘ಲೈಲಾ ಮತ್ತು ಮಜ್ನೂನ್’ ಎಂಬ ತನ್ನ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ, ಈ ಪೂರ್ವ ಪ್ರಣಯ ಕಥೆಗಳು ಕ್ರುಸೇಡ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದವು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ.
ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳಾದ ಅಕಾಸ್ಸಿನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಲೆಟ್ (Aucassin and Nicolette), ಫ್ರೆಂಚ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿ ಟ್ರಿಸ್ಟಾನ್ ಮತ್ತು ಐಸಲ್ಟ್ (Tristan and Iseult) ಮತ್ತು ಹಂಗೇರಿಯನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿ ಫ್ಲೋರಿಸ್ ಮತ್ತು ಬ್ಲಾಂಚೆಫ್ಲೋರ್ (Floris and Blancheflour) ಗಳಿಗೆ ಲೈಲಾಳ ಮತ್ತು ಮಜ್ನೂನ್ ನ ಕಥೆಯನ್ನೇ ಆಕರವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಲೆವೆಂಡ್ ವಾದಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಂತೆಯೇ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ರೋಮಿಯೋ ಮತ್ತು ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಕೂಡ ಇದೇ ಗಣಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತದೆ.
ಲೈಲಾ ಮತ್ತು ಮಜ್ನೂನ್ ಕಥೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಅಜೆರ್ಬೈಜಾನಿ ಜಾನಪದ ಕಲೆ
ಅರಬ್ಬರು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಅನಾಮಧೇಯ ಜಾನಪದ ಕಥೆಯೇ ‘ಲೈಲಾ ಮತ್ತು ಮಜ್ನೂನ್’. ಈ ಕಥೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಅಜರ್ಬೈಜಾನಿ ಕವಿ ನಿಝಾಮಿ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತ ಮತ್ತು ಲಯಬದ್ಧವಾಗಿ ಮಸ್ನವಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಮಸ್ನವಿಯು ಪೌರಾತ್ಯ ಜನರಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ಆಲೋಚನೆ ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲು ಬೇಕಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಒಂದು ಸಾಹಿತ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದ ಪೌರಾತ್ಯ ಕವಿಗಳ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷಯ ಮತ್ತು ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನು ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರು ಪ್ರೀತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಅವರು ಕಥೆಯ ಸಾರವನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಹೊಸ ರೂಪ ಕೊಡಲು ಹಾಗೂ ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಪರಸ್ಪರ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅನೇಕ ಲೈಲಾ ಮಜ್ನೂನ್ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಪೌರಾತ್ಯ ಕವಿಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅರಬ್, ಪರ್ಷಿಯನ್ ಮತ್ತು ಟರ್ಕಿಶ್ ಕವಿಗಳು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.
ಅಜರ್ಬೈಜಾನಿ-ಟರ್ಕಿಶ್ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದ ಫುಸುಲಿ ಬರೆದ ಕಥೆಯು ಈ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿದೆ . ನಿಝಾಮಿ ಗಂಜಾವಿಯ ಕಥೆಯನ್ನು ಕವಿ ಫುಸುಲಿಯು ಆಕರವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಅವನು ಅದನ್ನು ತನ್ನದೇ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಟರ್ಕಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಲೈಲಾ ಮತ್ತು ಮಜ್ನೂನ್ ರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವಾಗ ಫುಸುಲಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಲಿಯಂ ಷೇಕ್ಸ್ ಪಿಯರ್ ‘ರೋಮಿಯೋ ಮತ್ತು ಜೂಲಿಯೆಟ್’ಗೆ ಮೊದಲು ಬರೆದ ಇತರ ಕೃತಿಗಳೂ ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ಈ ನಾಟಕವು 1562 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾದ ಆರ್ಥರ್ ಬ್ರೂಕ್ ಬರೆದ ದಿ ಟ್ರಾಜಿಕ್ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ರೋಮಿಯಸ್ ಆಂಡ್ ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಎಂಬ ಕವನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.
