ಹಜ್ಜ್ ಒಬ್ಬ ಮುಸಲ್ಮಾನನ ಆಂತರ್ಯ ಪರಿವರ್ತನೆಗಿರುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಘಟಿಸಿ ಹೋದ ಅನಿಷ್ಟಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಿಸಿ ಬದುಕಿಗೆ ಹೊಸದೊಂದು ಹುರುಪನ್ನು ತರುವ ಅಪೂರ್ವ ಮಹೂರ್ತ. ಅಸಮಾನತೆಯ ಹರಿತ ಬೇಲಿಯಾಚೆಗೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಾಹೋದರ್ಯತೆ, ಅರ್ಥೈಸುವಿಕೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಸಂಗಮ. ದೈವಿಕ ಆಹ್ವಾನಕ್ಕೆ ಉತ್ತರಿಸಲು ಭಾಗ್ಯ ಪಡೆದ ವಿಶ್ವಾಸಿಯ ಆನಂದಮಯ ನಿಮಿಷಗಳು.
ಪೈಗಂಬರರ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಪ್ರೊಪಗೇಷನ್ ನ ಅದೆಷ್ಟೋ ವರ್ಷಗಳ ಮುಂಚೆಯೇ ಅರೇಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಹಜ್ಜ್ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಪೈಗಂಬರ ನಿರ್ದೇಶಾನುಸಾರ ಪವಿತ್ರ ಹಜ್ಜ್ ಕರ್ಮ ಜಾರಿಗೊಳ್ಳುವುದು AD 628 ರ ನಂತರದಲ್ಲಾಗಿದೆ. ಮಕ್ಕಾ ಜನತೆಯೊಂದಿಗಿನ ಒಪ್ಪಂದದ ನಂತರ ಸುಧೀರ್ಘ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಮುಂದುವರೆದ ಸಂಘರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಪೈಗಂಬರರು, ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಪವಿತ್ರ ಹಜ್ಜ್ ಗೆ ಅನುಮತಿ ಪಡೆದ ವರ್ಷ ಅದಾಗಿದೆ. ಮುಂದಿನ ವರ್ಷವೇ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸೇನೆ ಮಕ್ಕಾವನ್ನು ತನ್ನ ಸ್ವಾಧೀನಕ್ಕೆ ಪಡೆದು ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನೂ ನಿರ್ಮೂಲಗೊಳಿಸಿತು. ಮಕ್ಕಾದ ಬಹುದೈವಾರಾಧನೆ ಅಂತ್ಯ ಕಾಣುವುದರೊಂದಿಗೆ ಏಕದೈವಾರಾಧನೆಯ ಪರ್ವದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿತ್ತದು.
ಹದೀಸುಗಳ ಮೂಲಕ ದೊರಕಿದ ಪ್ರವಾದಿಯವರ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಜ್ಜ್ ಗಳ ವಿವರಣೆಗಳಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪೈಗಂಬರರ ಪ್ರವಾದಿತ್ವ ಹಾಗೂ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಸಂಪೂರ್ಣತೆಯನ್ನು ಸಾರಿ ಹೇಳಿದ ‘ಹಜ್ಜತುಲ್ ವಿದಾಅ’ ಬಹುಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಇಸ್ಲಾಮಿನ ವಾಂಶಿಕ ಸಮಾನತೆಯ ಮೇಲೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲಿದ ಪೈಗಂಬರರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಭಾಷಣ ಪ್ರಸ್ತುತ ಘಳಿಗೆಯಲ್ಲಾಗಿದೆ. ಸರ್ವ ಮನುಷ್ಯ ಸಂಕುಲವೂ ಆದಂ-ಹವ್ವಾರ ಸಂತತಿಗಳು. ಅರಬನು ಅರೇಬಿಯೇತರನಿಗಿಂತಲೂ, ಅರಬಿಯೇತರ ಅರಬನಿಗಿಂತಲೂ ಶ್ರೇಷ್ಠನಲ್ಲ. ಬಿಳಿಯ ಕರಿಯನಿಗಿಂತ ಉನ್ನತನೋ, ಕರಿಯ ಬಿಳಿಯನಿಗಿಂತಲೂ ನೀಚನೋ ಅಲ್ಲ. ಶ್ರದ್ಧೆ, ಭಯ ಭಕ್ತಿ ಮಾತ್ರವೇ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಮಾನದಂಡ. 1964 ರಲ್ಲಿ ಹಜ್ಜ್ ಯಾತ್ರೆಯ ವೇಳೆ ಸಾಹೋದರ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಲ್ಕಂ ಎಕ್ಸ್ ರವರು ನೀಡಿದ ವಿವರಣೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ.
ಕಳೆದ ಶತಮಾನಗಳ ವಿವಿಧ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ವ‌ಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಿಭಿನ್ನ ಅನುಭವಗಳುಳ್ಳ ಹಜ್ಜ್ ಗಳ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನಾಗಿದೆ ಇಲ್ಲಿ ಪರಾಮರ್ಶಿಸುವುದು. ಕಳೆದ ವಿವಿಧ ಕಾಲಗಳ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವೈಭವಗಳನ್ನು ಮನಗಾಣಲು, ಹಜ್ಜ್ ಯಾತ್ರೆಯ ವಿವಿಧ ಆಚಾರಗಳನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಈ ಅನುಭವಗಳು ಸಹಾಯಕವಾಗುವುದು.
ಇಬ್ನು ಜುಬೈರ್- 1184
ಹಜ್ಜ್ ನ ಬಗೆಗಿನ ಆರಂಭಿಕ ವಿವರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಇಬ್ನು ಜುಬೈರ್ ಬರೆದಿರುವ ಅನುಭವ ಕಥನ. ಫಾತಿಮೀ ಖಿಲಾಫತಿನ ಅವನತಿ ಹಾಗೂ ಸುಲ್ತಾನ್ ಸ್ವಲಾಹುದ್ದೀನರ ಅಧೀನದ ಐಕ್ಯ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪಿತಗೊಳ್ಳುವ ಅವಧಿಯ ಮಧ್ಯೆ, ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುವ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಾಗಿತ್ತು.
ಇಬ್ನು ಜುಬೈರ್ ರನ್ನು ತನ್ನ ಯಜಮಾನ ಮದ್ಯ ಕುಡಿಯುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಅದರ ಪಾಪಮುಕ್ತಿಗಾಗಿ 1183 ರಲ್ಲಿ ಮುಸಲ್ಮಾನರ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಗಳಾದ ಮಕ್ಕಾ, ಮದೀನಾ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟರು ಎಂಬ ಮಾತಿದೆ. 1184 ರ (ಹಿಜ್ರಾ 579) ಹಜ್ಜ್ ನ ಕುರಿತ ಸಮಗ್ರ, ನಿಷ್ಪಕ್ಷವಾದ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಇಬ್ನ್ ಜುಬೈರ್ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ಹಜ್ಜಿನ ಕುರಿತ ಅನುಭವ ಇಬ್ನು ಜುಬೈರ್ ರವರ ಕೌತುಕ, ಮನೋಜ್ಞ ವಿವರಣೆಯ ಮೂಲಕ ಆಧುನಿಕ ಓದುಗರಿಗೆ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಬನೂ ಶುಅಬಾ ಮನೆತನದ ಕ್ರೂರತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆಂತರಿಕ ನೈರ್ಮಲ್ಯವನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಯವಿರಿಸಿ ಮಾತ್ರ ಅರಫಾದ ಕಡೆ ಹೊರಟ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಿಕರನ್ನು ಸಹಿತ ಅವರು ಅಪಹರಿಸಿದ್ದರು.