ಇಟಲಿಯ ನವೋದಯದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಶ್ರೀಮಂತ ಕುಟುಂಬಗಳ ಯುವ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ದುರಂತ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಕಥೆಯನ್ನಾಧರಿಸಿ ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ 15 ಮತ್ತು 16 ನೇ ಶತಮಾನಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕವನಗಳು, ಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲಾಯಿತು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಇಂಗ್ಲೀಷಿಗೂ ಅನುವಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು.
ಒಂದು ನಾಟಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾದ ರೋಮಿಯೋ ಆಂಡ್ ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಎಂಬ ಕಥೆ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವುದರೊಂದಿಗೆ ಆ ಕಾಲದ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಸತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಕೃತಿಗಳು ದುರಂತಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿರುವಂತದ್ದಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವನು ಐಯಾಂಬಿಕ್ ಪೆಂಟಾಮೀಟರ್‌ (Iambic pentameter) ನಂತಹ ಪ್ರಬಲವಾದ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಕಥೆ ಹೇಳುವುದಕ್ಕೆ ಬಳಸುತ್ತಾನೆ.
ತಮ್ಮ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಿದ ಪೂರ್ವಿಕ ಕಲಾವಿದರ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್ ಹೆಚ್ಚು ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ನೈಪುಣ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ “ಟೈಟಸ್ ಆಂಡ್ರೋನಿಕಸ್” ನ ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಪಡೆದ ರೋಮಿಯೋ ಮತ್ತು ಜೂಲಿಯೆಟ್‌ಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡುತ್ತಾನೆ.
ಕಥೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ
ಪರ್ಷಿಯನ್ ಕವಿಯ ಲೈಲಾ ಮತ್ತು ಮಜ್ನೂನ್ ನಿರೂಪಣಾ ಕವಿತೆಯ ಕಿರುಚಿತ್ರ.
‘ಲೈಲಾ ಮಜ್ನೂನ್’ ಮತ್ತು ‘ರೋಮಿಯೋ ಆಂಡ್ ಜೂಲಿಯೆಟ್’ ಪುರುಷ ಪಾತ್ರಗಳ ಜೀವನ ದೃಶ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಟ್ಟಿದಾಗಿನಿಂದಲೇ ಮಜ್ನೂನ್‌ನ ಸ್ವಭಾವದ ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ ಅರಿವಿರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ರೋಮಿಯೋನನ್ನು ಜೀವನದ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತದಲ್ಲೇ ಭೇಟಿಯಾದ ತಕ್ಷಣ ಅವನ ಮಾನಸಿಕ ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಅನುಭವಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಪ್ರೇಮಕಥೆಯ ಪ್ರಮುಖ ತಿರುವು ಪ್ರೇಮಿಗಳು ಮೊದಲು ಭೇಟಿಯಾಗುವ ಕ್ಷಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಬ್ಬರೂ ಲೇಖಕರು ಈ ಮುಖಾಮುಖಿಯನ್ನು ಬಹಳ ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರೇಮಿಗಳು ಪ್ರಥಮ ಸಮ್ಮಿಲನವಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆಯೇ ಫುಸುಲಿಯು ವಿವರಿಸಿರುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರೇಮಿಗಳಲ್ಲ ಎಂಬ ಅಂಶವೇ ಓದುಗನಿಗೆ ಈ ಪ್ರೇಮಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಏಕೈಕ ಪುತ್ರನಾದ ಮಜ್ನೂನ್ ಲೈಲಾಳನ್ನು ತನ್ನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಜೀವನದ ಆರಂಭದಲ್ಲೇ ಭೇಟಿಯಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ರೋಮಿಯೋ ಮತ್ತು ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪಾರ್ಟಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಅದೂ ಅಲ್ಲದೆ ಅವರಿಬ್ಬರೂ ಮೊದಲ ನೋಟದಲ್ಲೇ ಪ್ರೀತಿಗೂ ಶರಣಾಗುತ್ತಾರೆ. ಈ ಎರಡು ಕಥೆಗಳನ್ನು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದರೆ ಈ ಪ್ರೇಮಿಗಳು ಪ್ರೀತಿಯ ಶುದ್ಧ ಹಾಗೂ ಮುಗ್ಧ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಾಗೂ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿನಿಲ್ಲುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಮಜ್ನೂನ್ ನೊಂದಿಗಿನ ಲೈಲಾಳ ಪ್ರೇಮ ಸಂಬಂಧ ಮತ್ತು ಅವರ ಭೇಟಿಯು ವಿವಿಧ ವದಂತಿಗಳಿಗೂ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ವದಂತಿಗಳ ಹರಿವು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ತಾಯಿಯ ಕಿವಿಗೆ ತಲುಪಿದಾಗ ಅವಳನ್ನು ಗುರುಕುಲದಿಂದ ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಅಂತೆಯೇ, ರೋಮಿಯೋ ಮತ್ತು ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಎರಡು ಸಂಘರ್ಷದ ಕುಟುಂಬಗಳಿಂದ ಬಂದವರಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಪ್ರಣಯವನ್ನು ಎರಡೂ ಸಮುದಾಯಗಳು ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಕುಟುಂಬದ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಲು ಸನ್ನದ್ಧರಾಗಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಲೈಲಾಳೊಂದಿಗೆ ಒಂದುಗೂಡಲಾಗದ ನರಕಾವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಮಜ್ನೂನ್ ಪ್ರಜ್ಞಾಹೀನನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಪ್ರೇಮಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಒಂದಾಗಬಹುದೇ ಎಂದು ಆಲೋಚಿಸಲು ತಂದೆ ಲೈಲಾಳ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದರೂ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಮರಳಿ ಬಂದರೆ ಮಾತ್ರ ಮಜ್ನೂನ್ ಮತ್ತೆ ಒಂದಾಗಬಹುದೆಂಬ ನೆಲೆಗೆ ಲೈಲಾಳ ತಂದೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಸೂಚಿಸಿದನು. ಕೊನೆಗೆ, ಮಜ್ನೂನ್ ಈ ಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ ಮರಳಿ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಕಾರಣ ಪ್ರೇಮಿಗಳು ಎಂದಿಗೂ ಒಂದುಗೂಡುವುದಿಲ್ಲ. ರೋಮಿಯೋ ಮತ್ತು ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಚರ್ಚೊಂದರಲ್ಲಿ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಭೇಟಿಯಾಗಿ ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಅವರು ಒಂದು ರಾತ್ರಿಯ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಹಬಾಳ್ವೆ ನಡೆಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡು ಕುಟುಂಬಗಳ ನಡುವಿನ ವೈರಾಗ್ಯವು ದ್ವೇಷವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಜೂಲಿಯೆಟ್‌ನ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿ ಟೈಬಾಲ್ಟ್‌ (Tybalt)ನನ್ನು ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಕೊಂದ ಆರೋಪದಲ್ಲಿ ರೋಮಿಯೋ ಅಪರಾಧಿಯೂ ಆಗಬೇಕಾಗಿ ಬರುತ್ತದೆ.
ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಒಂದುಗೂಡುವ ಪ್ರೀತಿ
ಈ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿನ ವಿಯೋಗ ಮತ್ತು ಗಡಿಪಾರು ತೀವ್ರವಾದ ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಕಥಾಪಾತ್ರಗಳ ಆವೇಶ ಭರಿತ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೀವ್ರತೆಯು ಬೇರ್ಪಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಲೈಲಾಳೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಎಂದಿಗೂ ಒಂದಾಗದಂತೆ ಗಡಿಪಾರಾಗಿರುವ ಮಜ್ನೂನಿನ ಜೀವನವು ಪ್ರಣಯ ಹತಾಶೆಯಿಂದಾಗಿ ಮರುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅವನ ಪ್ರೀತಿ ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ನೂರ್ಮಡಿಗೊಳ್ಳತೊಡಗಿತು. ಸರ್ವದಲ್ಲೂ ಆಕೆಯನ್ನೇ ದರ್ಶಿಸುತ್ತಿದ್ದ. ತನ್ನೆದುರಿಗೆ ಬಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಪರ್ವತಗಳು ಮತ್ತು ಕಣಿವೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಅವಳೊಂದಿಗಿದ್ದ ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಗೊಣಗುತ್ತಾ ಅಲೆಮಾರಿಯಾಗಿ ನಡೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದ.