ಅವರ ಈ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯ ವೇಳೆ ನಡೆದ ಒಂದು ತಮಾಷೆಯ ಘಟನೆಯಿದೆ. ಮಕ್ಕಾದ ಕಪ್ಪು ಜನಾಂಗದ ಜನರು ಹಾಗೂ ಇರಾಖಿನ ತುರ್ಕಿಷ್ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ವೇಳೆ ಕೆಲವರು ಇರಿತಕ್ಕೊಳಗಾದರು. ಇಬ್ನ್ ಜುಬೈರ್ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ:’ಅವರು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹೊರತೆಗೆದರು, ಬಿಲ್ಲಿಗೆ ಬಾಣವನ್ನಿಟ್ಟರು, ಚಾಟಿ ಬೀಸತೊಡಗಿದರು, ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಕೆಲವು ದುಬಾರಿ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆ ಹೊಡೆಯಲಾಯಿತು’.
ಇಬ್ನ್ ಬತೂತ- 1325
ಇಬ್ನ್ ಜುಬೈರ್ ರವರ ಬಳಿಕ ಹಜ್ಜಾನುಭವದ ಸಂಪನ್ನ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಿರುವುದು ಎರಡು ಶತಮಾನಗಳ ನಂತರ ಇಬ್ನ್ ಬತೂತರವರಾಗಿದ್ದರು. ಇಬ್ನ್ ಬತೂತರವರು ಮೊರೊಕ್ಕನ್ ಕಾನೂನುತಜ್ಞರೂ, ಮಧ್ಯಕಾಲ ಜಗತ್ತಿನ ಖ್ಯಾತ ಸಂಚಾರಿಯೂ ಕೂಡಾ ಹೌದು. 1304 ರಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಈ ಅತುಲ್ಯ ಪ್ರತಿಭೆ ತನ್ನ ಹುಟ್ಟೂರು ಮೊರೊಕ್ಕೊದಿಂದ ಆಫ್ರಿಕಾ, ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ದಕ್ಷಿಣೇಷ್ಯಾ, ಚೀನಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸಿದರು. ತನ್ನ 21 ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ತವರೂರು ಬಿಟ್ಟು ಸಾಹಸಮಯವಾದ ಪವಿತ್ರ ಹಜ್ಜ್ ಯಾತ್ರೆಗೆ ಹೊರಡುವ ಮೂಲಕ ಒಂದು ಸಾಹಸಮಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಯಾತ್ರೆಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಿತ್ತರು. ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರವಾಗಿತ್ತು ತನ್ನ ಹುಟ್ಟೂರಿಗೆ ಇಬ್ನ್ ಬತೂತ ಮರಳುವುದು.
ಇಬ್ನ್ ಬತೂತರವರ ಮಾಸ್ಟರ್ ಪೀಸ್ ಕೃತಿ ‘ಅರ್ರಿಹ್ಲಾ’ ದಲ್ಲಿ ಹಜ್ಜ್ ನ ವಿವಿಧ ಕರ್ಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಣೆಯಿದೆ. ಪಿಶಾಚಿಗೆ ಕಲ್ಲೆಸೆಯುವುದು, ಮೃಗಬಲಿಯ ಬಗ್ಗೆಯೂ ವಿವರಣೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಇಬ್ನ್ ಜುಬೈರ್ ರವರಂತೆಯೇ ಇಬ್ನ್ ಬತೂತರವರೂ ಕೂಡಾ ಹಜ್ಜ್ ನ ಕರ್ಮಗಳ ಜೊತೆಗೆ ವಿವಿಧ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅನುಭವಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಗುವರು. ಕಅಬಾ ಮೊದಲನೇ ಬಾರಿ ಕಂಡ ಕೌತುಕತೆಯೂ, ಆಶ್ಚರ್ಯವೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಕಅಬಾಲಯದ ಬಾಹ್ಯ ಸೌಂದರ್ಯದ ಕುರಿತು ಇಬ್ನ್ ಬತೂತ ಆವೇಶಭರಿತರಾಗಿ ವಿವರಿಸುವುದು ಹೀಗೆ: “ಸೌಂದರ್ಯಯುತ ಮೇಲುಹೊದಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ಕಣ್ಮನ ಸೆಳೆಯುವ ವಧುವನ್ನು ವೈಭವಪೂರಿತ ಆಸನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ”
ಎವ್ಲಿಯಾ ಚೆಲೆಬಿ- 1672
ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅನಟೋಲಿಯ, ಕೊಕಸಡ್, ಯೂರೋಪ್ ನ ಪೂರ್ವ ಭಾಗ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದ ಹಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದ ತುರ್ಕಿಷ್ ಸಂಚಾರಿಯಾಗಿದ್ದರು ಎವ್ಲಿಯಾ ಚೆಲೆಬಿ. ಪೈಗಂಬರರ ಸ್ವಪ್ನದರ್ಶನವು ಅವರ ಯಾತ್ರಾ ಬದುಕಿಗೆ ಬುನಾದಿ ಹಾಕುತು. ಯುವಕರಾಗಿದ್ದ ಎವ್ಲಿಯಾ ಚೆಲೆಬಿ ಕನಸಿನ ಮೂಲಕ ಪೈಗಂಬರರನ್ನು ಒಂದು ಮಸೀದಿಯಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಫಲದ ದಿನದ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ (ಶಫಾಅತ್) ಗೆ ಅಪೇಕ್ಷಿಸದೆ ಸುದೀರ್ಘ ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡುವಂತೆ ಬೇಡಿಕೆಯಿಟ್ಟರು. ಪೈಗಂಬರರ ಸಮ್ಮತಿಯಾನುಸಾರ ವಿಶಾಲವಾದ ಒಟ್ಟೋಮನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಸಮೀಪ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ದಶಕಗಳ ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಅವರು ನಡೆಸಿದರು. ಚೆಲೆಬಿಯು ತನ್ನ ಸಂಚಾರಗಳನ್ನು ‘ಸೆಯಾಹೆತ್ ನಾಮಾ’ (ದಿ ಬುಕ್ ಆಫ್ ಟ್ರಾವೆಲ್ಸ್) ಎಂಬ ತನ್ನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಅನಟೋಲಿಯನ್ ಮೂಲಕ ಜೆರುಸಲೇಮ್ ಗೆ ತೆರಳಿದ ಚೆಲೆಬಿ ತನ್ನ ಪವಿತ್ರ ಹಜ್ಜ್ ಯಾತ್ರೆಗಾಗಿ ಸಿರಿಯಾದ ಕಾರವಾನ್ ನ ಜೊತೆಯಾದರು. ಒಬ್ಬ ತುರ್ಕಿಷ್ ಪ್ರಜೆ ಎಂಬ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಚಲೆಬಿಗೆ ಹಿರಿಯ ಒಟ್ಟೋಮನ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ, ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮನೆತನಗಳ ನೇತಾರರ ಬಳಿಯೂ ವಿಶೇಷ ಗಣನೆಯಿತ್ತು. ಮರುಭೂಮಿಯ ಮೂಲಕ ಸಂಚರಿಸುವ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಿಕರನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಯವಿರಿಸಿದ ಕೊಳ್ಳೆಗೋರರೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದರು. ಅವರನ್ನು ತಡೆಯಲು ಬೇಕಾದ ಸರ್ವಾಯುಧ ಸನ್ನದ್ಧ ಸಂಘದೊಂದಿಗಾಗಿತ್ತು ಚೆಲೆಬಿಯ ಪ್ರಯಾಣ.
ಮಕ್ಕಾ ತಲುಪಿದ ಒಟ್ಟೋಮನ್ ಸಂಚಾರಿ ಪವಿತ್ರ ನಗರಿಯ ಜನತೆ, ಅವರ ರೂಢಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಿಷ್ಪಕ್ಷ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಮಕ್ಕ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಹಲವರು ಕರಿಯ ವರ್ಣಧಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಮಧುರ ಮಾತುಗಾರಿಕೆ ಅವರ ವಿಶೇಷತೆ ಕೂಡಾ. ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಮುಖವುಳ್ಳ ಮುಗ್ದರಾದ ಹಾಸಿಂ ವಂಶಜರು ಕೂಡಾ ಅಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಅರಬರು ಅಧಿಕವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಾರಾವಲಂಬಿತರು ಎಂದು ಚೆಲೆಬಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಪವಿತ್ರ ಹಜ್ಜ್ ನ ಕುರಿತಾದ ಚೆಲೆಬಿಯ ವಿವರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಘಟಕಗಳ ಕುರಿತ ಚರ್ಚೆ ಗಮನಾರ್ಹ. ಡಮಸ್ಕಸ್ ಯಾತ್ರಿಕನೊಬ್ಬ ತನ್ನ ಯಾತ್ರಾಸುಗಮಕ್ಕಾಗಿ 50,000 ಒಂಟೆಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಬಗ್ಗೆ ಚೆಲೆಬಿ ಆಶ್ಚರ್ಯದಿಂದ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ‘ಅರಬರು ಸಂಪನ್ನರಾಗಿದ್ದರು. ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿ, ಮಕ್ಕಳೊಡನೆ ದುಬಾರಿ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ತೆರಳುವರು’ ಎಂದು ತನ್ನ ಅನುಭವವನ್ನು ಚೆಲೆಬಿ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ.
ರಿಚರ್ಡ್ ಬರ್ಟನ್ – 1853
ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಹಸಿಕನಾದ ರಿಚರ್ಡ್ ಬರ್ಟನ್ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೆ ಅತಿಯಾಗಿ ಆಕರ್ಷಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಒಬ್ಬ ಮುಸಲ್ಮಾನನೋ, ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ ಬಯಸಿ ಹೊರಟವರೋ ಅಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪೇದೆಯಾಗಿದ್ದ ಬರ್ಟನ್ ಅರಬಿಕ್, ಪೇರ್ಶ್ಯನ್, ಪಾಷ್ತೋ ಸೇರಿ ಡಜನ್ಗಟ್ಟಲೆ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತೀವ ಪ್ರಾವೀಣ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅರೇಬ್ಯನ್ ನೈಟ್ಸ್, ಕಾಮಸೂತ್ರ ದಂತಹ ಕೃತಿಗಳ ಅನುವಾದಕ ಕೂಡಾ ಹೌದು. ಹಜ್ಜ್ ನ ನೇರ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಪಾಷ್ತೂನ್ ಮನೆತನದ ವೇಷ ಧರಿಸಿ ಮದೀನಾದಿಂದ ಮಕ್ಕಾದ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟು ನಿಂತ ಒಂದು ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳ ಕಾರವಾನಿನ ಜೊತೆಯಾದರು.
ಹಜ್ಜ್ ನ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಖುದ್ದಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟಿರುವ ಮುಸ್ಲಿಮೇತರರಲ್ಲಿ ಇವರು ಕೂಡಾ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು. ‘ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ನಾನು ಹರಂ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆಗೈದೆನು. ಮರುದಿನ ಬೆಳ್ಳಂಬೆಳಿಗ್ಗೆಯೇ ಪಾವನ ಭವನದ ಕಡೆ ಹೊರಟೆವು. ನಂತರ ಮಕ್ಕಾದ ಪರಿಶುದ್ಧ ಬಾವಿ ಝಂಝಂ, ಪವಿತ್ರ ‘ಹಜರುಲ್ ಅಸ್ವದ್’ನ್ನು ತನ್ನ ಜೊತೆಗಿರಿಸಿದ ಕಅಬಾವನ್ನು ದರ್ಶಿಸುವ ಸೌಭಾಗ್ಯ ನನ್ನದಾಯಿತು. ಅವರು ಅಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ, ಏಕತೆಯ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುತ್ತಾ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಿದ್ದರು’.
ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅಸದ್- 1930
ಪವಿತ್ರ ಹಜ್ಜ್ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಉತ್ಸಾಹಿತರಾದ ಐರೋಪ್ಯರೆಲ್ಲರೂ ಓರಿಯಂಟಲಿಸ್ಟ್ ಗಳಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮುಸಲ್ಮಾನರೂ ಅವರಲ್ಲಿದ್ದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದರು ಬರಹಗಾರ, ಪತ್ರಕರ್ತರಾಗಿದ್ದ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅಸದ್. ತನ್ನ ಆತ್ಮಕಥನ ‘ದಿ ರೋಡ್ ಟು ಮಕ್ಕಾ’ ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಹಜ್ಜ್ ನ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಅಸದ್ ಮನೋಜ್ಞವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ.
1900 ರಲ್ಲಿ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ನಗರವಾದ ಎಲ್ವಿವ್ ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಜನಿಸಿದರು. 1920 ರ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮ್ಯಾನ್ಡೇಟ್ ಫಾರ್ ಪ್ಯಾಲೆಸ್ತೀನ್ ಗೆ ವಸತಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅರಬೀ ಭಾಷೆ ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ತ್ವರಿತ ಆಕರ್ಷಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದರು. 26 ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ 1924 ರಲ್ಲಿ ಪವಿತ್ರ ಮಕ್ಕಾ, ಮದೀನಾ ನಗರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯಾಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಹೊರಟರು. ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯಾದ ಸ್ಥಾಪಕರಾದ ಅಬ್ದುಲ್ ಅಝೀಝ್ ನ ವಿಶ್ವಾಸ ಗಿಟ್ಟಿಸಿದ ಅಸದ್ ಸುಲ್ತಾನ್ ಅಬ್ದುಲ್ ಅಝೀಝ್ ರ ರಾಜಕೀಯ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು.
ಈ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಸದ್ ಐದು ಬಾರಿ ಹಜ್ಜ್ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಒಬ್ಬ ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಯುವಕ ಆಳವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿತಗೊಂಡ ಮನೋಹರ ಘಳಿಗೆ. ಸತ್ಯ ವಿಶ್ವಾಸಿಗಳು ಏಳು ಬಾರಿ ನಡೆಸುವ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾ ಅಸದ್ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ: “ಕಅಬಾ ಏಕದೈವತ್ವ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರತೀಕ. ಅದರ ಸುತ್ತಲಿರುವ ವಿಶ್ವಾಸಿಯ ಶಾರೀರಿಕಚಲನೆ, ಚಿಂತನೆಗಳು, ನಾವು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಆರಾಧನೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳಾಗಿವೆ”.
ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಆಫ್ರಿಕಾ, ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಭಾರತದಂತಹ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಂದ ತಲುಪಿದ ವಿವಿಧ ಸ್ವಭಾವಗಳ ಮುಸಲ್ಮಾನರ ಜೊತೆ ಬೆರೆತ ಅಸದ್ ಆ ವೇಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಡೆದ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಹಾಗೂ ಅಪೂರ್ವ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹೃದ್ಯವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ: “ನಾನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನಡೆದೆ. ಸಮಯಗಳು ಕಳೆದು ಹೋದವು. ತುಚ್ಛವಾಗಿ ಮನಸ್ಸಿನಾಳಲಿದ್ದ ಹಲವು ನನ್ನನ್ನು ಅರಿಯದೆ ಬಿಟ್ಟಗಳತೊಡಗಿದವು. ನಾನು ಆ ವರ್ತುಲಪ್ರವಾಹದ ಭಾಗವಾಗಿ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದೆನು. ಇದಾಗಿದೆ ಜಗದ ಕೇಂದ್ರ”. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕನಾಗಿ ಸೇವೆಗೈದ ಅಸದ್ 1992 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಪೈನಿನ ಗ್ರಾನಡಾದಲ್ಲಿ ದೇಹಾಂತರಾದರು.