ಅಂತೆಯೇ, ತನ್ನ ತಪ್ಪಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ರೋಮಿಯೋನನ್ನು ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒತ್ತಡ ಹೇರಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ಬಲಾತ್ಕಾರವು ಅವಳ ಮೇಲಿನ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆತ ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ನಿರ್ಬಂಧಿತನಾಗುತ್ತಾನೆ.
ಎರಡೂ ಕಥೆಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರೇಮಿಗಳು ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರರಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ಅವರು ಅನ್ಯರಿಗೆ ಸೇರುವರು ಎಂಬ ಆಲೋಚನೆಯಿಂದ ವಿಚಲಿತರಾದಂತೆ ಎದುರಾಳಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಾನೆ. ಇಬ್ನ್ ಸಲಾಂ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮಜ್ನುನ್ ಮತ್ತು ರೋಮಿಯೋರ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಾದರು. ಈ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ತ್ರೀ ಪಾತ್ರಗಳು ಪ್ರೀತಿಗೆ ನಿಷ್ಠರಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಇತರರು ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗಲೂ ಅವರು ಯಾವಾಗಲೂ ತಮ್ಮ ಪ್ರಿಯಕರರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಅಂತಿಮ ಫಲಿತಾಂಶವು ಕಥೆಗೆ ಸುಖಾಂತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಎಂಬುವುದಾಗಿದೆ. ಜೋಡಿಗಳಾಗಿ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಇರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದೆಡೆ ಸಾವಿನಲ್ಲಾದರೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಇರಬೇಕೆಂದು ಆಶಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ತುಲನಾತ್ಮಕತೆ
ಎರಡೂ ಕಥೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಸಮಾನಾಂತರ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಅವುಗಳ ನಡುವೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿವೆ. ಫುಸುಲಿಯಂತಹ ಪೂರ್ವ ಕವಿಗಳು ಮಾನವ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ದೈವಿಕ ಪ್ರೇಮವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದರೆ, ಷೇಕ್ಸ್ಪಿಯರ್ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ಮೂಲಕ ದುರಂತಮಯ ಪ್ರಣಯ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಲೈಲಾ ಮತ್ತು ಮಜ್ನೂನ್ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸೂಫಿ ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳು ಮತ್ತು ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎದುರಾಳಿಯ ನಡವಳಿಕೆಯು ಓರ್ವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನ ಸಂಬಂಧದಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ದೂರವಿಡಲಾಗುವ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದೋ ಅದು ಪೈಶಾಚಿಕ ಕೃತ್ಯ ಅಥವಾ ದುರ್ನಡತೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ದುಷ್ಟ ಸ್ನೇಹಿತನೋ ಆಗಿರಬಹುದು. ಪ್ರೀತಿಯ ಮೂಲಕ ಲೈಲಾ ಮತ್ತು ಮಜ್ನೂನ್ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವೇ ತ್ಯಜಿಸಿ ಒಂದಾಗುತ್ತಾರೆ. ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲೂ ಮಜ್ನೂನ್ ಲೈಲಾಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುದರ ಅರ್ಥ ಸೌಂದರ್ಯದ ಮೂಲ ಅವನಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಸುಂದರವಾದ ಎಲ್ಲವೂ ನೈಜ ಸೌಂದರ್ಯದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ವಾಸ್ತವವೇ ಇಲಾಹ್.
ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ: ಎ.ಕೆ. ಫೈಸಲ್ ಗಾಳಿಮುಖ
Dr. ಅಲಿ ತುಫೆಕ್ಚಿ
Associate professor in Music- interpretation and works as a “Ney” lecturer at the ITU Turkish music state conservatory. He has a book titled Exploring Ney Techniques. History, poetry and music cultures of the regions of Andalusia-North Africa are the fields of his interest.