ಮಾಲ್ಕಂ ಎಕ್ಸ್- 1964
1964ರ ಮಾಲ್ಕಂ ಎಕ್ಸ್ ನ ಯಾತ್ರಾನುಭವ ಹಜ್ಜ್ ನ ಕುರಿತಾದ ಖ್ಯಾತ ವಿವರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರ ಹೇಗೆ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಪರಿವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಬಲ್ಲದು ಎಂದು ಭೋದಿಸುವ ವಿವರಣೆಗಳವು. ಬ್ಲೇಕ್ ನ್ಯಾಷನಲಿಸ್ಟ್ ಆಗಿದ್ದ ಮಾಲ್ಕಂ ನೇಷನ್ ಆಫ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ (NIO) ಇದರ ಮುಖ್ಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇದರಿಂದ ದೂರ ಸರಿದಂತೆ ತೀವ್ರ ಏಕಾಂತತೆ, ಜೀವ ಬೆದರಿಕೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಪವಿತ್ರ ಹಜ್ಜ್ ಯಾತ್ರೆಯವರೆಗೆ ಎನ್.ಐ.ಒ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿದ್ದ ಮಾಲ್ಕಂ ಆಫ್ರಿಕನ್-ಅಮೆರಿಕಾ ಜನತೆಯ ಮೇಲಿನ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ತನ್ನ ಹಜ್ಜ್ ಪ್ರಯಾಣದ ವೇಳೆಯಾಗಿದೆ ವಂಶೀಯತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ನಿಲುವನ್ನು ಅವರು ಮನನ ಮಾಡುವುದು.
ಇಹ್ರಾಮ್ ನ ವೇಳೆ ವರ್ಣ, ಪಂಗಡ, ವಂಶಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮರೆಯಾಗುವುದನ್ನು ಅವರು ಮನಗಂಡರು. ಅವರು ಪೂರ್ವ ಪೀಡಿತರಾಗಿದ್ದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ಬರಲು ಈ ನಿಮಿಷಗಳು ಹೇತುವಾದವು. ಈ ಅನುಭವದ ನಂತರ ತನ್ನ ಸ್ನೇಹಿತನಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಿಳಿಯರಾದ ತನ್ನದೇ ಧರ್ಮದ ವಿಶ್ವಾಸಿಗಳ ಕುರಿತು ಅವರು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ: “ಅಲ್ಲಾಹನ ಏಕತ್ವದ ಕುರಿತಾದ ಅವರ ನಂಬಿಕೆ ‘ಬಿಳಿಯ’ ಎಂಬ ತನ್ನ ಗತ್ತನ್ನು ಇಲ್ಲವಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಅದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿಯೇ ಸಹವರ್ಣೀಯರ ಜೊತೆಗಿನ ನಡವಳಿಕೆ, ಮನೋಭಾವದಲ್ಲೂ ಬದಲಾವಣೆ ತರುತ್ತದೆ. ಅವರ ಅಲ್ಲಾಹನ ಬಗೆಗಿನ ಅಪಾರ ನಂಬಿಕೆ ಅವರನ್ನು ಅಮೆರಿಕನ್ ಬಿಳಿಯರಿಂದ ವಿಭಿನ್ನಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರ ಬಾಹ್ಯ ಶಾರೀರಿಕ ಸೌಂದರ್ಯವೆಂದೂ ಅವರ ಜೊತೆಗಿನ ಒಡನಾಟಕ್ಕೆ ಕುತ್ತನ್ನು ತರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.
1965 ನ ಫೆಬ್ರುವರಿ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದುವ ವರೆಗೂ ಮಾಲ್ಕಂ ಎಕ್ಸ್ ರವರು ವೈಟ್ ಮಾಲ್ಕೋಮಾ ರವರ ತೀವ್ರ ವಿರೋಧಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಹಾಗಿದ್ದರೂ ಅವರು ಹಜ್ಜ್ ನ ವೇಳೆ ಪಡೆದ ವಾಂಶಿಕಸಮತ್ವ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಉನ್ನತವಾದ ಅನುಭವಗಳು ಅವರ ಬದುಕಿನಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಕಾಶಿತಗೊಂಡಿತ್ತು.
ಲೇ: ಶಾಫಿಖ್ ಮಂದೆ
ಅನುವಾದ: ಅನ್ಸೀಫ್‌ ಮಂಚಿ
